شریعت هرگز منشاء خشونت در مناسبات اجتماعی نیست

به گزارش خبرگزاری رسا، حجت الاسلام و المسلمین احمد مبلغی در گفت و گویی خاطرنشان کرد: خشونت بزرگترین و خطرناک ترین حرج و مشقت است که می تواند اوصاف واقعی دین را نابود و باعث بحرانی شدن گرایش مردم به دین و ایجاد مشکل در سطح روابط انسان ها با یکدیگر شود.

وی گفت: بخش های شریعت با یکدیگر اختلاف ندارند بلکه هماهنگی و همراهی فی مابین آنها برقرار است و معقول نیست که همین شریعت با بخشی از آموزه های خود موجب خشونت و خوف در بین مردم شود.

تفاوت سماحت و سهل بودن شریعت

استاد حوزه علمیه قم با بیان انیکه بین وصف سماحت و سهل بودن تفاوت است، گفت: سهل بودن شریعت به معنای آن است که احکام شریعت آسان است و در آن حرجی نیست، ولی سمحه بودن شریعت مربوط به آن بخش از احکام دینی است که به روابط بین انسان ها نظر دارند.

حجت الاسلام و المسلمین مبلغی خاطرنشان کرد: تعالیم شریعت سماحت و مدارا را بین مردم ایجاد می کنند تا از ناحیه پاره ای از مردم نسبت به پاره ای دیگر در روابط، خشونت ایجاد نشود.

وی خاطرنشان کرد: می توان در تفسیر و تعریف سمحه - که وصف شریعت است- گفت: سمحه، وصفی است که مناسبات اجتماعی را در وضعیتی بدور از حرج قرار می دهد.

او همچنین خاطرنشان کرد: حقیقت این است خشونت بزرگترین حرج و مشقت در سطح مناسبات انسان ها با یکدیگر است.

استاد حوزه علمیه قم چهارمین خصلت شریعت را توانمندی در ایفای نقش دانست و گفت: شریعت به گونه ای تنظیم شده که واجد صفت قادر بودن و کفایت داشتن در محقق ساختن اهداف خود است.

تفاوت فقه و شریعت

وی در پاسخ به این سوال که "آیا بین فقه و شریعت تفاوت وجود دارد؟، اظهار داشت: شریعت چیزی است که از طرف شارع آمده و شیوه ای است برای زندگی که خداوند آن را به بشر به ارمغان داده است ولی فقه دانشی است که می کوشد شریعت را فهم و کشف کند، حقیقتا هیچ راهی به سمت شریعت جز فقه نیست ولی این به آن معنا نیست که فقه دائما از حیث گستره دایره، و توانمندی و ایفای نقش مطابق با شریعت باشد.

حجت الاسلام و المسلمین مبلغی گفت: از سویی نباید تصور کرد که فقه همیشه واقع شریعت را کشف می کند، در نتیجه اگر در مناطقی خشونت به نام شریعت مشاهده شود آن را نباید به پای شریعت نهاد، بلکه به پای کوشش جهت فهم شریعت که متاسفانه گاه با خطا و اشتباه همراه می شود، باید گذاشت.

فقه سلفی و خشونت گرایی

استاد حوزه علمیه قم در پاسخ به سوال دیگر که "آیا شما موافق هستید که علت خشونت در جهان اسلام، فقه سلفی است، اظهار داشت: بخش هایی از فقه سلفی در ورای خشونت قرار دارد.

حجت الاسلام و المسلمین مبلغی تصریح کرد: برای دوری از خشونت، باید به تنقیح روش فقه دست بزنیم تا فقیه بتواند هر چه بهتر و بیشتر به شریعت با آن خصائص خاص خود، نزدیک شود.

استاد حوزه علمیه قم در ادامه گفت: اگر فقه به درستی شکل بگیرد خشونت در روابط انسان ها ایجاد نمی شود، بلکه حتی فراتر از آن موجب از میان برداشتن خشونت در مناسبات می شود و امنیت را برای جامعه به ارمغان می آورد، فقه سلفی در پاره ای از گرایش های آن، خشونت را در پاره ای از سطوح مختلف ایجاد می کند.

