صد سال از بازتاسیس حوزه علمیه قم به دست مبارک حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی میگذرد. صد سالی که با 12 قرن پیشینه درخشان آغازید، گواه تلاشهای بیوقفه عالمان دینی برای حفظ و گسترش معارف اسلامی در شرایطی سخت بوده است. امروز که در آستانه برگزاری همایش «صدمین سالگشت بازتاسیس حوزه علمیه قم و نکوداشت حضرت آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی (ره)» قرار داریم، فرصتی است تا با نگاهی به گذشته و حال، افقهای آینده را ترسیم کنیم.
حوزه در این یک سده، همواره پیشگام جهاد علمی و تبلیغی بوده است. از روزهای سخت آغازین که با کمترین امکانات، بزرگترین عالمان را پرورش داد تا امروز که به یکی از کانونهای مهم علمی جهان اسلام تبدیل شده، مسیری پرپیچوخم اما افتخارآمیز را پیموده است. طلبههای دیروز، هم در محراب درس استادان بزرگ شاگردی کردند و هم در میدان مبارزه با استبداد و استعمار پیشتاز بودند. امروز نیز حوزه علمیه قم با چالشهای نوینی روبهروست؛ از نیاز به تحول در روشهای آموزشی تا ضرورت پاسخگویی به شبهات نسل جدید در فضای مجازی.
همایش صدمین سالگرد حوزه با شعار «صد سال شکوفایی و خدمت، ۱۲ قرن پیشینه» با پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه ای (مد ظله) و حضور مراجع تقلید، علمای بلاد و مدیران حوزوی، فرصتی استثنایی برای واکاوی این مسیر صدساله است.
این صدسالگی، آغازی برای حرکتی نوین در مسیر تمدنسازی اسلامی است. حوزه انقلابی پشتیبان و حامی و ناصح نظام اسلامی اکنون باید برای مسیر پیش رو بیش از گذشته فعالیت کند و مصمم تر در حوزه دانش و تبلیغ و تهذیب نوآوری های اصولی در بستر سنت سترگ خود داشته باشد.
این پرونده خبری می کوشد تا از خاستگاه اندیشه عالمان، استادان و پژوهشگران حوزوی در قالب های خبری مصاحبه، گزارش، نقد کتاب، نشست های علمی و محصولات چند رسانه ای به تحقق امر مهم تحول حوزوی و تمدن سازی نوین اسلامی یاری رساند.
دبیر همایش یکصدمین سالگشت بازتأسیس حوزه علمیه قم از قرائت پیام رهبر معظم انقلاب، دو مرجع تقلید و سخنرانی دو مرجع تقلید دیگر خبر داد و افزود: ۲۵ نشست تخصصی و ۵ همایش علمی در این همایش بین المللی برگزار خواهد شد.
مدیر دفتر امور نخبگان و استعدادهای برتر به تبیین ضرورت تاریخی اقدام مرحوم آیتالله حاج شیخ عبدالکریم حائری در احیای حوزه علمیه، دستاوردهای فکری و تمدنی آن در یک قرن گذشته و نقش بیبدیل این نهاد در پاسخگویی به نیازهای فکری انقلاب اسلامی پرداخت.
مدیر مدرسه علمیه شهید صدوقی واحد ۲ قم با اشاره به تحول ساختاری پژوهش در حوزههای علمیه، تأکید کرد: پژوهش امروز بهعنوان رکن تربیت طلبه نقش مهمی در پاسخگویی به شبهات نوپدید و حرکت حوزه بهسوی تحقق گام دوم انقلاب ایفا میکند.
عضو مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به بررسی دستاوردهای علمی و پژوهشی حوزه علمیه قم در طول یک قرن گذشته پرداخت و تأکید کرد: این حوزه در زمینه حکمرانی اسلامی و فقه اجتماعی به یک نهاد اثرگذار جهانی تبدیل شده است.
