فرهنگ اقتصادی؛ فراموش شده ۸ ساله

در پرونده حلقه مفقود فرهنگ باب‌های مختلفی باز شد که دولت سیزدهم جمهوری اسلامی چه مسائل فرهنگی اجتماعی را می‌تواند در اولویت کاری خود قرار دهد؛ اما فرهنگ اقتصادی باید یکی از مهمترین اولویت‌هایی باشد که آیت الله رئیسی به آن‌ها می‌پردازد، چرا که بعد از ۸ سال زنگ زدن چرخ دنده‌های تولید و نشستن غبار غفلت بر فرهنگ‌های مطلوب اقتصادی در جامعه، یک جهاد همه جانبه نیاز است تا دوباره قطار انقلاب به مسیر اصلی خودش بازگردد. از این رو خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا در گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام محمدحسن جعفری عضو هیات علمی گروه مدیریت موسسه امام خمینی (ره) و عضو کمیسون فرهنگی اجتماعی شورای حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی به مسأله اولویت‌های فرهنگی اجتماعی دولت سیزدهم پرداخت.

 

 

سوال از اولویت‌های فرهنگی و اجتماعی دولت آینده یکی از سوال‌های بسیار مهمی است که در شرایط فعلی باید به آن پرداخته شود و اساتید و صاحب نظران باید درباره آن اظهار نظر کنند. همان طور که در دوران تبلیغات انتخاباتی و مناظره‌ها شاهد بودیم، وجه غالب مباحث انتخاباتی وجه اقتصادی بود و اغلب مباحث دیگر مانند مباحث فرهنگی و اجتماعی نیز به مباحث اقتصادی ربط داده می‌شد.

 

 

اگر چه این موضوع ناشی از واقعیت حاکم بر کشور است و امروزه مشکلات و مسائل اقتصادی دغدغه اول مردم محسوب می‌شود؛ اما باید به این نکته توجه داشت که این مساله نباید باعث غفلت از مباحث فرهنگی و اجتماعی شود چرا که مسائل جامعه مسائل در هم تنیده و کاملا مرتبط با یکدیگر است و غفلت از هر بعدی از مسائل جامعه می‌تواند تاثیرات مخربی در کل جامعه و بالتبع در سایر ابعاد داشته باشد.

طبیعتا مسائل فرهنگی و اجتماعی جامعه امروز مسائل بسیار متنوع و گسترده‌ای است که پرداختن همزمان به همه آن‌ها نه چندان ممکن است و نه چندان مفید؛ لذا دولت بعدی مانند هر دولت دیگری باید با اولویت سنجی به دنبال حل مسائل مهم‌تر و کلیدی در حوزه فرهنگ و اجتماع باشد. به نظر بنده ملاک اولویت بندی مسائل فرهنگی و اجتماعی در کوتاه مدت و در شرایط فعلی جامعه، همان اولویت مباحث اقتصادی در میان ابعاد مختلف جامعه است. به تعبیر دیگر برای اینکه ببینیم از میان مباحث مختلف فرهنگی و اجتماعی کدام مساله با اهمیت است، باید ببینیم که در حال حاضر اولویت اول کشور چیست و با لحاظ همان اولویت اول کشور، در میان مسائل فرهنگی به اولویت سنجی بپردازیم.

 

همانطور که همه می‌دانیم رهبر معظم انقلاب به عنوان تعیین کننده سیاست کلان کشور چند سالی است که حل مسائل اقتصادی را در اولویت اول کشور قرار داده اند، البته ایشان تصریح دارند که مباحث فرهنگی در حالت کلی مساله اصلی انقلاب و نظام است؛ اما در شرایط فعلی و با توجه به تهاجم اقتصادی که در چند سال اخیر در دستور کار دشمنان نظام قرار گرفته است، اولویت اول کشور از سوی رهبر معظم انقلاب اولویت اقتصادی تعیین شده است. بر همین اساس در بحث از مباحث فرهنگی و اجتماعی نیز معیار اولویت بندی ارتباط بیشتر مباحث فرهنگی با حل مسائل اقتصادی است.

اگر چه عامل اصلی مسائل اقتصادی عوامل اقتصادی است؛ اما نباید از نقش عوامل فرهنگی و اجتماعی در ایجاد مسائل اقتصادی و حل آن‌ها غافل بود. در حال حاضر ما در حوزه مسائل فرهنگی مرتبط با اقتصاد، درگیر مشکلات متعددی هستیم. دولت سیزدهم می‌تواند از جهت اثباتی با سرمایه گذاری در ترویج فرهنگ کار درست و متقن، ترویج فرهنگ صحیح مصرف و صرفه جویی، گسترش فرهنگ مواسات و کمک به اقشار ضعیف، تقویت فرهنگ خودباوری و اعتماد به داخل و مصرف کالای ایرانی و... کمک شایانی به حل مسائل اقتصادی داشته باشد.

 

کاملا روشن است که تقویت هر یک از فرهنگ‌های صحیح بیان شده تاثیر بسیار اساسی و بنیادین در حل مسائل اقتصادی کشور دارد. همچنین از جهت سلبی این دولت می‌تواند از طریق مقابله با فرهنگ اشرافی گری و راحت طلبی، فرهنگ اسراف و مصرف گرایی، فرهنگ تکاثر و رقابت غیرمولد در انباشت ثروت و... موانع حل مسائل اقتصادی را برطرف کند. بدیهی است تا زمانی که این فرهنگ‌های غلط در جامعه رواج داشته باشد، مسائل و مشکلات اقتصادی یا اساسا حل نمی‌شوند و یا اینکه در صورت حل اقتصادی مسأله، با توجه به اصلاح نشدن فرهنگ غلط مرتبط، حل اقتصادی مساله محسوس نخواهد شد و کماکان احساس مشکل اقتصادی باقی خواهد ماند.

برای مثال در صورت حل مشکلات تولید و ایجاد رونق و جهت در تولید، اگر فرهنگ اسراف و مصرف بی رویه اصلاح نشود، رونق تولید تأثیر چندانی در حل مسائل اقتصادی کشور نخواهد داشت و همانگونه که در یک خانواده فرهنگ مصرف بی رویه می‌تواند تاثیر افزایش درآمد خانواده را از بین ببرد؛ در یک جامعه نیز فرهنگ مصرف بی رویه می‌تواند تاثیر مثبت افزایش تولید را منتفی کند.

البته مجددا تذکر داده می‌شود که اولویت مسائل فرهنگی مرتبط با اقتصاد با توجه به شرایط خاص جامعه در حال حاضر است؛ و الا در شرایط عادی مسائل فرهنگی بسیار مهم تری وجود دارد که در بلند مدت نباید از آن‌ها غفلت کرد.