در رادیو معارف بررسی شد؛
علت اختلاف اوقات شرعی در شهرهای نزدیک به‌هم
خبرگزاری رسا ـ برنامه مجله روز رادیو معارف به سوالاتی درباره علت اختلاف اوقات شرعی در شهرهای نزدیک به‌هم و نحوه محاسبه این اوقات پاسخ داد.
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از روابط عمومی رادیو معارف، بحث اختلاف اوقات شرعی مسأله ای است که برای بسیاری از مردم این سوال را ایجاد می‌کند که چرا در بعضی ایام سال، اوقات شرعی در شهرما از منطقه دیگری که در مجاورت ما است زودتر و گاهی دیرتر است؟
بدین منظور برنامه مجله روز رادیو معارف با محمد صالح نجف، مدیر مرکز مطالعات و پژوهش‌های فلکی نجومی وابسته به دفتر حضرت آیت‌الله سیستانی گفتگویی انجام داده که اهم مطالب مطرح شده در این برنامه بدین شرح است:
سوال اول: نحوه محاسبه اوقات شرعی چگونه است؟
محاسبه اوقات شرعی بستگی به روش‌های رصدی دارد که با توجه به پیشرفت‌هایی که در برنامه‌های رصدی و محاسباتی وجود دارد، تعریف‌هایی که از محاسبه این اوقات داریم تقریبا بدون اختلاف است و راحت انجام می‌گیرد.
در اینجا باید تعاریفی برای طلوع و غروب آفتاب و هنگام ظهر کرد؛ طلوع زمانی که قرص خورشید در افق آن منطقه قابل رویت باشد طلوع آفتاب و زمانی که قرص خورشید در آن منطقه ناپدید می‌شود، غروب آفتاب است. معنای افق این است که امتداد دید انسان زمانی که از آسمان به زمین می رسد، مشروط به اینکه مانعی بر سر راه همچون ساختمان های بلند یا کوه و... نباشد.
ظهر را نیز با سه روش می توان تعین کرد اول اینکه خورشید به سمت الراس برسد؛ سمت الرأس نقطه ای است که عمود بر سر ناظری است که در منطقه رصد می کند. روش دوم زمانی است که خورشید به نصف النهار (خطوط فرضی که از قطب شمال به جنوب متصل می‌شود) آن محل برسد که طول جغرافیایی منطقه نیز از همین طریق محاسبه می‌شود و روش سوم زمانی است که سایه شاخصی که شما در آن محل قرار می‌دهید به کوتاه‌ترین مقدار خودش برسد که البته با توجه به برنامه‌های رصدی قابل محاسبه هستند و مشکل محاسباتی در این زمینه وجود ندارد.
برای تعیین وقت اذان صبح یک تعریف فقهی داریم: فجر صادق و کاذب؛ که این نیز براساس تجربه و محاسبات علمی قابل تعیین است و آن زمانی است که در پهنای افق نوری گسترده شود و هر لحظه زیادتر می‌شود. این زمان هنگام اذان صبح است.
برای تعیین زمان مغرب باید حمره مشرقیه را بشناسیم. حمره مشرقیه سرخی‌ای است که هنگام غروب آفتاب در افق مشرق آن منطقه پدیدار می‌شود. برای تعیین اذان مغرب فقها استنباط‌های مختلفی دارند. بعضی از ایشان بر این عقیده هستند که هنگامیکه حمره مشرقیه به سمت الراس برسد آن زمان اذان مغرب است و عده‌ای نیز می‌گویند حمره مشرقیه باید ناپدید شود. عده ای هم غروب آفتاب را کافی می‌دانند، ولی احتیاط می‌کنند که حمره مشرقیه به سمت الراس برسد. لذا هنگام اذان مغرب با توجه به اینکه حمره مشرقیه به سمت الراس برسد و یا از سمت الراس عبور کند، یک اختلاف چند دقیقه‌ای بوجود می‌آید. این هم بر اساس مبانی فقهی است و طبیعی است.
یکی از مخاطبان رادیو معارف سوال کرده چه دلیلی دارد که اذان صبح و ظهر کرمان بعد از اذان صبح و ظهر مشهد است ولی اذان مغرب کرمان قبل اذان مغرب مشهد است؟
برای پاسخ به این سوال لازم است مشخص شود آیا طول روز در هر دو ثابت است یا نیست و دیگر اینکه شهرها در یک افق هستند یا خیر؟ لذا باید گفت زمین که دور خورشید می‌گردد، در طول فصل‌های مختلف سال، طول روز و شب اختلاف پیدا می‌کند که به خاطر زمانی است که خورشید در نیمکره شمالی زمین قرار دارد. در واقع گردش زمین در تابستان در نیمکره شمالی به دور خورشید در طول شهرهایی که طول جغرافیایی یکسانی دارند، هر چه به سمت قطب شمال و شهرهای شمالی می رویم طول روز افزایش پیدا می‌کند و هرچه به سمت جنوب حرکت می‌کنیم طول روز کمتر و در زمستان برعکس است لذا شهرهای جنوبی‌تر طول روز کوتاه‌تر است بنابراین باید اذان صبح آنها دیرتر و اذان مغرب آنها زودتر باشد.
علت دیگر محور زمین است؛ محور زمین در مدار گردش به دور خورشید عمود نیست و یک میل جغرافیایی داریم و یک میل محور زمین که 23 درجه است با توجه به تعریفی که از طول روز داشتیم و شهرهایی که در یک طول جغرافیایی قرار دارند؛ وقتی گردش زمین به دور خورشید انجام شود و گردش وضعی وانتقالی انجام می‌گیرد، شاهد هستیم که شهرهایی که انحراف آن به طرف خورشید بیشتر است قاعدتاً باید آفتاب زودتر طلوع کند. بخاطر اینکه این میل و انحرافی که به طرف خورشید دارد، زودتر از شهرهای جنوبی آن بوجود می‌آید و نور خورشید زودتر به آن می‌رسد و طلوع آفتاب زودتر است. بنابراین در شهرهایی همچون کرمان و مشهد یا قم و تهران که نزدیک به هم هستند چون تهران شمالی‌تر از قم هست (عرض جغرافیایی) و به خاطر همان انحراف میل محور زمین نسبت به مدار گردشی، خورشید باید زودتر به تهران بتابد. به همین خاطر اذان صبح تهران زودتر از قم می باشد و برای اذان مغرب هم به این دلیل که طول روز قم کمتر از تهران است و از طرف دیگر به دلیل انحراف محور زمین اذان مغرب همزمان و با اختلاف جزئی است.
گفتنی است علاقه‌مندان به کسب اطلاعات بیشتر و دریافت این برنامه پس از پخش به صفحه اختصاصی برنامه «مجله روز» در سایت رادیو معارف مراجعه کنند./9191/د102/ی
ارسال نظرات