حوزه علمیه قم به عنوان یکی از مهمترین مراکز دینی و علمی جهان شیعه، در یک قرن اخیر نقش بی بدیلی در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران و حتی فراتر از مرزهای جغرافیایی ایفا کرده است.
نماینده مجلس خبرگان رهبری به تبیین نقش بیبدیل حوزه علمیه در شکلگیری و استمرار انقلاب اسلامی پرداخت و تأکید کرد: حوزه امروز نیز با ساختاری نوین و رویکردی معاصر در تراز انقلاب و همسخن با نیازهای جامعه قرار دارد.
نشست چشم انداز تحول حوزه در گام دوم انقلاب اسلامی با سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ذوعلم ریاست محترم اندیشگاه بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی در خبرگزاری رسا برگزار میشود.
مدیر گروههای جهادی و حوادث غیر مترقبه حوزههای علمیه ضمن اشاره به همایش یکصدمین سالگرد بازتأسیس حوزه علمیه قم به ارائه گزارشی از فعالیت های گروه های جهادی حوزوی پرداخت.
حضرت آیتالله نوری همدانی با تقدیر از زحمات مدیر حوزههای علمیه از تحولات مثبت اخیر در حوزه ابراز خشنودی و بر لزوم شناخت شخصیتهای برجستهای مانند آیتالله حائری یزدی تأکید کرد.
آینده حوزه و روحانیت آینده روشن و البته پرچالشی است؛ چرا که در کنار همه تلاشهای علمی و تبلیغی، باید با اژدهای بیدارشده ظلم، فساد، سلطهگری و استعمار نیز بیش از گذشته پیکار کنند و اجازه اغوای جوانان توسط رسانههای دشمن را ندهند.
حجتالاسلام رستمی با بیان این که تحولات علمی حوزه های علمیه تحولات بزرگی در سطح جهانی ایجاد کرده است، گفت: صد سال گذشته حوزه های علمیه مملو از تحولات و تغییرات است.
دبیر همایش یکصدمین سالگشت بازتأسیس حوزه علمیه قم و نکوداشت آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی با اشاره به تحولات شکل گرفته در حوزه های علمیه در عرصه های مختلف علمی گفت: امروز در حوزه علمیه رشته های بزرگ علمی شکل گرفته که در گذشته چنین نبود.
شمس با اشاره به استقبال کم نظیر اهالی رسانه از رویداد «یادگار ماندگار حاج شیخ» گفت: در این رویداد که در قالب های مختلف رسانه ای برگزار شد بیش از ۴۵۰ اثر رسانه ای دریافت شد که نشان از استقبال اهالی رسانه از این رویداد دارد.
آیت الله اعرافی در سفری دو روزه به تهران ضمن شرکت در ۱۰ برنامه از مراکز مختلف حوزه علمیه این استان بازدید و در خصوص مسائل مدیریتی حوزه علمیه گفتگو کرد.
حجت الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی از رونمایی از رونمایی موسوعه ۲۲ جلدی آثار و شرح حال آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی در همایش یکصدمین سالگشت باز تأسیس حوزه علمیه قم و نکوداشت آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی خبر داد.
حجت الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی از برگزاری همایش یکصدمین سالگشت باز تأسیس حوزه علمیه قم و نکوداشت آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی در اردیبهشتماه خبر داد.
حجتالاسلام والمسلمین ملانوری، انقلاب اسلامی را نقطه اوج آثار و برکات حوزه علمیه قم است دانست و گفت: تربیت شخصیتی مانند امام خمینی(ره) که توانست انقلابی عظیم را پایه گذاری و رهبری کند، خود گواهی بر موفقیت حوزه علمیه قم است.
کتاب «مرد تدبیر و مدارا» به قلم سید عباس رضوی و با اشراف رضا مختاری، به بررسی زندگی، افکار و خدمات آیةالله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، مؤسس حوزه علمیه قم، پرداخته است.
