سیل با چاشنی توفان و سرما

به گزارش خبرگزاری رسا، خبرهای سیل کرمان لحظه به لحظه به روز می‌شود، تا عصر دیروز اخبار رسمی حکایت از آسیب‌دیدن 5000 خانوار روستایی در سیلاب به راه افتاده دارد که طی آن 7 نفر هم مفقود شده‌اند. فرماندار شهرستان ریگان در جنوب شرقی کرمان می‌گوید طغیان رودخانه‌ها امکان دسترسی به 77 روستای محاصره در سیل را قطع کرده.

آن طور که از حرف‌های او می‌توان متوجه شد سه چهار روزی است که کسی از اهالی این روستاها خبری ندارد. برخی اهالی ریگان که آشنایانی در این روستاها دارند به خبرنگار جام‌جم می‌گویند: «از میزان طغیان رودخانه پاسرخ مشخص است که دامی‌برای اهالی این روستا باقی نمانده است» و بی‌خبری، نگرانی‌های آنها را از وضعیت اهالی این روستاها دوچندان کرده است. وقتی نگرانی‌ها بیشتر می‌شود که بدانیم شیوه زیست اهالی جنوب کرمان همواره به گونه‌ای بوده است که وقوع اتفاقی همچون سیل، آسیب چندبرابری برای آنها دارد. از میزان بالای کپرنشینی در این منطقه گرفته تا شغل و معیشت اصلی آنها که کشاورزی و دامداری است. مسوولان اما تاکید بر تداوم امدادرسانی‌ها دارند.

پیرحسین کولیوند، رئیس جمعیت هلال احمر می‌گوید: « تاکنون به بیش از ۱۸ هزار نفر اسکان اضطراری داده شده و اقلام مورد نیاز مردم در اختیارشان قرار گرفته است.» محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس «خواستار تخصیص اعتباری فوری» برای مناطق سیل‌زده شده است و علی زینی‌وند، استاندار کرمان هم از «احتمال بارندگی مجدد در هفته‌های آینده» خبر داده و به همین دلیل خواسته «سیل‌بندها به‌سرعت بازسازی شوند».

وزیر کشور هم که در منطقه حضور داشته تاکید کرده «امدادرسانی‌ها به سرعت ادامه پیدا کند.» در این بین ‌برخی اهالی مناطق سیل‌زده به جام‌جم می‌گویند مشابه سیل اخیر را به یاد نمی‌‌آورند.

عضو شورای روستای زیارت‌شاه شهرستان ریگان می‌گوید: «در 40 سال گذشته چنین سیلی در کرمان بی‌سابقه بوده است». علاوه بر شدت سیلاب وسعت مناطق سیل‌زده هم یکی از چالش‌های امدادرسانی است. از اخبار منتشرشده تا دیروز چنین برمی‌آید که پراکندگی این مناطق و صعب‌العبوربودن باعث شده دسترسی زمینی به 120 روستا امکان‌پذیر نباشد.

بی‌خبری از جنوب کرمان

جنوب استان کرمان که همیشه از خشکسالی و گرد و غبار آسیب دیده است، این روزها بیشترین گرفتاری را در سیلاب‌های اخیر داشته است. از شهرستان ریگان و روستاهای تابع آن در جنوب شرق کرمان گرفته تا شهرستان قلعه‌گنج در جنوبی‌ترین نقطه استان که بیشترین میزان خسارت را از سیل روزهای اخیر در استان دیده است.

شهرستانی که وزیر کشور در سفر دو‌ روزه‌اش به این منطقه از آن بازدید کرد، روستاهای سورگ آباد، جم شاهی و میانشهر هم از جمله روستاهای این شهرستان بودند که آسیب بسیاری دیده‌اند. در روستای میانشهر در 3 کیلومتری قلعه‌گنج سیلاب‌ها نه تنها به خانه‌ها وارد شده که تمام وسایل اهالی را هم از بین برده است و حتی برخی اهالی این روستا به جام‌جم می‌گویند: «لباسی برای پوشاندن بر تن بچه‌هایمان نداریم و تمام لباس‌ها یا زیر گل‌ولای مدفون شده یا آب آنها را با خود برده است.»

