نشست نقد و بررسی کتاب ظاهرگرایی در قرآن برگزار شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست نقد و بررسی کتاب «ظاهرگرایی در قرآن» با حضور کارشناسان علوم قرآنی بعدازظهر پنجشنبه هفتم آبان ماه در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.

محمد حسن مظفر، عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در ابتدای این نشست تخصصی گفت: کتاب «ظاهرگرایی در قرآن» رساله دکتری بوده است که گزارشی از آن در مجله کتاب ماه دین به چاپ رسیده است.

عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با اشاره به مفهوم ظاهرگرایی گفت: ظاهرگرایی در فهم متون دو جریان عمده را داشته است، یکی فهم متون اسلامی که اصلی ترین متن آن قرآن کریم است، دیگری متونی که شامل متون اسطوره‌ای شاهنامه و حماسه یونان است.

مظفر با بیان اینکه در مورد تأویل گرایی تحقیقاتی انجام شده است، گفت: اساتید علوم قرآنی در روش تأویل‌گرایی تحقیقاتی داشته اند اما در مورد ظاهرگرایی مطالب پراکنده ای وجود دارد و کار تخصصی انجام نشده بوده است، ظاهرگرایی نمودهای بیرونی دارد و جریان های عالم اسلام از جمله جریان داعش و تکفیر در فهم متون دینی ظاهرگرا هستند که موجب آسیب رسانی به جهان اسلام شده است.

وی با اشاره به گروه فرقان و مجاهدین که افراط گرا و ظاهرگرا هستند، بیان کرد: عقاید آنها انعطاف ناپذیر و آسیب زا برای جامعه اسلامی بوده است، این ضرورت بحث تحقیق است، برای رسیدن به تعریف ظاهرگرایی باید ابتدا تعریف جامعی وضع شود و سپس مصادیق آن را بیان کرد.

عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با اشاره به بحث مبانی و روش‌شناسی انجام شده در این رساله دکترا گفت: در این رساله سعی شده است مقید به این فهم باشد که ظاهرگرایی پدیده طبیعی است و همه انسان ها ظاهرگرا هستند، اما در تعابیر ظاهرگرای برداشتی منفی و سطحی تلقی می کنند، پدیده طبیعی اولیه همه جا هست و قابل نفی و نکوهش نیست، ظاهرگرایی اولیه حالت افراط پیدا می کند و انعطاف ناپذیر می شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب خاطرنشان کرد: در دوران اسلامی مصادیق در نوشته‌ها به معنای خاص و نه عام بوده است، چون همه انسان‌ها ظاهرگرا هستند، از صحابه پیامبر(ص)، تابعین، گروه های ظاهریه و سلفیه نمونه بارز این جریان است و در شیعه نیز به اخباری ها استناد می شود، مکتب تکفیری ها نیز مربوط به دوران معاصر است.

مظفر با اشاره به بخش های مباحث کتاب که برخی روش ها و مبانی ظاهرگرایان را توضیح داده است، اظهار داشت: مبانی این گروه‌ها مربوط به فهم از متن است و این  مباحث به طور مستقیم آورده شده است، در این بخش در مورد روش ها در فهم متن و قرآن اینکه از چه منابعی استفاده می‌کنند آورده شده است، این منابع شامل فهم از قرآن، روایت پیامبر(ص)، ائمه اطهار (ع)، روایت‌های شیعه و صحابه است، خوانندگان با خواندن خلاصه و پیشنهادها به صورت اجمالی می تواند با چکیده بحث آشنا شوند.

در ادامه نشست جلیلی، عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی بیان کرد: تواضع و فروتنی نویسنده در این کتاب بسیار به چشم می خورد و کمتر کتابی است که با خواندن آن این احساس به او دست می دهد، تواضع علمی در این کتاب قابل تحسین است و حق شناسی و حق‌گذاری کتاب ویژگی مثبت آن است، کتاب از ابتدا تا انتها ساده و بی تکلف و از الفاظ پرتکلف به دور است.

عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی با اشاره به ویژگی‌های مثبت کتاب در ادامه افزود: در کتاب خبری از زیاده‌گویی و اظهار فضل نیست، کتاب بسیار مستند است و ارجاعات و منابع بسیاری در آن دیده شده است، در بخش فهرست منابع از تظاهر و پر منبع جلوه دادن کتاب خودداری شده است، در عین حال که تکیه بر منابع قابل ملاحظه است، از این لحاظ کتاب دریچه ورود به معرفی کتاب‌ها و منابع دیگر است و انتخاب نام کتاب برای پایان نامه دکتری و کتاب مناسب بوده است.

عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی با بیان اینکه در فصل چهارم کتاب روش‌های فهم قرآن در نزد ظاهرگرایان مطرح می شود، عنوان کرد: روش استفاده شده به معنای استناد به منابع است و عرف این است که روش را به منبع تعریف می کنند، روش استناد به لغت، استناد به سخنان معصومین را بیان می کند و گل پژوهش در بخش آخر کتاب مطرح شده است، در بخش آخر کتاب به نتایج پژوهش و دغدغه نویسنده می پردازد و در انتها راهکارهای ارائه داده می شود.

جلیلی در ادامه بحث راهبرد اصلی نویسنده در این پژوهش را بحث در مورد نگاه ظاهرگرایان به قرآن راهبردی به صورت پیشینی دانست و بیان کرد: یک راهبرد هم به صورت پسینی است و قوانین و لوزام خاص خودش را دارد، روش و راهبر این کتاب پیشینی است و می توان پژوهش را به نحو پسینی هم دنبال کرد، اتفاق سوم این است که تحقیق نه پیشینی و نه پسینی باشد بلکه ترکیبی از این دو باشد و این جریان ممکن است که نتایج خوبی را در برنداشته باشد.

 عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی بیان کرد: این کتاب باید بصیرت بخش باشد و به متعلقات ظاهرگرایی هم توجه شود، ظاهرگرایی در دین، علم، کلام و فقه است و باید این تعلقات ظاهرگرایی به طور مشخص مطرح شود، انتظار داریم ظاهرگرایی در فهم قرآن هم بیان و توقع در دین ایجاد شود.

وی افزود: این کتاب از حیث سطح پژوهش در سطح توصیف و تحلیل و نقد است، وزن اصلی کتاب توصیف و بعد تحلیل و اندکی نقد در این کتاب است، در بخش نتیجه‌گیری گل بحث کتاب تازه شروع می شود و در ادامه نیمه‌تمام رها می شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی با بیان اینکه ما باید نظامی ارائه دهیم و مجموعه تفسیرها مشخص باشد و بتوان بر سر آن چالش کرد، گفت: در این کتاب به درستی این اتفاق نیفتاده است و نشانه این است که ظاهرگرایی در کتاب در رابطه با موضوعات مختلف و متعلقات ظاهرگرایی به درستی مشخص نشده است.

گفتنی است، کتاب «ظاهرگرایی در قرآن»  نوشته محمد حسن مظفر، عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب از سوی انتشارت دانشگاه ادیان و مذاهب به چاپ رسیده است./818/202/ب2