جایگزینی مقاصد شریعت به جای نصوص

حجت الاسلام و المسلمین مبلغی به این سوال که گفته می شود اخیرا در پاره ای از جهان عرب مراکز جدیدی تاسیس شده است که عنوان آن فهم مقاصد شریعت است واین مراکز به جای فهم نصوص شریعت به فهم مقاصد شریعت تکیه می کنند آیا مطلوب این است که ما به منظور دست یابی به یک راه حل برای رفع مشکل فقه سلفی، به مقاصد الشریعه بیندیشیم؟ پاسخ داد و گفت: در یک روش صحیح و دقیق که بتواند فقیه را به نصوص نزدیک کند تا نصوص را به درستی فهم نماید و یا نزدیک به یک فهم درست، باید چند عنصر مورد توجه قرار گیرد، که از جمله آن می توان به "ایجاد علومی همچون علم خصائص شریعت و علم مقاصد شریعت" اشاره کرد، علم خصائص شریعت امروز غایب است ما نسبت به اوصاف شریعت در غفلت به سر می بریم، ولی علم مقاصد شریعه وجود دارد.

حجت الاسلام و المسلمین مبلغی گفت: دومین عنصر، بکارگیری قواعدی است که ما را به فهم نص برساند، درست نیست که ما مقاصد شریعت را به جای قواعد اصولی بگذاریم بلکه باید بر قواعد اصولی تمرکز کنیم؛ البته علم مقاصد علمی است که یک پوشش را در ذهن فقیه ایجاد می کند تا فقیه در زیر سایه آن حرکت نماید و در بکارگیری و تطبیق قوااعد به صورت صحیح عمل کند.

استاد حوزه علمیه قم یادآورشد: اگر مقاصد الشریعه نباشد چه بسا در تطبیق قواعد به اشتباه می افتیم، ولی هیچگاه مقاصد الشریعه نباید خود نقش قاعده اصولی را ایفا کند، ما نیازمند به این علم مقاصد و خصائص شریعت هستیم ولی نه به عنوان جانشین قواعد.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس اظهار داشت: در مرحله سوم ما به علم اصول برای ارائه قواعدی که با آن، احکام را استنباط کنیم نیازمند هستیم و عنصر دیگر این است که ما هنوز نظریه های اجتماعی شامل، جامع و فراگیر مربوط به فقه را کشف نکردیم، مقصود نظریه هایی است که روابط اجتماعی کلان را ارائه می کند و به تعبیر دیگر آن بخش از آموزه های عظیم اجتماعی را رها کرده ایم و صرفا به آن بخش از احکام فرعی و جزئی توجه نشان دادیم و این یک نقصی را در دیدگاه ما ایجاد کرده است.

علم الاجتماع

حجت الاسلام و المسلمین مبلغی خاطرنشان کرد: اگر ما بخواهیم در فهم خود یک گستردگی در ارتباط با نصوص ناظر به روابط اجتماعی ایجاد کنیم به علم الاجتماع نیازمند هستیم، علم اجتماع امروز در جامعه ما غایب است و چه بسا فقهایی از مذاهب مختلف به مسائل اجتماعی نگاه می کنند ولی با یک عینک فردی و نه با یک نگاه معطوف به عمق مناسبات اجتماعی و فهم واقعیت مناسبات.

استاد حوزه علمیه قم گفت: در غیاب نظریه های کلان، کامل و ناظر به مناسبات اجتماعی، پرداختن به مسائل خرد اجتماعی نادرست است. اگراین عناصر را در مطالعه استنباطی به کار گرفته شود، می تواند فقهی در جهت تصحیح مناسبات اجتماعی را فراهم آورد.

شاخصه های وقوع بحران در رویکرد به دین

حجت الاسلام و المسلمین مبلغی در پاسخ به این سوال که چه خطری امروز دین را تهدید می کند؟، گفت: بحران در هر چیزی متناسب با واقعیت و اهمیت آن تعریف می شود، مثلا بحران سیاسی و اقتصادی هر کدام تعریفی متناسب با طبیعت سیاست و اقتصاد دارند، بحران نسبت به دین هم متناسب با آن شکل می گیرد.

