غیرت پسندیده و ناپسند

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، در دین مقدس اسلام اهمیت بسیار زیادی نسبت به غیرتمندی مردان به عنوان یک فضیلت، داده شده است. از امام باقر علیه السلام نقل شده است: جمعی از اسیران دشمن را به حضور رسول خدا صلی الله علیه و آله آوردند، آن حضرت بنا به ضرورت، دستور اعدام آنها را صادر کرد؛ ولی از آن جمع یکی از آنان را آزاد کرد. وی که از رفتار پیامبر صلی الله علیه و آله به شگفت آمده بود، پرسید: چرا مرا آزاد کردی؟

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: جبرئیل به من خبر داد که تو دارای پنج خصلت هستی که خدا و رسولش آنها را دوست دارند. آن خصلت‌های پنج‌گانه عبارتند از: غیرتمندی برای همسر و خانواده، سخاوت، نیک خلقی، راستگویی و شجاعت. وقتی که آن اسیر این مطلب را شنید، به حقانیت دین پیامبر صلی الله علیه و آله یقین کرد و اسلام آورد و با تلاش و ایثار توانست خود را به مراتب بالای ایمان برساند. او سرانجام، در یکی از جنگ‌ها در رکاب پیامبر اسلام شهد شهادت نوشید.[1] در آموزه‌های دینی انواع مختلفی برای غیرت ذکر شده که در این کوتاه نوشته به مهمترین آن‌ها اشاره می‌کنیم.

غیرت نسبت به دستورات دینی

غیرت و تعصب دینی به این معنا است که انسان، دین و دیانت را به عنوان چیزی محبوب و مورد علاقه خود به حساب آورد و آن گاه از حریم آن دفاع کند و در مقابل هنجارشکنان و متجاوزان به آن بایستد. به عبارت دیگر تا غیرت دینی نباشد، نه امر به معروف و نهی از منکر معنا می‌یابد و نه دفاع از دین، حفظ حدود الهی، محافظت از حلال، دوری از حرام، مبارزه با گناه و بدعت و ... مفهوم پیدا نمی‌کنند. با توجه به این نکته اساسی، امیرالمؤمنین علی علیه السلام می‌فرمایند: «فَإِذَا حَضَرَتْ بَلِيَّةٌ فَاجْعَلُوا أَمْوَالَكُمْ دُونَ أَنْفُسِكُمْ وَ إِذَا نَزَلَتْ نَازِلَةٌ فَاجْعَلُوا أَنْفُسَكُمْ دُونَ دِينِكُمْ وَ اعْلَمُوا أَنَ‏ الْهَالِكَ‏ مَنْ‏ هَلَكَ‏ دِينُهُ وَ الْحَرِيبَ مَنْ حُرِبَ دِينُه‏؛[2] پس چون بلایى فرا رسد، اموال خود را سپر جانتان سازيد؛ و چون حادثه‌ای پيش آمد (كه مربوط‍‌ به امر دين است و جز با دادن جان مرتفع نشود) جان خود را فداى دينتان كنيد؛ و بدانيد كه هلاك شده كسى است كه دينش تباه شود و غارت زده كسى است كه دينش را بربايند.»

و نیز امام رضا علیه السلام، رسول خدا صلّی الله علیه و آله را به عنوان الگوی «غیرت دینی» معرفی نموده، می‌فرماید: «لَا تُغْضِبُهُ الدُّنْيَا وَ مَا كَانَ لَهَا فَإِذَا تُعُوطِيَ الْحَقُّ لَمْ يَعْرِفْهُ أَحَدٌ وَ لَمْ يَقُمْ لِغَضَبِهِ شَيْ‌ءٌ حَتَّى يُنْتَصَرَ لَهُ‌؛[3] دنیا و امور مربوط به آن، او را به خشم نمی‌آورد و هرگاه حق، مورد بی‌حرمتی قرار می‌گرفت، ملاحظه هیچ‌کس را نمی‌کرد و هیچ چیز، جلوی خشم او را نمی‌گرفت تا این که انتقام حق را می‌گرفت.»

