بهره‌مندی بیش از 150 هزار خواهر طلبه از علوم آل محمد/ حوزه‌های علمیه خواهران شجره طیبه‌ رو به نمو است

به گزارش سرویس اندیشه خبرگزاری رسا، تحصیلات دینی بانوان در ایران اسلامی، تا پیش از دهه چهل قرن سیزدهم شمسی صرفا به صورت فردی به برخی از بانوان اختصاص داشت و پیش از سال 41 که نهضت امام خمینی(ره) آغاز شد، حرکت ارزشمند تحصیل دینی بانوان در برخی از شهرهای کشور با عنوان مکاتبی همانند «مکتب توحید» و «مکتب علی(ع)» در شهر مقدس قم و مکتب «نرجس» در مشهد مقدس و... شروع شد.

پس از انقلاب اسلامی بود که بانوان با ایمان به طور گسترده به تحقیقات دینی روی آوردند؛ تا این‌که در سال 63 به دستور حضرت امام(ره)، جامعه الزهرا(س) در شهر مقدس قم تأسیس و مکتب‌های مختلف خواهران این شهر در آن ادغام شدند و در سال 75 به همت شورای عالی حوزه علمیه و تلاش‌های مخلصانه آیت‌الله شرعی به منظور ساماندهی «نظارت»، «حمایت» و «راهبری» مدارس علمیه خواهران تأسیس شد تا به صورت سازمان یافته به آرمان‌های اصیل اسلامی یعنی تربیت انسان‌های مهذب، متخصص، کارآمد، رشد و ارتقای اخلاقی، علمی و مهارتی خواهران طلبه مبادرت ورزد. در حال حاضر نیز مسؤولیت خطیر و سنگین مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران سراسر کشور بر عهده حجت‌الاسلام والمسلمین محمودرضا جمشیدی است.

«طراحی، استقرار و بهسازی مستمر نظام جامع علمی ـ تربیتی حوزه‌های علمیه خواهران متناسب با نیازها و توانمندی‌های بانوان»، «باز تولید علوم رایج حوزه‌های علمیه و تولید علوم کاربردی میان رشته‌ای»،‌ «تثبیت جایگاه حوزه‌های علمیه خواهران به عنوان نظام علمی ـ تربیتی مستقل»، «تربیت دانش آموختگان مؤمن، متعهد، کارآمد و توانمند»، «تبلیغ، ترویج و تعمیق ارزش‌ها و معارف اسلامی»، «تحقیق، بررسی و استنباط احکام فقهی و آموزه‌های اسلامی»، «نظریه‌پردازی و تولید علم انسانی»، «پشتیبانی علمی و فرهنگی از تحکیم، ارتقا و گسترش نظام اسلامی»،‌ »تربیت، سازماندهی و پشتیبانی از دانش آموختگان»، «ایجاد ارتباط مؤثر و تعامل سازنده با مجامع و نهادها» و «ساماندهی و استفاده بهینه از توانمندی‌های دانش آموختگان» از جمله اهداف و مأموریت‌های تأکید شده در اساسنامه مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران سراسر کشور است.

متولیان امر نیز تلاش کرده‌اند برای رسیدن به این اهداف و مأموریت‌ها، ساختار اداری واحدهای آموزشی را مستقل، منظم و فعال، ستادهای مرکزی و استانی را چابک، هدایت‌گر، بصیر، کارآمد و حامی قرار دهند.

نظام آموزشی حوزه‌های علمیه خواهران

نظام آموزشی ـ تربیتی حوزه‌های علمیه خواهران با حفظ اصول اساسی و میراث گران‌بهای حوزه‌های علمیه تشیع، متناسب با ویژگی‌های اختصاصی بانوان و نیازهای جامعه طراحی شده است. یکی از ویژگی‌های این نظام، طراحی آن در قالب مقاطع تحصیلی کوتاه مدت و هدفمند است که از اهداف کلان آن می‌توان به تربیت خواهران دین شناس، صاحب نظر، متخلق به اخلاق اسلامی، توانمند در تبلیغ و ترویج آموزه‌های دینی و دفاع از باورها و ارزش‌های مکتب حیات بخش قرآن کریم و اهل‌بیت(ع)، تدریس، تحقیق، تألیف، مدیریت فرهنگی، پاسخ‌گو به نیازهای علمی، معرفتی و اخلاق جامعه دانست.