وی ادامه داد: شاخصه اول خروج فوج فوج از دین است؛ طبیعت دین ورود فوج فوج مردم به آن را می طلبد؛ ولی اگر در اثر رفتاهای ما و خشونتی که انسان های خشونت گرا به نام دین انجام می دهند، مردم فوج و فوج از آن خارج شوند، در این حالت توجه به دین به بحران افتاده است؛ یعنی دین به وضعیتی دچار می شود که مردم از آن دوری می جویند.

حجت الاسلام و المسلمین مبلغی یادآورشد: شاخصه دوم وقوع بحران در رویکرد به دین، کم شدن جذابیت دین است. یاید اذعان کرد که هیچ چیز به اندازه دین پرجاذبه نیست و نمی تواند قلوب مردم را به سوی خود جلب کند، ولی اگر دین در شرایطی قرار بگیرد که مردم به چشم جاذبیت به آن نگاه نکنند این به آن معناست که دین با بحران مواجه شده است.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به سومین شاخصه بحران دینی گفت: اگر مردم احساس کنند آموزه هایی که به نام دین ارائه می شود با فطرت آنها سازگار نیست، این نیز نشانه بحران دینی است، دین در اساس با فطرت هماهنگ است ، ولی اگر بر اثر رفتارهای خشن، افکار عمومی و عموم مردم و ملت ها دین را چنان ببینند که با نگاه فطری و انسانی آنها سازگار نیست این به منزله یک بحران اصلی در ارتباط با دین و توجه به دین است.

وی با اشاره به اینکه دین برای تکمیل مکارم اخلاق آمده است، گفت: اگرمردم دین را منشاء نشر و بسط بداخلاقی ببینند و بداخلاقی از ناحیه دین بیشتر رواج پیدا کند می توان گفت گرایش به دین به بحران دچار شده است.

حجت الاسلام و المسلمین مبلغی اظهار داشت: خشونت بزرگترین و خطرناک ترین عاملی است که اوصاف پیش گفته را که اوصاف واقعی دین هستند، نابود، و عوامل بحرانی شدن گرایش به دین را فراهم می کند.

تعمیق پروژه وحدت اسلامی باعث سلامت روابط و مناسبات اجتماعی است

وی درپاسخ به سوال دیگر مبنی بر اینکه نقش اسلام رادیکالی در ترویج خشونت و نقش مطلوب جمهوری اسلامی ایران برای دور کردن این خوف ها و تهدیدها چیست؟، افزود: در این زمینه در ایران پروژه ای به نام وحدت اسلامی وجود دارد که اگر در شرایط کنونی تطور و تعمیق پیدا کند ، می تواند توفیق بیشتری را در کنترل اوضاع وسلامت روابط و مناسبات اجتماعی به دست آورد.

وی ادامه داد: ما باید وحدت را در زمینه های سیاسی تعریف و ایجاد کنیم در غیر این صورت این پروژه موفقیت بیشتری را در مبارزه با خشونت در جهان اسلام ایفا می کند، هر دولتی سیاست، دیدگاه و گرایش های خاص خود را دارد، برخی دولت های اسلامی به دول غربی وابسته هستند و برخی که در راس آن جمهوری اسلامی ایران است مستقل است.

حجت الاسلام و المسلمین مبلغی گفت: ما باید وحدت را به رغم همه مشکلات و موانع، به همه زمینه ها سرایت دهیم.

وی به عنوان نمونه گفت: حضرت علی (ع) هنگامی که بین او و اصحاب جمل جنگ درگرفته و در صف جمل شخصیت های معروف اسلامی حضور داشتند، امام بعد از پایان جنگ، فرمودند اینها برادران ما هستند و این به آنمعنا است که علیرغم اینکه جنگ رخ داده ولی اخوت اسلامی همچنان پابرجاست و مناسبات مبتنی بر اخوت باید ادامه پیدا کند.

حجت الاسلام و المسلمین مبلغی اظهار داشت: ما نباید براثر برخی اوضاع که در برخی کشورها وجود دارد و از دیدگاه ما نیز نادرست است از فضای اخوت اسلامی خارج شویم و باید پوشش وحدت را امروزه بر سر زمینه های سیاسی هم بگسترانیم. در این صورت بسیاری از مشکلات را می توان کنترل کرد./1330/د101/ف

منبع: شبکه ماهواره ای المنار لبنان