نشست علمی «بررسی قاعده نفی سبیل» برگزار شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام سیدمحمدعلی ایازی، استاد حوزه و دانشگاه، شنبه شب در نشست علمی «بررسی قاعده نفی سبیل»، با قرائت آیه نفی سبیل به بررسی نظریات مختلف تفسیری درباره این آیه پرداخت و گفت: ممکن است مراد نفی سبیل یعنی جعل عدم سلطه در آخرت باشد، یعنی نفی سلطه در حجت و غلبه جایگاه کافران بر مؤمنان در آن عالم باشد.

وی افزود: در نتیجه نفی چنین سلطه‌ای به معنی نفی حجت است در آن صورت معنای آیه چنین می‌شود، کفار که شامل منافقان هم می‌شود در عالم حساب و کتاب دیگر آنان دلیل و منطقی ندارند.

‌نویسنده و پژوهشگر حوزوی ادامه داد: در این تعبیر دیگر کفار حرفی برای گفتن ندارند و حجت برای آنان تمام شده است در نتیجه با توجه به ادامه آیه که به قیامت اشاره دارد،‌ مراد از نفی سبیل نفی دلیل و حجت است، نه نفی سلطه تکوینی کفار بر مؤمنان، زیرا سلطه مؤمنان بر کفار فروان بوده است.

وی به بیان دیدگاه دیگر در این موضوع پرداخت و گفت: نظریه دیگر آن است که می‌گوید این آیه چون خطاب به کفار و منافقین است درباره نفی سلطه در دنیا است، یعنی چون خداوند چنین اصل و قانونی کلی دارد، در قانون‌گذاری نفی سبیل رعایت شده است.

در یک نظریه قاعده نفی سبیل وابسته به رعایت التزامات ایمان است

حجت‌الاسلام ایازی با اشاره به این‌که در این دیدگاه در مقام تشریع و وضع قوانین، چنین سلطه‌ای برای کافران قرار نداده است و به این معنا دیگر سلطه در تکوین نمی‌تواند باشد، اظهار کرد: زیرا در عالم خارج بارها و بارها سلطه کافران بر مومنان رخ داده است.

وی در ادامه به تعبیری دیگر از قاعده نفی سبیل پرداخت و بیان کرد: نظریه دیگر می‌گوید مراد از نفی سبیل اعم از تسلط در آخرت و دنیا است اما آیه در مقامی است به عنوان خبر دارد بیان می‌کند.

استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: بر طبق این نظریه خبر می‌دهد چنین سلطه‌ای را نه در دنیا و نه در آخرت قرار نداده است البته به این شرط که مادامی که به ایمان و لوازم ایمان ملتزم باشند.

وی افزود: بر طبق این نظریه اگر مؤمنان قواعد و التزامات ایمان را رعایت نکنند،‌ به اشتباه می‌افتند همچنان که در جای دیگر این وعده را داده است: «ولا تهنوا و لاتحزنوا و أنتم الاعلون إن کنتم مؤمنین».

حجت‌الاسلام ایازی به بیان برداشتی دیگر از قاعده نفی سبیل پرداخت و گفت: بر طبق نظریه دیگر منظور از نفی سبیل نفی غلبه در حکم و تشریع است، زیرا در این نظریه می‌فرماید «فالله یحکم بینهم یوم القیامة» پس نتیجه‌اش تشریع در دنیا است.

برخی می‌گویند نفی سبیل درباره اتفاقی خاص بوده است

وی ابراز کرد: بر اساس این دیدگاه نفی سبیل در آخرت لازمه‌اش نفی درسلطه در دنیا است،‌ یعنی خدا در مقام تشریع و قانون‌گذاری سلطه کافران را بر مؤمنان نخواسته است.

نویسنده و پژوهشگر حوزوی در ادامه به بیان دیدگاه دیگر درباره قاعده نفی سبیل پرداخت و گفت: بر اساس نظریه دیگر این است که این خبر از اتفاقی خاص می‌دهد، و می‌خواهد بگوید در این قصه خاص و شأن نزول ویژه برای مومنان اتفاق افتاد غلبه کافران بر مؤمنان وجود دارد.

وی در بیان دیدگاهی دیگر درباره قاعده نفی سبیل اظهار کرد: نظریه دیگر این است که این امر اخبار از قضیه خارج نیست بلکه گروه خالص و مخلص در آن عصر را دربرمی‌گیرد یا این‌که می‌خواهد بگوید اگر همه شروط و جوانب فتح را رعایت کنند، خداوند هم مقدمات نصرت و غلبه را فراهم می‌سازد.

حجت‌الاسلام ایازی ابراز کرد: نظریه دیگر این است که این آیه دارد یک سنت و قانون الهی را بیان می‌کند، این آیه در بیان قانون و سنت الهی و روند سیر تاریخ و حرکت جامعه بشری و مبارزه حق و باطل است، نه این‌که فقط برای گروه خالص و مخلص باشد.

وی در بیان این نظریه اظهار کرد: بر اساس این نظریه مسأله دو فرض دارد یکی این سنت برای همه پیروان حق مطلق یا نسبی باشد و یا مخصوص مؤمنان از امت محمد باشد که آیاتی از قرآن به این امر اشاره می‌کند.

قاعده نفی سبیل تشریعی و تکوینی است

نویسنده و پژوهشگر حوزوی با اشاره به نظریه برگزیده در میان نظرات مختلف درباره قاعده نفی سبیل گفت:  در میان احتمالات گوناگون تفسیری می‌توان بیان کرد که نفی سبیل کافرانه تشریعی و تکوینی و به صورت ترکیبی است.

وی با اشاره به آیه «و لن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلا»، ادامه داد: معنای آیه چنین است که خدای تعالی هرگز کفار را از آن جهت که کافر هستند، ما فوق مؤمنین و مسلط بر آنان قرار نمی‌دهد تا آنان بتوانند بر مؤمنان احتجاج و برتری کنند.

حجت‌الاسلام ایازی ابراز کرد: معنایش این است که حکم از امروز به نفع مؤمنین و علیه کافران به عنوان قانون الهی کلی قرار داده است  و تا ابد نیز چنین خواهد بود و هرگز به عکس نمی‌شود و این خود اعلامی است به منافقان که دیگر برای ابد از این‌که به هدف شوم خود برسند مأیوس باشند.

وی گفت: به حکم این آیه در همه دوره‌ها در نهایت فتح و فیروزی،‌ سنتی الهی و از آن مؤمنان و علیه کافران خواهد بود یعنی این آیه در مقام بیان فلسفه تاریخ و سیر حرکت جامعه و انسان‌های ارزشی و الهی در دنیا و در نتیجه آخرت است.

استاد حوزه و دانشگاه اظهار کرد: روند حرکت تاریخ پیروزی حق بر باطل است، ممکن است در حرکت انبیا شکستی وجود داشته باشد اما در سیر حرکت کلی خود کامروا و موفق بوده‌اند و در نهایت توانسته‌اند اندیشه توحیدی را در جهان غلبه دهند./914/پ202/ع