شباهت ها و اختلافات میان فلسفه دین و کلام

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام ابوالفضل ساجدی عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 25 خرداد ماه در همایش فلسفه دین اسلامی دراین مؤسسه پیرامون چیستی فلسفه دین، اظهارداشت: فلسفه دین به یک معنا مصداقی از فلسفه های مضاف است؛ در فلسفه مضاف، مضاف الیه علم خاصی است و یا یک پدیده و یا موضوع خاصی است.

وی در خصوص کاربردهای فلسفه مضاف، گفت: گاهی منظور از اضافه شدن فلسفه به دانش دیگر تحلیل عقلانی آن است و گاهی هم نگاه بیرونی به آن است، در فلسفه دینی نگاه برون دینی است، نگاه برون دینی و تحلیل عقلانی امر واحدی نیستند؛ نگاه برون دینی معرفت درجه دومی است که ابتدا از تحلیل خودش از روش عقلانی بهره می گیرد، این نگاه فرانگر است و در عرض روش های درون دینی قرار دارد.

عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، روش عقلانی را در عرض سایر روش ها از جمله روش وحیانی یا تجربی دانست و افزود: گاهی نگاه به فلسفه دینی تاریخی است، در این نگاه تحلیل عقلانی آموزه های دین تلقی می شود و گاهی هم تبیین و توصیف گزاره های دینی است اعم از اینکه عقلانی است یا نه.

موضوعات فلسفه دین و کلام را باید تفکیک کرد
حجت الاسلام ساجدی در تعریف فلسفه دین، گفت: فلسفه دین دانش فرانگری است که به بررسی مسایل کلی و مهم دین می پردازد؛ در فلسفه دین با گزاره های معرفتی فراوانی مواجه هستیم و هرجا که مجموع این گزاره ها وجود داشته باشد جای خالی نگاه بیرونی به آن احساس می شود.

وی با تأکید بر اینکه فلسفه باید از مسایل کلامی جدا شود، افزود: باید در فلسفه پیرامون موضوعات فرانگر مباحث مطرح شود؛ هراندازه مرز بین موضوعات فلسفه و کلام جدید و قدیم کم رنگ کنیم نتیجه ای که خواهیم گرفت از دقت کافی برخوردار نخواهد بود.

عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ادامه داد: با برسی شبهات رایج در می یابیم که نگاه آنها برون دینی و فرانگر است و این نگاه موارد مختلف دین را مورد چالش و تردید قرار می دهد.

حجت الاسلام ساجدی در خصوص اسلامی بودن فلسفه دین، گفت: قطعا فلسفه دین اسلامی داریم ولی اساسا نه از فلسفه و نه فلسفه دین به طور مطلق نمی شود دفاع کرد.

استاد حوزه و دانشگاه گفت: اگر نیاز باشد در فلسفه دین به مبانی مشترک معرفت دینی بپردازیم، آنگاه مبانی جدیدی بوجود خواهند آمد مانند مبانی کلام در علم سیاست، مبانی علم اقتصاد.

فلسفه اسلامی با کلام رابطه عام وخاص من وجه دارند
وی افزود: فلسفه اسلامی و کلام در روش رابطه عام و خاص من وجه دارند و در غایت و بالذات متعدد و متفاوت اند، یکی دنبال حقیقت و دیگری دنبال دفاع از دین است؛ ارزیابی محتوای دانش بر اساس غایت و غرض موجب مغالطه و خلط بین انگیزه و انگیخته می شود؛ انگیخته حاصل تلاش و محصول کار است ولی انگیزه آن چیزی است که ما را به انجام کار تشویق می کند؛ رابطه بین مسایل فلسفه اسلامی و کلام هم عام و خاص من وجه است.

استاد حوزه و دانشگاه با تأکید براین که فلسفه دین مطلق وجود ندارد، گفت: این مانع از بحث مشترک میان فیلسوف ها نمی شود زیرا در مباحث مشترک از روشها استفاده می شود.

حجت الاسلام ساجدی مطلق دانستن هر دانشی را غیر ممکن عنوان کرد و تصریح کرد: در علوم انسانی نیز همین طور است؛ دراقتصاد اسلامی یا روانشناسی اسلامی این طور نیست که با قید اسلامی از علمیت آن خارج شویم، علمیت آن از نتایجش جدا نیست.

عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، اختلاف و تفاوت میان ادیان را ناشی از برداشت فیلسوف و عالم دینی دانست و گفت: دست کم در ادیان الهی فلسفه دین ناظر به نتایجی است فیلسوف به آن معتقد است؛ در فلسفه دین مشترک تمام مبانی و روشها و قلمرو را نمی توان پوشش داد؛ علی رغم این مسایل از فلسفه دین اسلامی دفاع می کنیم./928/پ203/ن