 اهالی دیگر روستای این منطقه یعنی روستای «دی» حالا علاوه بر درگیری با سیلاب‌ها نگران فرونشست زمین هم هستند! آنها می‌گویند بخشی از زمین در این منطقه دچار نشست شده و مردم حالا با کابوس فرونشست هم در این منطقه رو به رویند. همه اینها در حالی است که هنوز اطلاع درستی از وضعیت بسیاری روستاهای شهرستان ریگان در دست نیست، چرا که طغیان رودخانه‌ها و تخریب معابر امکان دسترسی زمینی به این روستاها را امکان‌ناپذیر کرده و امدادرسانی‌های هوایی هم به دلیل پراکندگی مناطق سیل‌زده به کندی صورت می‌گیرد.

 کرامت جورجندی، عضو شورای روستای زیارت‌شاه به جام‌جم می‌گوید: « تنها خبری که داریم این است که می‌دانیم بسیاری از دام‌های اهالی این روستاها تلف شده‌اند و برخی خانه‌ها و محل زندگی‌شان به واسطه طغیان رودخانه پاسرخ ویران شده است. حتی ساختمان‌های بنیاد مسکن هم دچار آبگرفتگی‌های بسیاری شده است و همه این خبرها مربوط به چهار پنج روز پیش و به واسطه باران و سیل ابتدایی بود در حالی که سیل دوم بسیار شدیدتر از سیلاب قبلی بوده است و هنوز خبری از وضعیت این اهالی نداریم.»

کوتاهی مسؤولان در احداث سیل‌ بند

در همین میانه بحران اما سوال مهم بسیاری از جمله اهالی گرفتار در سیل این است که چرا سیلاب به راحتی راه به خانه‌های مردم باز کرده است؟ طالب نوری یکی از اهالی ریگان به جام‌جم می‌گوید: « تعرض به حریم رودخانه و تصرفات زمین‌ها برای کشاورزی و احداث گلخانه از یک سو و مسدود بودن 40 درصد دهانه پل‌ها به خاطر روستاها و زمین‌های کشاورزی پایین‌دست باعث شده آبی که باید از این دهانه‌ها عبور کند از پل‌های مجاور به یک پل هدایت شده و باعث تخریب آن دهانه شود.»  

معاون اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای کرمان هم به این موضوع اشاره می‌کند، مجتبی رئیسی به جام‌جم می‌گوید: «باید متناسب با شرایط موجود و تخصیص اعتبار لازم دهانه پل‌ها عریض‌تر شود تا گنجایش میزان آب عبوری در هنگام وقوع سیلاب را داشته باشند.»

این تنها مشکلی نیست که بسیاری از آن گلایه دارند. موضوع مهم‌تر مربوط به نبود سیل‌بند در این منطقه است. تنها سیل‌بند اصلی این منطقه سیل‌بند خرم نام دارد که در سال‌های ۵۲ و ۵۳ در شرق شهرستان جیرفت احداث شده است. این سیل‌بند جلوی خسارت باران‌های سیل‌آسایی را که از گذشته در مناطق بالا دست می‌بارید، می‌گرفت و باعث تقویت سفره‌های آب زیرزمینی می‌شد.

سیل بند بزرگ خرم 20 کیلومتر از جیرفت تا کوه خرپشت عنبرآباد طول دارد. سیل‌بندی که باید تا رودبار جنوب ادامه پیدا می‌کرد تا بتواند به صورت کامل از وقوع سیلاب‌ها جلوگیری کند. اما عجیب این‌که این سیل‌بند تا امروز تکمیل نشده است و با وجود پیگیری‌های بسیار صورت گرفته هنوز برای ادامه و تکمیل آن اقدامی صورت نگرفته است.  