مدرسه فیضیه از مهمترین مدارس علوم دینی و نماد حوزه علمیه قم است که در نیمه اول قرن سیزدهم هجری قمری جایگزین مدرسه آستانه شد و در عصر صفوی تجدید بنا شد. این مدرسه تاریخی ادوار و مقاطع مختلف و فراز و نشیب های زیادی را طی کرده و شاهد حوادث و وقایع متعددی بوده و پس از حضور شیخعبدالکریم حائری و احیای حوزه علمیه قم، رونق گرفت و در دورۀ مرجعیت و زعامت بروجردی، پایگاه عمومی طلبهها شد و در دوران قبل و بعد از انقلاب اسلامی نیز شاهد حضور فقها و مراجع بزرگی همچون حضرت امام بوده است.
مدرسه فیضیه با تربیت صدها طلبه و دانشمند دینی، به رشد و ارتقای فکری و فرهنگی جامعه خدمات زیادی ارائه کرده و همواره مرکز اتفاقات و تصمیمگیریهای مهم و از مهمترین مراکز اجتماع طلاب دینی، بهویژه طلاب جوان و انقلابی در همان آغاز شکلگیری حرکتهای ضد استبدادی، بوده است.
مدرسه فیضیه جزو معدود آثار ثبت شده استان قم در فهرست آثار ملی است که متاسفانه این روزها بنای مدرسه به دلائل مختلف حال و روز خوشی ندارد و نیازمند مرمت و بازسازی است. وضعیتی که اگر مورد توجه مدیران میراث فرهنگی و مسؤولان ذیربط در حوزه قرار نگیرد باید در آینده نه چندان دور پیامدهای ناگواری را برای این بنا و اثر تاریخی مهم به نظاره نشست.
حوزههای علمیه شیعی باگذشت ۱۴۰۰ سال، با تلاش و مجاهدت و تحمل سختیها و تبعیدها و اتهامها در مسیر ترویج، تبیین و اجرای معارف ناب شیعی، گام برداشته و به شهادت تاریخ، کارنامه زرینی از خود به یادگار گذاشتهاند.
مدرسه فیضیّه، مهمترین مدرسه علمیه قم است که در کنار حرم حضرت معصومه قرار دارد. این مدرسه از ۱۳۲۰ش کانون اجتماع طلاب و روحانیان حوزه علمیه قم بوده و عالمان بسیاری ساکن این مدرسه بوده و در آن تحصیل یا تدریس کردهاند. این مدرسه بهواسطه مجاورت با حرم حضرت فاطمه معصومه (سلاماللهعلیها)، مزیت خاصی یافته است. بنا بر شهادت تاریخ حضرات آیات مدرسی طباطبایی، بهاءالدین عاملی، سلطان العلماء، قاضی سعید قمی، ملاعبدالرزاق لاهیجی و فیض کاشانی، بروجردی، امام خمینی (ره) در این مدرسه تدریس کردهاند. همچنین سخنرانی امام خمینی (ره) در خرداد ۱۳۴۲ش که منجر به قیام ۱۵ خرداد گردید، در این مدرسه ایراد شد. این مدرسه که در سیر زمان کانون تحولات سیاسی بوده، شاهد فاجعه مهمی در سال ۱۳۴۲ش بود که مأموران حکومت پهلوی به این مدرسه حمله کردند و در این حمله تعدادی از طلاب را به شهادت رساندند. در گزارشهای موجود کتب تاریخی آمده است این مدرسه در قرن پنجم قمری در دوره سلجوقیان بنا شد، در سال ۶۱۷ق در حمله مغولان تخریب شد و اثری از آن باقی نماند و سپس در دوره صفویه بازسازی شد. برخی نیز معتقدند قبل از تأسیس مدرسه فیضیه، در جای آن مدرسه ستی فاطمه بوده است که عبدالجلیل رازی متکلم قرن ششم در کتاب النقض از آن یاد کرده است. فتحعلیشاه قاجار بنای قدیمی مدرسه را در سال ۱۲۱۳ و ۱۲۱۴ق تخریب کرد و بنای جدیدی