تصرف انسان در امور دنیا تنها به خواست و اراده الهی میسر می شود
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در اصفهان، آیت الله سید ابوالحسن مهدوی، نماینده مردم اصفهان در مجلس خبرگان رهبری، عصر امروز با قرائت بخشی از دعای ششم صحیفه سجادیه و در ادامه تفسیر آن، گفت: در معنی «اللهم فلک الحمد علی ما فلقت لنا من الاصباح، و متعتنا به من ضوء النهارو بصرتنا من مطالب الاقوات، و وقیتنا فیه من طوارق الافات» می بینیم که خداوند صبح را برای ما شکافته است تا ما از روشنایی روز بهره مند شویم و اگر می خواست می توانست همواره شب را بر ما حاکم گرداند، اما خداوند این کار را نکرد و راه های تحصیل روزی را نیز به ما آموخت، که به عنوان مثال شیوه کشاورزی و پرورش محصولات زراعی و باغی از جمله آن هاست.
وی در ادامه با بیان این که خداوند ما را از آفت های گوناگونی که ممکن است بر ما و بر دارایی های ما عارض شود حفظ کرده، ابراز داشت: این ها همه نعمت هایی هستند که در اثر تکرار شدن همه روزه برای مردم محسوس نیستند و نعمت بزرگ نظم موجود در جهان می تواند منشا تواضع در مقابل قهاریت خداوند باشد و باعث شود تا گناه کردن و تخطی از دستورات حق خیلی برای ما سخت شود.
نماینده مجلس خبرگان رهبری، افزود: در ادامه می خوانیم «اصبحنا فی قبضتک، یحوینا ملکک و سلطانک، و تضمنا مشیتک و نتصرف عن امرک» که قبضه همان پنجه است ودر قبضه بودن کنایه از تحت سلطه بودن است و این بدین معناست که همه چیز تحت سلطه خداست و ما هیچ استقلال اختیاری از خود نداریم، اما این به معنی بی اختیاری انسان نیست.
وی با بیان این که ملک خدا و تسلط او ما را احاطه کرده است و مشیت او هم بر ما مسلط شده گفت: هر چند ما تصرف و جنب و جوش در دنیا داریم، اما این ها همه تحت فرمان خداوند است و اگر او اجازه ندهد، ما هم نمی توانیم تصرفی انجام دهیم.
آیت الله مهدوی با اشاره به نقش کلمه «عن» در زبان عربی تصریح کرد: در «و نتصرف عن امرک» کاربرد «عن» برای تجاوز است و در عربی وقتی می خواهیم بگوییم که تیر از کمان رها شد، میگوییم «رمیت السهم عن القوس»، پس یعنی آن چه ما تلاش و حرکت داریم و در امور تصرف می کنیم قبلا از ناحیه فرمان خداوند رد شده و به ما رسیده است.
انسان مجبور است که مجبور نباشد
امام جمعه موقت اصفهان در ادامه در معنای « و نتقلب فی تدبیرک، لیس لنا من الامر الا ما قضیت و ما من الخیر الا ما اعطیت»، ابراز داشت: دگرگونی و تحولات ما همه از ناحیه تدبیر خداوند متعال است و ما هیچ اختیاری نداریم، الا آن چه که خداوند حکم کرده و ما نمی توانیم خارج از اراده حضرت حق تلاشی بکنیم، و هیچ خیری برای ما جز از عطای خدا نیست.
آیت الله مهدوی با اشاره به این نکته که گاهی ارتباط بین دو چیز با وجود دو طرف است، گفت: مانند مالک و مملوک، در عبارت «خانه من»، حرف «ی» بین «خانه» و «من» ، اضافه مقولی است ولی گاهی اضافه، اضافه اشراقی است و هر گاه که بین علت و معلول ارتباطی برقرار کردیم، آن اضافه را اشراقی گوییم که در فلسفه به معنای به وجود آوردن است.
استاد اخلاق حوزه علمیه اصفهان، با ذکر مثالی تصریح کرد: مثلا در عبارت «گرمای آتش» حرف «ی» ، اضاف اشراقی است، چون آتش ایجاد کننده آن گرماست و اگر آتش نباشد، گرما هم وجود ندارد و رابطه انسان با خداوند از نوع اضافه اشراقی است.
وی در ادامه با بیان احوالات مرحوم علامه طباطبایی که می گفت: «ما با خداوند ارتباط نداریم، بلکه عین ربط با خداوند هستیم و مانند خورشید که وقتی نور افشانی می کند و آن نور روشنایی ایجاد می کند، این نور چیزی جدا از خورشید نیست و ما نمی توانیم بگوییم که این نور به خورشید ربط دارد، بلکه عین ربط به خورشید است» تصریح کرد: اگر خورشید نباشد، تاریکی همه جا را فرا می گیرد.
نماینده مجلس خبرگان رهبری، در توضیح معنای عبارت« و بیدک الخیر» در قرآن کریم، گفت: باید بگوییم، تنها خیر به دست تو جاری می شود و اگر واژه «تنها» را به کار نبریم معنا را نرسانده ایم.
وی تصریح کرد: وقتی که می گوییم خدایا همه چیز به دست توست، این بدان معنا نیست که انسان مجبور است و از خود اختیاری ندارد، بلکه بدین معنی است که اراده انسان از خود او نیست و از ناحیه خداوند به او رسیده، در واقع ما اراده داریم، خداوند هم اراده دارد، اما رابطه بین اراده ما و اراده خدا، از نوع اضافه اشراقی است، یعنی او اراده کرده تا ما اراده داشته باشیم و انسان مجبور است که مجبور نباشد.
آیت الله مهدوی با بیان این که خداوند متعال پس از خلقت جهان به بعضی از موجودات اراده داده و به برخی اراده نداده است، ابراز داشت: به زمین و آسمان اراده نداده و حرکت آن ها غیر ارادی است، به بعضی هم مانند حیوان و ملائکه اراده و اختیار یک طرفه داده است و تنها موجوداتی که اراده و اختیار دو طرفه از طرف ذات اقدس خداوند به آن ها عطا شده، انسان و اجنه هستند.
امام جمعه موقت اصفهان با توضیح این مطلب که اراده در حیوانات در اطاعت آن ها از نفس، و در فرشتگان هم در اطاعت از عقل است، اظهار داشت: وقتی نفس حیوان می گوید بخور، می خورد، وقتی می گوید بخواب، می خوابد و فرشته هم فقط عقل محض است، اما انسان و اجنه اختیار دو طرفه دارند و مخیر بین نفس و عقل هستند و این بعث ایجاد مسؤولیت برای انسان می شودکه خداوند می فرماید: «و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون.»/939/پ202/ح