حسین معروفی، فرمانده سپاه ثارا... استان کرمان در این باره به جام‌جم می‌گوید: «اگر سیل بند خرم زده شده بود، ما از سیل خساراتی نمی‌دیدیم. خساراتی که هر سال سیل به این منطقه می‌زند تقریبا به اندازه هزینه‌کرد احداث این سیل‌بند است و اگر این کار را انجام ندهیم هر سال این خسارات به منطقه تحمیل می‌شود.»

 فرمانده سپاه استان کرمان با بیان این‌که دولت قبل در احداث سیل‌بند خرم کوتاهی کرده است، ادامه می‌دهد: «در سیل قبل پیشنهاد احداث این سیل‌بند داده شد و قرارگاه خاتم‌الانبیا (ص) نیز برای احداث آن پای کار آمد اما دوستان دولت قبل این مساله را جدی نگرفتند و این کار انجام نشد.»

منصور شکرالهی، نماینده مردم شهرستان‌های کهنوج، منوجان، رودبارجنوب، قلعه گنج و فاریاب در مجلس هم معتقد است نبود سیل‌بند باعث واردشدن خسارت‌های سنگین به مردم این شهرها شده است. او به جام‌جم می‌گوید: « قبلا پیش‌بینی احداث سیل بند از جیرفت تا زهکلوت شده بود که اجرایی نشد و اگر این سیل‌بند احداث شده بود این میزان خسارت به مزارع و منازل مردم و زیرساخت‌های منطقه وارد نمی‌شد.»

سیل با چاشنی توفان و سرما

اعلام دقیق اخبار و میزان خسارت جانی و مالی سیل اخیر در کرمان به واسطه سرعت وقوع آن امکان‌پذیر نیست، تا عصر دیروز آنچه قطعی به نظر می‌رسد مرگ تلخ دو کودک است و مفقود شدن 7 نفر.هر چند امین باقری، فرماندار ریگان هم گفته مرگ دو کودک 5 و 8 ساله ریگانی هم ناشی از «بی‌‎احتیاطی» بوده است.

در آمارهای رسمی هم ارقامی از میزان خسارت‌های مالی به بخش‌های کشاورزی و دام‌پروری اعلام شده است. در زمینه امدادرسانی‌ها هم می‌توان به اعدادی دست یافت، ‌نه تنها تغییر لحظه‌ای این آمار که حتی قطعی بودن این اعداد هم در شرایط کنونی دردی از مردم گرفتار در سیلاب را دوا نمی‌کند.

آنچه اولویت مردم این مناطق است، تسریع در امدادرسانی و اقداماتی برای جلوگیری از تکرار آن است. هر چند شواهد نشان می‌دهد فعالیت‌هایی در رابطه با امدادرسانی‌ صورت می‌گیرد اما مشکلاتی هم در این میان وجود دارد، همین دیروز محمد حسین جزینی‌زاده، رئیس اداره راهداری شهرستان ریگان گفت: «آغاز توفان شن در ریگان بازگشایی راه‌ها را با مشکل مواجه کرده است.» پیش از این هم اعلام شده بود به دلیل مه‌گرفتگی امکان امدادهوایی در برخی مناطق کرمان وجود ندارد.

پیرحسین کولیوند، رئیس جمعیت هلال احمر هم می‌گوید: « برخی مناطق دچار آبگرفتگی شده است و تعدادی از منازل نیز آسیب دیده‌اند و مشکلاتی مانند نشت آب از سقف دارند.» همه این مشکلات در حالی است که با توجه به اتفاقات پیش‌رو تسریع در امدادرسانی‌ها ضروری به نظر می‌رسد. وقوع توفان شن در ریگان باعث شده است آلودگی هوا تا 50 برابر در این شهرستان افزایش یابد. در کنار شدت توفان شن در ریگان افت شدید دما هم مشکل دیگری است که از دیروز ساکنان این مناطق را دچارمشکل کرده است. افت شدید دمای هوا در مناطق سیل‌زده جنوب نیاز اهالی این منطقه را به وسایل گرمایشی افزایش داده است.