احداث نمود. این بنا در ۶۰ -۷۰ متر طول و ۵۰ متر عرض احداث شد و شامل چهل اتاق در طبقه پایین، چهار ایوان بلند، دوازده غرفه سپهرنشان و حوضی دوازده ذرع در دوازده ذرع میشد. همچنین در این زمان، صحن مدرسه تا ورودی صحن عتیق حرم حضرت معصومه (س) گسترش یافت و سردر ورودی حرم به صورت ایوان جنوبی مدرسه درآمد. پیش از آن، مدرسه از صحن عتیق حرم جدا بود و گذری بین آنها وجود داشت. بنای فعلی مدرسه مربوط به دوره فتحعلی شاه است که در سالهای ۱۲۱۳ و ۱۲۱۴ق احداث و در دورههای بعد تکمیل شده است. این بنا دارای چهار ایوان در دو طبقه است و در هر طبقه چهل حجره قرار دارد. سردر، ایوانها و پیشانی حجرههای آن با کاشی تزئین شده است. شیخ عبدالکریم حائری در سال ۱۳۰۹ش برابر ۱۳۴۹ق در این مدرسه کتابخانهای بنا نهاد که با نام کتابخانه آیتالله حائری شناخته میشود. در بخشهای مختلف این بنا کاشی کاریهای زیبایی مشتمل بر آیات قرآن کریم، روایاتی در فضیلت علم، و فضائل آل الله بر زیبایی آن افزوده است. در زمان آیتالله بروجردی و آیتالله گلپایگانی تعمیراتی انجام شد و در دوره جمهوری اسلامی در زیر حیاط مدرسه، زیرزمینی بسیار وسیع ساخته شده است. اکنون نیز این مدرسه محلی برای تدریس علوم دینی و خوابگاهی برای طلاب است.
حجت الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی با بیان اینکه با پژوهش می توان به شبهات جامعه پاسخ داد، گفت: در حال حاضر پژوهش های بسیاری وجود دارد که پاسخگوی نیازهای جامعه هستند.
نشست «نقش آیت الله صالحی کرمانی در تربیت فضلای حوزه علمیه قم و احیای حوزه علمیه کرمان» در شهر کرمان با همکاری مدرسه علمیه سطح عالی امام مهدی(عج) و معاونت پژوهش مدیریت حوزه علمیه استان کرمان برگزار می شود.
مدیرحوزههای علمیه با اشاره به این که قم در یکصد سال اخیر پایگاه اصلی علوم اسلامی بوده است، از برگزاری روزانه حدود ۷ هزار درس در حوزه علمیه قم خبر داد.
حضرت آیت الله نوری همدانی با اشاره به مسائل مهم حوزه علمیه، تصریح کرد: فقهای بزرگ ما یک سیاستمدار کامل بودند، اما روش همان روش برگرفته از سیره اهل بیت (ع) است و هر کدام به طریقی به مقتضی شرایطی که در آن واقع شدهاند با تدبیر و نگرش خود به این مسئله مهم پرداختند.
حجت الاسلام والمسلمین سبحانی در دومین نشست «تطور دانش کلام در حوزه علمیه قم در سده اخیر» به بررسی جریانهای اثرگذار بر دانش کلام در سده اخیر حوزه علمیه قم و چرایی حمایت رضا خان از یکی از این جریانها پرداخت.
حجت الاسلام غفاری با بیان اینکه با گذر زمان اقبال به فلسفه بیشتر شد، گفت: تدریس امام خمینی(ره) نقطه عطفی در جریان فلسفی در حوزه علمیه قم در یکصد سال اخیر بود.
در یکم فروردین 1301ش حوزۀ علمیۀ قم بدست آیتالله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی بازتاسیس شد. چند سال پس از آن، در دورۀ سلطنت رضاشاه پهلوی اقداماتی برای تحدید روحانیت صورت گرفت.