در حال حاضر مقاطع تحصیلی نظام تعلیم و تربیت حوزه‌های علمیه خواهران از سه مقطع عمومی(سطح دو)، عالی(سطح سه)، تخصصی(سطح چهار) تشکیل شده است که هر کدام دارای نظام ویژه‌ای هستند. البته به گفته مسؤولان مقطع فوق تخصصی(اجتهاد) نیز در آینده نزدیک وارد این چرخه می‌شود.

مقطع عمومی: به نخستین مرحله از نظام تعلیم و تربیت حوزه‌های علمیه خواهران اطلاق می‌شود که با رویکرد عمومی، طراحی و ارائه می‌شود و به فارغ التحصیلان این مرحله، مدرک تحصیلی سطح دو اعطا می‌شود که این دوره 5 یا 7 ساله است. در این مقطع داوطلبان دارای مدرک سوم راهنمایی در 7 سال باید 266 واحد درسی و داوطلبان دیپلم و بالاتر در 5 سال 190 واحد درسی را پشت سر بگذرانند.

مقطع عالی: به دومین مرحله از نظام تعلیم و تربیت حوزه‌های علمیه خواهران اطلاق می‌شود که در رشته‌ها و گرایش‌های مختلف با رویکرد پایه تخصصی، طراحی و ارائه می‌شود و به فارغ التحصیلان این مقطع، مدرک تحصیلی سطح سه اعطا می‌شود و این دوره 2 تا 5/3 ساله است. این مقطع در حال حاضر در 12 رشته و در 54 واحد آموزشی در سراسر کشور اجرا می‌شود.

مقطع تخصصی: به سومین مرحله از نظام تعلیم و تربیت حوزه‌های علمیه خواهران اطلاق می‌شود که در رشته‌ها و گرایش‌های مختلف با رویکرد پایه تخصصی، طراحی و ارائه می‌شود و به فارغ التحصیلان این مقطع، مدرک تحصیلی سطح چهار اعطا می‌شود که این مقطع از فارغ التحصیلان مقطع عالی یا سطح سه پذیرش دارد. در این مقطع خواهران طلبه وارد عرصه ارائه‌ی نظریه علمی و تولید علم می‌شوند که این دوره برای نخستین بار در سال 94 ـ 93 در سه استان قم، اصفهان و تهران انجام گرفته است.

مقطع فوق تخصصی(اجتهاد): این مقطع تحصیلی درصدد تربیت خواهران طلبه مستعد و توانمند در سطح اجتهاد متجزی و مطلق است که در سال‌های آینده اجرایی خواهد شد.

در حال حاضر حوزه‌های علمیه خواهران سراسر کشور 419 واحد آموزشی ـ تربیتی (بدون در نظر گرفتن سه استان خراسان رضوی، شمالی و جنوبی) دارد که طلاب با سه شیوه «حضوری»، «نیمه حضوری» و «غیر حضوری(مجازی و مکاتبه‌ای)» به صورت تمام وقت و پاره وقت در زمینه‌های اخلاقی، علمی و مهارتی مشغول فراگیری علوم دینی هستند. البته مقطع عمومی از دو شیوه «حضوری» و «نیمه حضوری»؛ مقطع عالی «حضوری»، «نیمه حضوری» و «غیر حضوری» و مقطع تخصصی «حضوری» بهره می‌برد.

بر اساس آخرین آمار شاغلین به تحصیل حوزه‌های علمیه خواهران سراسر کشور 46 هزار و 471 نفر در مقطع عمومی به صورت حضوری و هزار و 633 نفر نیمه حضوری، 6 هزار و 850 نفر در مقطع عالی(حضوری 4 هزار و 415 نفر، نیمه حضوری 146 نفر و غیر حضوری 2 هزار و 253) و پنج نفر در مقطع تخصصی مشغول به تحصیل هستند. فارغ التحصیلان حوزه‌های علمیه خواهران نیز تاکنون 31 هزار و 544 نفر در مقطع عمومی و 185 نفر در مقطع عالی هستند.

