روحیه آسان‌طلبی عاملی برای سرقت علمی در پژوهش‌ها است
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام سیدحسن اسلامی، استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب، شنبه شب در نشست علمی بررسی اخلاق پژوهش و مسائل آن در مؤسسه فرهنگی فهیم، گفت: نظم‌بخشی به مسائل یک علم از انگیزه‌های پژوهش است.
وی با اشاره به این‌که ایجاد دانشی تازه از طریق تلفیق دانش‌های موجود از انگیزه‌های پژوهش است، افزود: به این دانش‌ها دانش‌های میان‌رشته‌ای گفته می‌شود، مباحثی مانند روانشناسی اسلامی از این دست است.
نویسنده و پژوهشگر حوزوی خاطرنشان کرد: دلیل دیگری برای پژوهش تلخیص کتاب‌های پیشینیان است، اکنون در برابر حجم عظیمی از آثار قرار داریم که همه آنان را نمی‌توان نادیده گرفت.
آگاه نبودن از تمام منابع از آفات پژوهش است
وی ادامه داد: هیچ پژوهشگری حق ندارد بدون توجه به سنت علمی شروع به نوشتن کند، گاه دیده می‌شود که تفسیر قرآن یا تفسیر نهج‌البلاغه نوشته می‌شود و در آن نویسنده مراجعه نکردن به کتاب‌های دیگر را از افتخارات خود برشمرده است، کسی که چنین کاری می‌کند یا دچار ضعف علمی یا ضعف اخلاقی است.
حجت‌الاسلام اسلامی گفت: اکنون در فضایی قرار داریم که برخی افراد بدون توجه به سنت گذشته کار پیشنیان را تکرار می‌کند و این امر در میان افراد و حتی نهادهای پژوهشی دیده می‌شود.
وی با بیان این‌که آگاه نبودن از کتاب‌های مشابه نوشته شده از آفات پژوهش است، ابراز داشت: بی‌اعتمادی نیز سبب بی‌توجهی به کار دیگران می‌شود، اگر کار دیگران بی‌ارزش بوده باید این کتاب معرفی به درستی نقد شود.
استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: عرصه علم نیز خالی از خطا نبوده و ایجاد رقابت نیز سبب بی‌توجهی به اثر دیگران می‌شود، همچنین گاه نفرت از نویسنده‌ای سبب معرفی نکردن پژوهش دیگران می‌شود.
وی ادامه داد: ملاحظات دوستانه، خودبزرگ‌بینی و سرقت علمی از دلایل عدم ارجاع و اشاره به آثار و پژوهش‌های دیگران است.
کلی‌گویی نتیجه استفاده نکردن از آثار دیگران است
حجت‌الاسلام اسلامی خاطرنشان کرد: یکی از آفات پژوهش این است که هر کس می‌خواهد بحث را خود پیش ببرد و به رهیافت‌های پژوهشی دیگران بی‌توجه می‌شود، نتیجه این آغاز کردن بحث از ابتدا کلی‌گویی است.
وی با اشاره به این‌که عدم استناد به سایر پژوهشگران مانع از شکل‌گیری سنت علمی است، گفت: هنگامی می‌توان به جزییات پرداخت که نویسنده تواضع کند و نخواهد همه مسائل را در یک کتاب حل کند و همچنین از حاصل پژوهش‌های دیگران بهره گیرد.
نویسنده و پژوهشگر حوزوی ابراز کرد: از آفات سنت علمی و پژوهش‌های فعلی حوزه این است که این پژوهش‌ها نقد نمی‌شود و علم این است، در فضای آرام و عادی علم شکل نمی‌گیرد.
وی گفت: باید بیاموزیم زمانی که قلم به دست می‌گیریم به دیگران توجه کنیم و آنان را به جامعه معرفی کنیم.