سیل زندگی را می‌برد

سیل تمام می‌شود و لایروبی‌ رودخانه‌ها چه با سرعت و چه با تاخیر انجام می‌شود، آنچه می‌ماند خسارت ناشی از سیلاب‌ها دو هفته گذشته است. خسارت به زیرساخت‌ها استان اولین نشانه‌های سیلاب است اما در این میان سیلاب‌بسیاری از مزارع کشاورزی مردمان منطقه را هم تخریب کرده است،‌این نکته وقتی مهم است که بدانیم منبع درآمد اصلی مردم جنوب کرمان از طریق کشاورزی است و خسارت‌هایی که سیل به مزارع کشاورزی و گلخانه‌های این منطقه وارد کرده آنها را برای تامین هزینه‌هایشان نگران کرده است.

همانند مزرعه گوجه یکی از زنان کشاورز قلعه گنجی که به جام‌جم می‌گوید: «نهال گوجه را سبدی 100 هزار تومان به صورت نسیه خریداری کرده‌ام و 60 میلیون تومان هم وام گرفته بودم تا پس از برداشت محصول علاوه بر دادن قرض بتوانم درآمدی داشته باشم اما سیل تمام محصولم را از بین برده است.»

هر چند احمد وحیدی، وزیر کشور در این رابطه اعلام کرده است؛ « کشاورزانی که بر اثر سیلاب گرفتار شده‌اند وام‌های آنها به مدت دو سال امهال شود و همچنین فهرست اشخاصی که کشاورزان از آنها وام گرفته‌اند به صورت‌ دقیق تهیه شود تا با اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه مانع از برگشت خوردن چک‌های آنها شویم.»

سیل خسارت

برآوردهای اولیه از سیلاب جنوب کرمان هولناک است. یکی از شهروندان ریگانی به جام‌جم می‌گوید: « طغیان رودخانه پاسرخ امکان دسترسی اهالی ریگان را به مدت 5 روز با روستاهای اطراف قطع کرده است و هیچ اطلاعی از وضعیت این روستاها در مدت 5 روز گذشته در دست نیست.»

این برآوردها بدون احتساب روستاهایی است که هنوز امکان دسترسی به آنها وجود ندارد. استاندار کرمان دیروز اعلام کرد تعداد کل جمعیتی که از سیل دو هفته اخیر زیان دیده‌اند 25 هزار نفر است. او خواسته در رابطه با این تعداد افراد «اسکان اضطراری» صورت بگیرد. همچنین تخمین زده می‌شود حداقل ۶ هزار واحد مسکونی در این سیلاب دچار خسارت شده‌است.

در حالی بسیاری از اهالی جنوب کرمان برای در امان بودن از گزند سیلاب‌ به ارتفاعات پناه برده‌اند که در روستاهای پهنه جازموریان حتی منطقه مرتفعی برای پناه گرفتن وجود ندارد. ۳۳۰ روستا در مجموع در استان کرمان تحت تأثیر سیل قرار گرفته‌اند و البته این آمار مشمول 240 روستایی نمی‌شود که فرماندار رودبار جنوب می‌گوید «مملو از گل و لای شده است».

دیروز روابط عمومی استانداری کرمان هم اعلام کرد: «هنوز راه ارتباطی اصلی و فرعی ۷۷ روستا از ۳۹۹ روستای جنوب کرمان و شهرستان ریگان مسدود است.» به عبارت دیگر می‌توان گفت حدود ۱۰ تا ۱۲ هزار نفر در این روستاها گرفتار شده‌اند و خبر چندانی از وضعیت آنها وجود ندارد. با حضور یوسف نوری، وزیر آموزش و پرورش در رودبارجنوب هم مشخص شده است 64 مدرسه در این منطقه و البته 35 مدرسه هم در کهنوج آسیب جدی دیده‌اند.

میثم اسماعیلی - حکمت قاسم‌ خانی / گروه جامعه روزنامه جام جم