(ورودی‌های حوزه‌های علمیه خواهران)

«طراحی و تدوین متون و منابع درسی»، «جذب اساتید»، «برگزاری دوره‌های آموزشی و خدمات آموزشی» و «برگزاری المپیادهای علمی» از جمله دستاوردهای آموزشی حوزه‌‌های علمیه خواهران است؛ به گونه‌ای که تاکنون برای دوره عمومی 30 جلد متن آموزشی، 5 جلد متن کمک آموزشی و 11 جلد متن راهنمای اساتید تدوین شده است. تدوین متون دوره عالی نیز در فقه و اصول 6 جلد و تفسیر و علوم قرآنی 8 جلد بوده است.

دستاوردهای آموزشی در بخش «جذب اساتید» نیز شامل: 1) برگزاری 50 دوره علمی برای 2 هزار 543 مدرس در مباحث کلام، مطالعات زنان، ادبیات عرف، فقه و اصول و سایر دروس حوزوی. 2) برگزاری 10 هزار جلسه ارزیابی برای اساتید واحدهای آموزشی تربیتی. 3) جذب و به کارگیری 4 هزار و 964 استاد در مقطع عمومی، 634 استاد در مقطع عالی و 4 استاد در مقطع تخصصی می‌شود.

«اجرای دوره‌های آموزشی به صورت متمرکز و استانی(حضوری و غیر حضوری)» و «اجرای بیش از 54 کارگاه آموزش مهارت‌های تدریس برای حدود هزار و 787 نفر از اساتید واحدهای آموزشی تربیتی در سراسر کشور» فعالیت‌ حوزه‌های علمیه خواهران در دوره‌های آموزشی و «مکانیزه نمودن تمامی امور آموزشی مرکز و واحدهای حوزوی تابعه سامانه جامع آموزش با همکاری دفتر فناوری اطلاعات و ارائه خدمات آموزشی از طریق شبکه یکپارچه در کوتاه‌ترین زمان» نیز مربوط به فعالیت‌های بخش خدمات آموزشی این مرکز مدیریت می‌شود.

در بخش المپیادهای علمی نیز دومین دوره در مقطع عالی و ششمین دوره در مقطع عمومی برگزار شده است.

مهم‌ترین دستاوردهای مرکز آموزش‌های غیر حضوری حوزه‌های علمیه خواهران نیز شامل: تولید محتوای مجازی برای دروس مختلف در مقطع عمومی و عالی، دستیابی به خط تولید محتوای الکترونیکی و اجرای سه رشته تحصیلی «فقه و اصول»، «تفسیر علوم قرآن» و «تاریخ اسلام» در سطح عالی به صورت مجازی و مکاتبه‌ای برای 2 هزار طلبه می‌شود.

دستاوردهای فرهنگی ـ تربیتی

اعزام مبلغ به مراکز مختلف و تربیت مربی را می‌توان از جمله اهم دستاوردهای فرهنگی ـ تربیتی حوزه‌های علمیه خواهران سراسر کشور دانست. حوزه‌های علمیه خواهران در حال حاضر 10 هزار خواهر مبلغه دارد که تاکنون به 688 هزار و 39 مرکز مختلف از جمله 14 هزار و 322 مورد به دانشگاه‌ها؛ 73 هزار و 967 مورد به آموزش و پرورش؛ 213 هزار و 444 مورد به مجامع عمومی و 386 هزار و 306 مورد برای اقامه نماز اعزام شده‌اند.

تربیت 270 مربی تجوید، 450 مربی تدبر قرآن، 190 داور مسابقات قرآنی، 601 مربی نقد فرقه‌ها، 550 مربی فن خطابه و 538 مربی اخلاق و البته داشتن نشریات، مؤسسات و 134 مؤسسه قرآنی و 2 هزار وبلاگ اختصاصی جهت بهره‌برداری از واحدهای آموزشی ـ تربیتی را می‌توان از دیگر دستاوردهای فرهنگی ـ تربیتی حوزه‌های علمیه خواهران عنوان کرد.