اکنون که غیرت و تعصب دینی، یعنی سکوت نکردن در مقابل گناهان و ضد ارزش‌ها، این همه ارزش دارد، پس زیبنده است که در برابر ارتکاب گناهان سکوت نکنیم و اهانت و سبک شمردن دین و هجوم شبهات منکران را دفع و رد نمایم و در ترویج و نشر احکام دین تلاش کنیم و در بیان حلال و حرام دین سعی بلیغ نموده، در امر به معروف و نهی از منکر مسامحه نکنیم.

غیرت نسبت به خانواده و ناموس

غیرت در ناموس آن است که فرد، از اهل خود غافل نشود و کوتاهی در امری که عاقبت آن به فساد منجر می‌شود نکند.[4] لذا یکی از مهمترین وظایف انسان‌های غیرتمند، محافظت از ناموس و حریم خانواده است. به عبارت دیگر، یکی از مهمترین چیزهایی که منجر به تباهی و آسیب دیدن ناموس افراد می‌شود، حضور نابجای زنان و دختران در کوچه‎‌ها و خیابان‌ها است. هر چند امروزه این پدیده، «تساوی حقوق زن و مرد» تلقی می‌شود، اما حقیقتی انکارناپذیر است که حضور غیر ضروری زنان و دختران، آن هم با پوشش نامناسب در انظار عمومی، سبب گمراهی و انحراف خود و دیگران و در نتیجه، موجب عذاب اخروی می‌شود. به عبارت دیگر، هر گام آنان همانند تیر سهمگین و زهر آلودی است که بر قلب افراد نشانه می‌رود. امام صادق علیه السلام نیز دراین باره می‌فرماید: «النَّظَرُ سَهْمٌ مِنْ سِهَامِ إِبْلِيسَ مَسْمُومٌ وَ كَمْ مِنْ نَظْرَةٍ أَوْرَثَتْ حَسْرَةً طَوِيلَة؛[5] نگاه به نامحرم، تیری از تیرهای مسموم شیطان است و چه بسا یک نگاهی که حسرتی طولانی بر جای گذارد.»

غیرت ملی

مراد از غیرت ملّی، احساس مسئولیت در برابر تمامیت ارضی کشور اسلامی و دلسوزی و حمایت از مسلمانان و عزت و شرف آنان است که با غیرت دینی و غیرت ناموسی نیز ارتباط دارد. البته قابل ذکر است، ملی‎‌‌گرایی به معنای امروزی از نظر اسلام محکوم و نامعقول است زیرا ملی‌گرایی به معنای برتر بودن میهن از دین است در حالی که در فرهنگ اسلامی حفظ وطن از وظایف دینی یک مسلمان است و وطن‌دوستی و مشارکت در دفاع از میهن و هم‌میهنان مسأله‌ای است که با سرشت انسانی عجین بوده و از سوی اسلام نیز به رسمیت شناخته شده است؛ چنان که در روایتی آمده است: «حُبُ‏ الْوَطَنِ‏ مِنَ الْإِيمَان؛[6] وطن دوستی از نشانه‌ ایمان است.» ‏

پس از جنگ صفین و فتنه حکمیت، نیروهای معاویه یک سلسله عملیات ایذایی (عمیاتی است که موجب آزار و اذیت مردم می‌شود) در نوار مرزی و شهرهای تحت فرمان امیرالمؤمنین علیه السلام انجام دادند. آن حضرت از چنین جسارتی بسیار دلگیر شد و با جدیت از نیروهای خویش خواست که به این حملات پاسخ دهند و پس از آن که شنید ضحاک بن قیس به زائران خانه خدا حمله کرده و اموالشان را به غارت برده است، به مردم فرمود: «حق، با تلاش و کوشش به دست می‌آید. از میهن و از چه دیاری دفاع خواهید کرد و بعد از من، همراه کدام پیشوا خواهید جنگید؟»[7]

پی‌نوشت
[1]. مشكاة الأنوار في غرر الأخبار؛ ص238.
[2]. الكافي؛ ج‏2؛ ص216.
[3]. عیون أخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۳۱۷.
[4]. جامع السعاده: ج1، ص 226.
[5]. بحار الأنوار؛ ج‏101؛ ص40.
[6]. سفينة البحار؛ ج‏8؛ ص525.
[7]. نهج البلاغه، خ29، ص103.

نویسنده: عبدالحمید فاطمی تبار