رویکردها و راهبردهای مواجهه با علم غربی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در اصفهان، حجت الاسلام احمد رهدار مدیر مؤسسه فتوح اندیشه ظهر امروز در ادامه سلسله نشست‌های دشمن شناسی با موضوع «غرب علمی» که از سوی مؤسسه آموزش عالی حوزوی مجتهده امین وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار می شود، با بیان اینکه برخی خیال می‌کنند با بیان اینکه رویه و لایه علمی غرب مستقل از رویکرد استعماری غرب است، گفت: به دلیل همین مسأله برخی افراد نگاه صحیح و دقیقی نسبت به غرب ندارند.

حجت الاسلام رهدار ادامه داد: عده‌ای دانش غربی را با رویکرد پدیدار شناسی و بدون لحاظ نسبت‌های علمی مورد بررسی قرار داده و به علم غربی ایمان آورده‌اند، کسانی که با این رویکرد علم غربی را پذیرفته‌اند کسانی هستند که دچار مغالطه و یا اشتباه نسبت به شناخت غرب و علم غربی هستند، حتی سید جمال الدین اسدآبادی به عنوان یک مبارز ضد غرب راهکاری که برای برون رفت جهان اسلام از مشکلات و مواجهه با غرب ارائه می‌دهد اخذ علوم غربی است.

غرب سند مشروعیتی غیر از علم ندارد

وی با اشاره به اینکه غرب سند مشروعیتی غیر از ابراز وجود علمی خود ندارد، خاطرنشان کرد: علم بستر و ابزاری است که مردم با آن مواجه هستند و کارآمدی آن را هم درک می‌کنند، اگرچه ماهیت علم غربی تخصصی است اما درک این ماهیت تخصصی نیست و برای مردم قابل درک است.

مدیر مؤسسه فتوح اندیشه با اشاره به ضرورت معرفی ماهیت علم غربی برای جامعه، اظهار کرد: هرگونه حس ظن به علم غربی مقتضی بدبینی به علوم اسلامی است. در سطح درگیری تمدنی انسان بی طرف وجود ندارد، هر مقدار که حسن ظن به کارآمدی علم غربی بیشتر شود بی توجهی و بدگمانی به علم اسلامی پیش خواهد آمد.

حجت الاسلام رهدار با بیان اینکه ساحت دوم علم ذهن و ساحت سوم علم عالم خارج است، تصریح کرد: در ذهن علوم برهانی ارائه می‌شود و جدل و مغالطه اثری ندارد اما در عالم بیرونی اینگونه نیست که برهان فقط مطرح باشد بلکه جایگاه حقوقی، تبلیغات، شهرت، ثروت و همه عوامل مادی می‌تواند در بسط علم اثرگذار باشد و نباید فکر کنیم تمامی الزامات منطقی و ذهنی در عالم بیرونی هم ضرورتا جاری خواهد بود.

وی ادامه داد: بیشتر محققین که علم غربی را با رویکرد پدیدار شناختی بررسی کرده‌اند آن را مثبت ارزیابی کرده‌اند چرا که به منطق تحولات درون علم توجه دارند، اثر این نوع ارزیابی و نگاه به علم غربی این می‌شود که شخص به لحاظ روانی در برابر علم غربی خضوع پیدا خواهد کرد، این خضوع رفته رفته تسری در کل ابعاد زندگی را به دنبال خواهد داشت تا جایی که کل غرب را مثبت ارزیابی خواهد کرد.

انحراف در غرب شناسی در رویکرد پدیدارشناسی علم غرب

مدیر مؤسسه فتوح اندیشه خاطرنشان کرد: حتی اگر کسانی که علم غربی را پدیدار شناسانه بررسی می‌کنند در بسترهای دیگر ضد غرب باشند، غربی شدن را راه حل عبور از مشکلات خواهند دانست، مانند سید جمال الدین اسدآبادی که در عین توجه دادن جهان اسلام به وحدت به عنوان یک راه حل درونی، یک نسخه برون پارادایمی هم ارائه داده است و آن اخذ علم غربی است.

حجت الاسلام رهدار رویکرد سیستمی نسبت به علم را رویکرد صحیح و اثرگذار در خصوص مواجهه با علم غربی توصیف کرد و گفت: بر مبنای این رویکرد باید عنصر زمان و مکان و همه این چیزها را در نظر بگیرید. در رویکرد سیستمی علم غربی متفاوت از تمدن غربی رشد پیدا نمی‌کند، کشورهای غربی در دیگر کشورها با علم وارد نشدند بلکه با یورش و حمله به دیگر کشورها رفتند و بعدا علم غربی متولد شده است.