دستاوردهای پژوهشی

این معاونت تا پیش از مهرماه سال 89 کار طراحی و بازبینی نظام‌های آموزشی ـ تربیتی و پژوهشی، تعیین و تدوین متون درسی و کمک درسی و سازماندهی تحقیقات خواهران طلبه را بر عهده داشته است، ولی توجه به نیازهای پژوهشی خواهران دانش آموخته علوم حوزوی و طلاب به عمق بخشی آموخته‌های علمی، در ادامه مسیر راه کسب علم، ترویج و تبلیغ علوم اسلامی، معاونت پژوهش را بر آن داشت تا با رویکردی جدید به مقوله پژوهش در جهت برنامه‌ریزی‌های عمیق و متقین و نیز پویایی و گسترش و حمایت از فعالیت‌های پژوهشی، در مأموریت و اهداف خود تغییر ایجاد کرد.

درباره اهم دستاوردهای پژوهشی حوزه‌های علمیه خواهران سراسر کشور می‌توان به مسائل مختلفی همانند: تشکیل 365 هسته‌ی ‌پژوهشی، دفاع از 18 هزار و 13 تحقیق پایانی، تشکیل شورای علمی پژوهشی مدیریت‌های استانی، تشکیل 129 کانون پژوهشی و 41 انجمن پژوهشی، دفاع از 609 پایان‌نامه و رساله در مقطع عالی و 4 مورد در مقطع تخصصی، تهیه 63 هزار و 500 منبع مکتوب برای کتابخانه‌ها، 9 هزار و 737 جلد کتاب و 2 هزار و 500 مقاله و پایان‌نامه و همچنین برگزاری هفتمین دوره جشنواره علامه حلی اشاره کرد.

درباره برگزاری جشنواره علامه حلی می‌توان به این موضوع اشاره کرد که تاکنون 8 هزار و 600 نفر در این جشنواره شرکت کرده‌اند که از این تعداد 4 هزار و 500 نفر از طلاب خواهر بوده‌اند.

دستاوردهای ساماندهی و برنامه‌ریزی

«طراحی بیش از 130 مجموعه ضوابط و آیین نامه‌های تربیتی، آموزشی، پژوهشی و اداری مالی»، «راه اندازی و استقرار 28 مدیریت استانی»، «بررسی 746 مورد تقاضای تأسیس واحدهای آموزشی تربیتی در مقاطع عمومی، عالی و تخصصی» و «راه‌اندازی مرکز تربیت مدرس حضرت صدیقه کبری(س) قم» از جمله دستاوردهای ساماندهی و برنامه‌ریزی مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران است.

دستاوردهای فناوری اطلاعات

حوزه‌های علمیه خواهران در عرصه فناوری اطلاعات نیز دستاوردهای چشمگیری داشته که از میان آن‌ها می‌توان به «راه‌اندازی 4 هزار و 17 وبلاگ ویژه بانوان طلبه»، «راه‌اندازی 54 سایت اینترنتی با 42 هزار کاربر طلبه»، «استقرار 25 سامانه شبکه سراسری مرکز با واحدهای تابعه»، «استقرار شبکه ویدئو کنفرانس میان مرکز و مدیریت‌های تابعه» و «تهیه و تولید برنامه‌های صوتی و تصویری آموزشی» اشاره کرد.

دستاوردهای حمایتی و پشتیبانی

«مساعدت در احداث 124 دستگاه ساختمان حوزوی و 90 پروژه در دست احداث»، «حمایت از تجهیز و تأمین هزینه واحدهای حوزوی»، «تأمین و توزیع کتب درسی با تخفیف 45 تا 80 درصدی برای طلاب»، «چاپ 400 هزار جلد کتاب درسی با 66 عنوان در مقطع عمومی و 56 عنوان در مقطع عالی» اشاره کرد.