حجت‌الاسلام اسلامی ادامه داد: ارجاع و استناد به آثار دیگر از سوی پژوهشگران سبب رونق و پیش‌برد فضای علمی می‌شود، کمک به خواننده و ارج نهادن به کار دیگران دلیل ارجاع و استناد به سایر آثار می‌شود.
برخی به دلیل هواپرستی به آثار دیگران ارجاع نمی‌کنند
وی از دیگر دلایل استناد و ارجاع به سایر آثار رعایت اخلاق و معرفی نسل جوان پژوهشگر به جامعه علمی است، افزود: برخی بر اساس تعصب و هواپرستی به آثار کسانی که سن کمتری نسبت به خود دارند، استناد نمی‌کنند.
استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب خاطرنشان کرد: از ارکان اخلاق پژوهش امانت‌داری و حق‌گزاری در پژوهش است، به این معنا که هر استفاده و بهره‌ای در پژوهش از اثر دیگران شده است، اشاره و نام برده شود که در غیر این صورت سرقت علمی رخ می‌دهد.
وی گفت: در روایات آمده است که از دروغ مفترع بپرهیزید، و این دروغ مفترع آن است که حرف فرد دیگری را به خود آن فرد استناد نشود و به شخص دیگری نسبت داده شود، این عمل متأسفانه در فضای علمی انجام می‌شود.
حجت‌الاسلام اسلامی بیان داشت: روحیه آسان‌طلبی و تجاوز به حقوق دیگران سبب می‌شود که دستاورد و یافته‌های دیگران سرقت شود که این امر در برخی تحقیق‌های دانشگاهی و حوزوی دیده می‌شود.
وی اظهار داشت: در سرقت علمی عمد یا سهو مهم نیست، بلکه مهم آن عملی است که رخ می‌دهد.
استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب خاطرنشان کرد: نقل عین مطلبی بدون نقل قول، نقل سخنی به مضمون بدون تغییر کلمات، استفاده از ایده بدون ارجاع، استفاده از ساختار پژوهشی بدون استناد و ارجاع بدون ندیدن منبع از موارد مصادیق سرقت علمی است.
وی ابراز داشت: باید عادت شود در جایی که باید استناد کرد باید استناد صورت گیرد، تنها دانش عمومی نیاز به استناد ندارد، پس از دانش عمومی هر سخن قابل مناقشه‌ای نیاز به استناد دارد.
ویژگی اصلی پژوهش نوآوری است
حجت‌الاسلام اسلامی با بیان این‌که نقل قول از گفتار و نوشتار دیگری به طور دقیق مشخص شود، افزود: پژوهشگر هر گاه مضمون سخن یا ساختار را از جایی اخذ کرد آن را نقل کند، همچنین اصطلاحات ویژه سایر پژوهشگران نیز نقل شود.
وی گفت: در تحقیقات و پژوهش‌های مشترک باید دقت داشت که فرد مقابل امانت‌داری را در پژوهش صورت دهد، سیوطی گفته است که شکر علم آن است که علم را به گوینده آن نسبت دهیم.
استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب با اشاره به این‌که رعایت سنت علمی سیره گذشتگان علمی بوده است، خاطرنشان کرد: نباید گفته شود که امانت‌داری در علم و تأکید بر عدم سرقت علمی از سوی غرب ترویج می‌شود.
وی افزود: سنت علمی را باید به نقد گذاشت و ضعف و قوت آن را شناسایی کرد، گفته‌اند که حیات و شکوفایی علم به نقد و رد است، بهترین آثار کلامی متعلق به دوران نقادی علم است.
حجت‌الاسلام اسلامی بیان داشت: اصول فلسفه و روش رئالیسم علامه طباطبایی و بخش وسیعی از کارهای مرحوم مطهری در فضای نقد شکل گرفته می‌شود.
وی گفت: باید گفت پژوهش به معنای نوآوری است، در پژوهش کاری نوآورانه صورت می‌گیرد و اگر این چنین نباشد پژوهش اتفاق نیفتاده است./914/پ201/ن