توجه دائمی لازمه کسب معرفت شهودی است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت الله محمدتقی مصباح یزدی رییس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) شب گذشته در دفتر مقام معظم رهبری در قم، با بیان این که خداوند زمینه کسب معرفت شهودی را در وجود همه انسان ها گذاشته است، اظهار داشت: استفاده از این مایه معرفتی خدا دادی نیاز به توجه دارد؛ داشتن توجه در این مسیر عامل بسیار مهمی است.

وی با اشاره تعدد توجهات انسان، گفت: در ابتدا توجه به چند چیز به طور همزمان کار مشکلی است، اما با تمرین تدریجا انسان به این توانایی دست پیدا می کند تا جایی که انجام هیچ کاری موجب غفلت از خداوند نمی شود؛ زمانی که کسی عزیزی را از دست می دهد شاهد وضعیت مشابهی هستیم، فرد ضمن انجام تمام فعالیت های روزمره از یاد عزیزش غافل نمی شود و پیوسته غمی در دل دارد.

رییس مؤسسه امام خمینی(ره) افزود: توجه به معرفت باطنی خود در فرهنگ دینی ذکر نامیده می شود یعنی همان توجه دل؛ ذکر گفتن با تسبیح و زبان مرتبه پایینی از ذکر است؛ ذکر زبانی از دو جهت ارزش دارد یکی این که انسان غافل را به یاد خدا می اندازد و همچنین کسی که همواره توجه به خدا دارد می خواهد زبان و سایر اعضایش را در این توجه دخیل کند و این بالاترین مرتبه ذکر است.

نقش انسان در کسب معرفت حضوری 
آیت الله مصباح یزدی در پاسخ به این شبهه که اگر معرفت حضوری از جانب خدا است پس انسان ها در این میان هیچ نقشی ندارند، گفت: درست است که نور این علم را خود خدا در قلوب می تاباند اما این عنایت بر اساس لیاقت و ظرفیت افراد در اختیارشان قرار می گیرد؛ همواره شرط ثواب و عقاب الهی عمل اختیاری است، اگر در کسب معرفت شهودی خود فرد دخیل نباشد فایده ای برایش نخواهد داشت.

وی با تأکید بر این که علم حضوری و حصولی هر دو از جانب خدا است، گفت: در معرفت حضوری ابزارهای مادی وجود ندارد به همین دلیل دست خدا در اینجا بیشتر نمایان است؛ از این رو بیشتر کسب این نوع معرفت را به خدا نسبت می دهند.

این استاد اخلاق حوزه علمیه قم ادامه داد: در جنگ بدر که مسلمانان با تعداد 313 نفر و با کمترین تجهیزاتی بر مشرکان که تعدادشان چندین برابر بود و بسیار مجهز بودند، پیروز شدند؛ خداوند در اینجا می فرماید « وَ مَا رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَ لٰکِنَّ اللَّهَ رَمَى» این شما نبودی که تیر یا شن را پرتاب کردی بلکه من این کار را کردم.

نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری با اشاره به آیه «فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَ لٰکِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ» گفت: خداوند می فرماید شما نبودید که مشرکان را کشتید بلکه خدا کشت، با این که مسلم است که مسلمانان و در رأس آنها امیرالمؤمنین(ع) این کار را انجام داده اند اما به دلیل این که اینجا معادلات عادی چنین چیزی را اقتضا نمی کند و دست خدا بیش از جاهای دیگر نمایان است خداوند این فعل را به خود نسبت می دهد؛ در کسب علم حضوری نیز چنین است.

کسب مقدمات معرفت شهودی با خود انسان است
استاد حوزه و دانشگاه با بیان این که خداوند تحقق همه پدیده ها در عالم را فعل خودش می داند، ابراز داشت: در قرآن حرکت بادها، نزول باران، رویش میوه های گوناگون و همه چیز نهایتا به فعل خدا و اراده الهی منتهی می شود.

آیت الله مصباح یزدی در تشریح نقش انسان در کسب معرفت حضوری، گفت: همان گونه که ادراکات و شناخت های عادی شرایطی و مقدماتی نیاز دارد در کسب معرفت شهودی نیز این چنین بوده و انجام این مقدمات به اختیار انسان است، به طور مثال شرایط دیدن اشیاء مختلف این است که فرد چشم سالم داشته باشد و بین انسان و آنچه می خواهد ببیند رابطه ای وجود داشته باشد یعنی نمی تواند چیزی را که آن سوی کره زمین است با چشم ببیند.

وی اضافه کرد: افزون بر این شروط شخص باید توجه داشته باشد چراکه ممکن است چیزهای زیادی از مقابل چشم انسان بگذرد اما به خاطر غفلت شخص آنها را نبیند و آخرین شرط این که بین فرد و چیزی که می خواهد ببیند حجاب و حائلی نباشد.

استاد درس اخلاق حوزه علمیه قوه بینایی در معرفت حضوری را قلوب انسان ها دانست و گفت: خداوند می فرماید «لاَ تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَ لٰکِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ» آنهایی که حقیقت را نمی پذیرند چشم های شان کور نیست بلکه دل هایی که در سینه دارند کور است.

زنگار گناه دل را نسبت به معرفت شهودی کور می کند
رییس مؤسسه امام خمینی(ره) شرط دوم برای معرفت شهودی را نبودن مانع و زنگار در دل دانست و تصریح کرد: اگر آینه کثیف و زنگار گرفته باشد چیزی نشان نمی دهد دل نیز این گونه است؛ در شهود حقایق و معرفت الهی باید دل صفا داشته و عاری از آلودگی باشد.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به آیه «رَانَ عَلَى قُلُوبِهِمْ مَا کَانُوا یَکْسِبُونَ» گفت: وقتی که زنگار بر اثر اعمال بد و گناهان بر دل نشست کار به جایی می رسد که دیگر کور می شود.

آیت الله مصباح یزدی با استناد به آیاتی از قرآن کریم، اظهار کرد: خداوند زمینه و استعداد اولیه کسب معرفت شهودی را در وجود انسانها قرار داده است اما پیمودن این مسیر نیاز به مقدماتی دارد؛ بنا نیست همه بهره یکسانی از این موهبت الهی ببرند همان گونه که استعداد انسان ها در قوای فکری و عقلی متفاوت است در کسب معرفت حضوری نیز در کیفیت، سرعت و شتاب دستیابی تفاوت هایی وجود دارد.

وی با بیان این که دریافت استعدادی که برای رسیدن به شهود است بسیار طول می کشد، گفت: معمولا قبل از بلوغ این استعداد بدست نمی آید مگر در معصومین(ع)؛ یکی از تفاوت حرکت ما و ائمه اطهار به سمت کمال در سرعت رسیدن است، ما مانند مورچه حرکت می کنیم اما آنها با سرعت نور مسیر را می پیمایند.

استاد اخلاق حوزه علمیه قم با تأکید بر این که معرفت حضوری به صورت علمی نا آگاهانه و بذر در دل همه انسان ها کاشته شده است، افزود: رشد این بذر بستگی به خود انسان ها دارد چه بسا کسانی با تلاش در جهت معکوس همان مایه معرفتی اولیه را نیز از دست بدهند./928/پ201/ج