مرکز تحقیقات زن و خانواده

مرکز تحقیقات زن و خانواده، مؤسسه‌ای پژوهشی حوزوی است که با رویکرد بنیادی و کاربردی جهت پاسخ‌گویی به نیازهای جامعه علمی و مراکز وظیفه‌مند داخلی و خارجی در حوزه مسائل خانواده با هدف تحقیق،‌ تبیین و نشر فرهنگ والای اسلامی و پاسداری از آن در عرصه مسائل زن و خانواده از سوی مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران تأسیس شده است.

«ارائه تحلیل و اطلاعات تخصصی مراکز مرتبط تصمیم ساز و مؤثر در عرصه مسائل زن و خانواده براساس معارف و ارزش‌های اصیل اسلامی»، «تولید، باز تولید و فرآوری دانش و مفاهیم معطوف به زن و خانواده»، «پشتیبانی و انجام پژوهش‌های بنیادی و کاربردی»، «ارائه مشاوره و آموزش‌های ترویجی مربوط به مسائل زن و خانواده»، «آسیب شناسی فرهنگی و دینی»، «برنامه‌ریزی و مدیریت تألیف، تدوین، ترجمه و چاپ کتب و نشریات علمی پژوهشی»، «برگزاری نشست‌ها و سمینارهای علمی و کرسی‌های نقد و نظریه‌پردازی‌ها در داخل و خارج از کشور» و «پرورش پژوهشگران و کارشناس، سیاست‌گذاری اجرایی» مأموریت‌های مرکز تحقیقات زن و خانواده بیان شده است.

درباره مهم‌ترین دستاوردهای مرکز تحقیقات زن و خانواده نیز می‌توان به «چاپ و انتشار 30 جلد کتاب»، «انتشار 45 شماره نشریه علمی فرهنگی(حورا)»، «برگزاری 26 دوره آموزشی و 7 دوره تربیت پژوهشگر»، «برگزاری 40 نشست فرهنگی»، «اجرای 15 همایش و نشست علمی»، «اجرای 21 سمینار تخصصی و هم‌اندیشی علمی»، «ایجاد بانک اطلاعات علمی شامل 9 هزار و 406 مقاله علمی، 200 گفت‌وگو، 340 پایان‌نامه و 2 هزار و 500 کتابشناسی»، «ایجاد کتابخانه تخصصی مطالعات زنان در قم و تهران با بیش از 6 هزار و 500 جلد کتاب» و «جذب و ارتقای دانشی 51 نفر عضو هیأت علمی در گروه‌های علمی» اشاره کرد.

فعالیت‌های فرهنگی ـ قرآنی

«راه‌اندازی کانون‌های قرآن و عترت در مدارس»، «تربیت مربی»، «برگزاری جشنواره سراسری قرآن کریم»، «برگزاری مسابقات قرآنی»، «اجرای طرح زمزمه قرآنی»، «راه‌اندازی تالارهای قرآنی»، «راه‌اندازی مؤسسات قرآنی»، «برگزاری طرح رحمت» و «سازماندهی و اعزام مبلغان» از جمله فعالیت‌های فرهنگی ـ قرآنی حوزه‌های علمیه خواهران سراسر کشور است.

دیدگاه مراجع تقلید و علما درباره حوزه‌‌های علمیه خواهران و تحصیل علوم دینی از سوی بانوان

امام خمینی(ره): زن مربی جامعه است. از دامن زن انسان‌ها پیدا می‌شوند. مربی انسان‌ها زن است. سعادت و شقاوت کشورها بسته به وجود زن است. زن مبدأ همه سعادت‌ها باید باشد.

مقام معظم رهبری: پدیده‌ی خواهران طلبه، خیلی پدیده عظیم و مبارکی است. حضور دانشمندان اسلامی زن در عرصه‌های مختلف اثرات بسیار عظیمی در دنیا می‌گذارد، برای انقلاب آبروست.

حضرت آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی: تعلیم فرهنگ اسلام به بانوان ضروری است و بانوان باید به این فرهنگ افتخار کنند.

