یادداشت؛
بحران های زیست اومانیستی و مدل حکمرانی فاطمی
حکمرانی در دنیای جدید، حکمرانی است که بر مبنای اومانیست پایه‌ریزی شده است. در این مدل حکومتی انسان همه‌کاره هستی است و اوست که باید سرنوشت هستی را رقم بزند. این دیدگاه انسان را جایگزین خدا می‌داند نه جانشین او و خدا را به کناری گذاشته و انسان را همه‌کاره جهان می‌داند.
به گزارش خبرگزاری رسا، در این نظر، انسان چنان خود بنیان شده است که می‌خواهد همه قوانین را خود پایه‌گذاری کند، همه تحلیل‌ها را خود انجام دهد و همه هستی را خود تدبیر و مدیریت کند. اما امروز ما شاهدیم این نگاه نتوانسته موفق باشد و انسان محوری سبب شد که بشر محیط‌زیست را به‌دلیل منافع خود نابود کند و حقوق دیگر موجودات هستی را برای خواست خود نادیده بگیرد.
امروز ما شاهدیم که هستی علیه بشر شورش کرده است؛ بحران محیط‌زیست، کم‌آبی، فقر و... حاصل تصمیم‌های انسان محوری است که تاکنون گرفته شد و اکنون و در آینده بشر قربانی آنها خواهد بود. در حال حاضر بشر باید به این نتیجه برسد که انسان جانشین خداست نه جایگزین او، اینجا انسان در حکمرانی و تدبیر و مدیریت هستی در کنار خودبنیادی باید از آموزه‌های آسمانی نیز بهره‌مند شود زیرا آموزه‌های آسمانی انسان را به گونه‌ای راهنمایی می‌کند که انسان از زندگی بهره بگیرد و علاوه بر آن حقوق سایر موجودات مانند حق‌آب، حیوانات و خاک را رعایت کند. انسان با استدلال این‌که هر کاری بخواهد می‌تواند انجام دهد در مرحله بحران با طبیعت و زندگی قرار گرفته است، نشست محیط زیست گلاسکو نشان داد که طبیعت موضوع مهم دنیای آینده ما خواهد بود و انسان خودبنیادی که در قرن گذشته، دنیا و پیرامون آن را به نفع خود مصادره کرده بود، باید هزینه بپردازد.
برای رهایی از این بحران باید از آموزه‌های دینی و اخلاقی سخن بگوییم. اسلام در 14 قرن پیش مدلی برای حکمرانی ارائه کرده که پاسخگوی انسان سرگشته و پشیمان از اومانیسم است.
مدل حکمرانی اسلامی و به تعبیری فاطمی برای نجات از این بحران پیشنهاد می‌شود. شاید برای شما این سؤال پیش بیاید که چرا مدل حکمرانی فاطمی؟
قصه زیست حضرت فاطمه(س) تنها داستان یک زندگی نیست. ائمه اطهار فرموده‌اند که فاطمه(س) الگوی بشریت است و الگوی جامعه زنان. اگر دقیق‌تر بخواهیم تحلیل کنیم فاطمه(س) الگوی همه هستی است. از این‌رو باید از مدل زندگی فاطمه زهرا(س) چگونه زیستن را بیاموزیم.
حضرت صدیقه طاهره(س) تنها الگوی حجاب و خانه‌داری نیست، او الگوی خوب زیستن، تدبیر نیکو، حکمرانی نیک و مدیریت شایسته است. این تعابیر از سخنان نبی خاتم(ص) درباره شخصیت حضرت فاطمه(س) گرفته شده‌است. رسول‌ا... کلید واژه‌هایی برای معرفی بانو داشتند و به ما یاد دادند که فاطمه(س) می‌تواند یک مدل حکمرانی خوب به همراه راهبردهای حکومتی ارائه کند. راهبردهایی که برای دنیای جدید و اتفاقاتی که آن را در بر گرفته کارساز بوده و موجب نجات بشر از حصار تفکرات اومانیستی می‌شود.
معارف فاطمی برای اتمسفری که در دنیای جدید زیست می‌کنیم، برنامه دارد. این‌که همه چیز به نفع انسان مصادره نمی‌شود و فقط دغدغه‌های زمینی در آن دیده نخواهد شد بلکه دغدغه‌های فرا‌زمینی نیز در آن مورد توجه قرار گرفته شده‌است. در این نگاه نیازهای همه موجودات مورد توجه است، توجه به حقوق انسان در کنار حقوق سایر موجودات اهمیت می‌یابد. دلیل این ادعا همان‌گونه که بیان شد، روایت‌های نبوی درخصوص شخصیت حضرت زهرا(س) و فرمایش امام معصوم است که می‌فرماید: «فاطمه حجت خدا بر ماست.»
به فرموده پیامبر(ص) فاطمه، حوریه انسیه است یعنی به‌سان فردی است که سر در آسمان و پا در زمین دارد، فاطمه این‌گونه نیست که تنها دغدغه عبادت داشته باشد بلکه او درد مُلک هم دارد و چنان درگیر مُلک نشده که از سودای عبودیت رها شده باشد. فاطمه‌ای که پیامبر معرفی می‌کند درد بشریت دارد.
از این روی او را الگوی همه انسان‌ها و حجت خدا بر معصومین نامیده‌اند. این‌که زهرای مرضیه(س) انسیه، خوانده شده از این‌روست که او مانند انسان‌های عادی دردهای زمینیان را نیز چشیده است. فاطمه بین عرش و فرش می‌چرخد و مُلک و ملکوت را با هم می‌چشد. این تفسیری از حوریه و انسیه بودن فاطمه(س) است.
با این اوصاف در مدل حکمرانی فاطمی، مدلی از زیست انسان را ارائه می‌کند که انسان در آن مُلک و ملکوت را با هم داشته باشد یعنی هیچ‌یک نافی دیگر نباشد. این نگاه حضرت زهراست که با اندیشه‌های اومانیستی تضاد جدی دارد.
حضرت در دعای نیمه‌شب درد انسان دارد؛ همان‌طور که امام حسن(ع) از دعای مادر برای دیگران در مناجات شبانه می‌گوید. این نگاه فاخر در اندیشه متعالی حضرت زهرا(س) به ما می‌گوید در عبادت و جستن عبودیت نباید از انسان، درد جامعه بشری، درد محیط زندگی و زیست غافل شد.
نباید دین و مدل حکومت دینی را در شعاع عبادت صرف دید بلکه باید خدمت به خلق را عین عبادت دانست. اگر چنین نگاهی نسبت به حکومت دینی و وظیفه‌اش نسبت به جامعه بشری داشته باشیم می‌توانیم مدعی شویم از مدل زیست و حکمرانی فاطمی الگو گرفته‌ایم.
مدلی که نه مانند اومانیست‌ها انسان محور باشد و پیرامون خود را تخریب کند و نه سر در آسمان داشته باشد و از زمین و زمینیان غافل شود. مدل حکومت فاطمی و سنخش این‌گونه است؛ راهکارهای آسمانی برای زیست زمینی.
حجت الاسلام یحیی جهانگیری سهروردی - نویسنده و پژوهشگر / روزنامه جام جم
ارسال نظرات