نگاه سیستمی دقیق ترین نگاه به علم غرب است

وی در ادامه افزود وقتی با نگاه سیستمی به سراغ علم برویم متوجه خواهیم شد این مدل مواجهه چقدر دقیق‌تر است از رویکرد پدیدار شناختی،یعنی وقتی می‌خواهیم بگوییم علم غربی خوب است یا بد باید سیاست و مدیریت و تاریخ و دیگر مؤلفه‌های غربی را هم بررسی کنیم بگوییم آنها خوب یا بد هستند. مواجهه سیستمی با علم غربی یک مواجهه کلان تمدنی است.

مدیر مؤسسه فتوح اندیشه با بیان اینکه به تدریج امکان گذار از علم غربی به سمت علم اسلامی است و با یک شیبی این کار میسر خواهد شد، تصریح کرد: امروز غرب در ابعاد مختلف زندگی ما ورود کرده و نمی توان تمام ابزار و علوم غربی را عملا نهی کرد اما راهکارهایی برای حل این موضوع وجود دارد.

وی خاطرنشان کرد: عده‌ای معتقد هستند رویکرد ما نسبت به علوم غربی باید مانند حکم شرعی «اکل میته» باشد، فقه ما در شرایط اضطرار و بسیار خاصی اجازه داده است گوشت مردار خورده شود و این باید به اندازه زنده ماندن باشد نه بیشتر از آن، کسانی که این روش را پیشنهاد می‌دهند به ابعاد اضطرار این مسأله توجه ندارند.

ساختار غربی نظام آموزشی باید اصلاح شود

حجت الاسلام رهدار ساختار دانشگاه را از ساختارهای غربی که باید برای حذف تدریجی علم غربی اصلاح بشود، دانست و اظهار کرد: ساختار دانشگاهی ما به نحوی است که موجب وابستگی و علاقه به غرب خواهد شد، باید هیمنه غرب را از طریق پاسخگویی به پرسش‌هایی که غرب به آن پاسخ داده است پاسخ بدهیم و اگر پاسخ ما مناسب باشد مردم خودشان علم و فرهنگ غربی را کنار خواهند زد و این حذف از طریق جایگزینی است.

مدیر مؤسسه فتوح اندیشه راهبردهای مواجهه با علوم غربی را سومین مسأله ضروری برای بررسی عنوان کرد و گفت: باید یک راهبرد مواجهه داشته باشیم، ما راضی نمی‌شویم تن بدهیم به مسیری که غرب برای ما تعیین کرده است، سه راهبرد برای مواجهه با علم غربی باید در نظر بگیریم که نخستین راهبرد احیای تاریخ علوم اسلامی است، امروز کمترین ارتباط میان تاریخ اسلام و علومی که در دانشگاه و نظام آموزشی کشور آموزش داده می‌شود وجود دارد.

وی با اشاره به عقبه و پیشینه علوم مختلف در مبانی اسلامی و تاریخ علم اسلامی، تصریح کرد: در آموزش علوم در سیستم آموزشی کشور ما توجهی به تاریخچه علوم اسلامی نشده است و گرفتار مغالطه اجمال اسلامی و تفصیل غربی هستیم. این کار مستلزم یک ارتباط و هم افزایی مراکز علمی جهان اسلام با یکدیگر است.

حجت الاسلام رهدار با بیان اینکه سالها است رابطه الأزهر و قم قطع است، عنوان کرد: این دو کانون فکری شیعی و سنی باهم ارتباط نداشته و هم افزایی ندارند و در نتیجه امکان پاسداری از علم اسلامی در برابر علم غربی را نخواهند داشت. باید این دو کنار هم باشند و این یک حرکت مانیفستی و یا سیاسی نیست بلکه یک حرکت علمی برای مقابله با علم غربی است.

دچار وادادگی در مقابل علم غرب هستیم

وی در ادامه خاطرنشان کرد: امروز ما در برابر علم غربی دچار وادادگی شده‌ایم که ریشه در عدم توجه به علوم اسلامی دارد. مدیریت رسانه‌ای قوی و اثرگذار در زمینه معرفی علم اسلامی لازم است، باید جامعه ما دستاوردهای علمی اسلام را به خوبی بشناسد چرا که امروز جامعه نسبت به داشته ها و دستاوردهای علوم اسلامی و دانشمندان مسلمان ناآگاه است.

مدیر مؤسسه فتوح اندیشه با اشاره به ضرورت شناخت راهبرد غلبه بر علم غربی، اظهار کرد: باید علومی که غرب تولید کرده است را به نحوی تصرف کنیم که خروجی به نفع ما باشد، لازمه این موضوع فهم قوی از علم غربی است، کسی که نداند ماهیت علم غربی چیست امکان تصرف علم غربی را هم نخواهد داشت.

حجت الاسلام رهدار به تصرف فلسفه غربی توسط فلاسفه اسلامی اشاره کرد و گفت: عملیاتی کردن راهبردهای مذکور می‌تواند به بهود شرایط جهان اسلام کمک کند، راهبردها یک موضوع جمعی است و به صورت فردی عملیاتی نخواهد شد و نیازمند یک اهتمام و هم افزایی و همراهی عمومی خواهد بود./1304/پ202/