حضرت آیت‌الله حسین وحید خراسانی: برای تربیت نسوان مملکت، اوجب و اصلح از رجال هستند. زن‌ها در مردها هم أثر دارند، غالب مردها تحت تأثیر زن‌ها هستند. اگر زنی نماز اول وقت بخواند در شوهر او هم أثر می‌کند. اگر زن‌ها عوض شوند آن وقت 2 أثر دارد، اول در مورد زنان و بعد در مورد رجال.

حضرت آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی: حوزه‌های علمیه خواهران شجره طیبه‌ی رو به نمو است. کار در حوزه‌های علمیه خواهران جهاد فی سبیل‌الله است.

حضرت آیت‌الله حسین نوری همدانی: انقلاب زمینه بروز شایستگی‌های بانوان را فراهم کرد.

حضرت آیت‌الله جعفر سبحانی: تأثیر تبلیغ دین از سوی خواهران مبلغه در میان بانوان که با زبان خودشان سخن می‌گویند، بسیار بیشتر از تبلیغ دین از سوی مبلغان از جنس دیگر است.

حضرت آیت‌الله سید محمدعلی علوی گرگانی: باید از میان بانوان، افرادی وارسته و شایسته تربیت کنید و آن‌ها را در جامعه مطرح کنید.

حضرت آیت‌الله حسین مظاهری: هر چه در توان داریم باید به توسعه مدارس علمیه خواهران اهمیت بدهیم. مدارس علمیه خواهران مربوط به امام زمان(عج) است.

حضرت آیت‌الله عبدالله جوادی آملی: مردان جامعه همان احتیاجاتی را دارند که زنان دارند و به منظور پرهیز از اختلاط باید خانم‌ها اداره امور مربوط به خود را به دست گیرند و تمام نیازهای مربوط به زن‌ها را خود زن‌ها انجام دهند.

آیت‌الله ناصری اصفهانی: حوزه‌های علمیه خواهران از برکات انقلاب و عنایات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) هستند.

آیت‌الله محمد یزدی: شرایط کنونی ایجاب می‌کند خانمی که خانه‌داری می‌کند در کنار آن به تحصیلات علوم دینی هم بپردازد، این کار در تربیت فرزند و زندگی بهتر و خدمات عمومی مؤثر است.

آیت‌الله محمد مؤمن: إن‌شاالله در آینده‌ای نزدیک شاهد فضلایی از میان خواهران در رشته‌های مختلف علوم دینی خواهیم بود. باید بین خواهران مجتهد و فیلسوف داشته باشیم و زمینه تحصیل را برای کسانی که استعداد خوبی دارند فراهم کنیم.

آیت‌الله محی‌الدین حائری شیرازی: خانم‌های طلبه مقام منیع دارند و می‌توانند در جامعه نقش بدیعی داشته باشند.

آیت‌الله مرتضی مقتدایی: بانوان طلبه در هر محله و منطقه‌ای که زندگی می‌کنند مانند خورشید می‌درخشند و احکام، مسائل اعتقادی، علوم حدیث و امور تربیتی را به خانواده‌ها و دختران جوان می‌آموزند.

گفتنی است، اختلاف آماری این گزارش در برخی از موارد با آمار بیان شده در برخی از رسانه‌ها درباره خواهران طلبه به دلایل مختلفی همانند «قرار گرفتن سه استان خراسان رضوی، شمالی و جنوبی» و «آمار طلاب جامعة الزهرا(س)» در برخی از گزارش‌ها است(برای نمونه در جدول آماری مراکز آموزشی و تربیتی نام سه استان خراسان رضوی،شمالی و جنوبی بیان نشده است).

در این گزارش تلاش شده حداقل قسمتی از فعالیت‌های عظیم حوزه‌های علمیه خواهران تقدیم حضور علاقه‌مندان شود.

با در نظر گرفتن چند مؤلفه بیان شده در بخش گذشته به گفته حجت‌الاسلام والمسلمین جمشیدی امروزه 457 واحد آموزشی در سراسر کشور وجود دارد و بیش از 70 هزار خواهر مشغول به تحصیل و بیش از 90 هزار خواهر فارغ‌التحصیل هستند.(جزئیات بیشتر)

/993/503/ر