حکم شرعی انواع الکل طبی، صنعتی و خوراکی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، عباس عمادی در نشست علمی موضوع شناسی الکل و خمر که عصر چهارشنبه پنجم اسفند در مؤسسه موضوع شناسی احکام فقهی برگزار شد، اظهار داشت: چنانچه به یک فهم مشترک در موضوع الکل و خمر دست پیدا کنیم و در میان فقها اتحاد بین الاذهان شکل بگیرد، ثمره خوبی خواهد داشت.

دبیر گروه پزشکی مؤسسه موضوع شناسی احکام فقهی ادامه داد: اهمیت مسأله الکل بر کسی پوشیده نیست؛ زیرا در ترکیبات بیش از 400 محصول الکل استفاده می‌شود و این نشانه‌ای از کاربرد فراوان و اهمیت بالای آن است.

عمادی ابراز کرد: پرسش‌های فراوانی که از مجتهدین درباره الکل می‌شود، نشان می‌دهد که مردم، دانشجویان و اساتید علوم پزشکی به شدت با این مسأله مواجه هستند.

وی افزود: علما و مراجع تقلید که متصدی افتاء هستند، درک متفاوتی از موضوع دارند اما در مبانی فقهی متحد الفکر هستند؛ در متون فقهی اشکالات واضحی در خصوص الکل دیده می‌شود و باید این ابهامات بررسی شوند.

وی عنوان کرد: چنانچه ابهامات درباره موضوع الکل برطرف شده و مراجع تقلید به درک واحدی از آن برسند، حکم فقهی معلوم و روشنی بیان خواهد شد.

دبیر گروه پزشکی مؤسسه موضوع شناسی احکام فقهی با بیان این‌که‌ موضوع شناسی الکل و خمر در دو بخش موضوعی و فقهی به شناسایی الکل و احکام مربوط به آن پرداخته است، خاطرنشان کرد: زبان علمی با زبان عامیانه متفاوت است و اگر بخواهیم موضوع شناسی فقهی کنیم، باید از زبان علمی استفاده کنیم تا خلط مبحث نشود.

متانول، الکی سمی برگرفته مواد اولیه فسیلی است

وی یادآور شد: متانول(عرق چوب) یکی از شناخته شده ترین انواع الکل بر حسب ساختار شیمیایی هستند؛ متانول مایعی سبک، فرار، بدون رنگ، بدون بو، قابل اشتعال و فوق العاده سمی است.

عمادی ادامه داد: متانول در کارخانه‌های شیمیایی از مواد اولیه فسیلی مانند گاز طبیعی و زغال سنگ به دست می آید و کاربردهای زیادی در صنعت دارد؛ از این‌رو گاهی به آن الکل صنعتی نیز می‌گویند.

وی گفت: متانول هیچ‌گاه مورد بحث فقهی نبوده است چراکه قابلیت نوشیدن ندارد تا حرمت آن بررسی شود و نیز برگرفته از خمر نیست تا نجاست آن مطرح شود.

اتانول شامل الکل طبی و صنعتی می‌شود

عمادی تأکید کرد: اتانول یکی دیگر از الکل‌های پرکاربرد بر حسب ساختار شیمیایی است؛ اتانول که به دو بخش الکل طبی و الکل صنعتی تقسیم می‌شود، مصارفی فراوانی همچون مصارف خوراکی، دارویی، صنایع ارایشی و بهداشتی دارد.

دبیر گروه پزشکی مؤسسه موضوع شناسی احکام فقهی عنوان کرد: اتانول در ایران تحت کنترل و نظارت تولید و توزیع می‌شود تا در ساخت مشروبات الکلی به کار نرود.

الکل خوراکی ناخالصی کمتری نسبت به الکل صنعتی دارد

وی گفت: الکل طبی، الکلی است که بیشتر در مصارف پزشکی و کاربردهای ضدعفونی کننده استفاده می‌شود؛ البته در صنایع غذایی و دارویی و بهداشتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این پژوهشگر مؤسسه موضوع شناسی احکام فقهی تصریح کرد:‌ الکل خوراکی ناخالصی کمتری نسبت به الکل صنعتی دارد اما این‌طور نیست که بتوان به راحتی آن را نوشید بلکه از آن فرآورده غذایی و نوشیدنی تولید می‌شود.

وی تأکید کرد:‌ تعابیر مختلفی از الکل صنعتی در متون شده است؛ گاهی منظور از الکل صنعتی، متانول است اما گاهی نیز اتانولی است که به روش صنعتی و سنتزی تولید می‌شود. البته گاهی هم از الکل زرد به عنوان الکل صنعتی یاد می‌شود.

عمادی عنوان کرد: الکل صنعتی قید احترازی در برابر طبی است؛ بنابراین منظور از الکل صنعتی در پژوهش، الکل متانول و الکل زرد نیست و مراد از آن، الکل خوراکی است که در مصارف صنعتی به کار می‌رود.

وی اظهار داشت: الکل صنعتی همان اتانول است و از نظر ماهوی هیچ تفاوتی با الکل طبی ندارد؛ تنها تفاوت آن در میزان ناخالصی‌ها و برخی افزودنی‌هایی است که به الکل صنعتی اضافه می‌کنند.

وی افزود:‌ اتانول صنعتی که معمولا ماده زردرنگی به آن اضافه می‌کنند تا از عرق خوراکی تفکیک شود، درجه خلوص آن 90 درصد است و مشتمل بر ناخالصی‌های سمی است.

دبیر گروه پزشکی مؤسسه موضوع شناسی احکام فقهی بیان کرد: اتانول به روش‌های مختلفی تولید می‌شود که یک روش آن، صنعتی یا سنتزی است؛ اما گاهی اتانل با روش طبیعی به دست می‌آید که معمولا در جهان به این روش تولید می‌شود.

وی ادامه داد: کارخانجات الکل سازی از ترکیبات اولیه قندداری همچون نیشکر، خرما و برخی میوه‌های شیرین در ساخت الکل استفاده می‌کنند؛ در کارخانجات ایران معمولا از ملاس نیشکر و چغندر قند برای الکل تخمیری استفاده می‌شود.

مواد اولیه و شیوه تهیه الکل

عمادی ابراز کرد: الکل با توجه به مواد اولیه آن، هم می‌تواند مستخرج از خمر باشد و هم می‌تواند از دیگر مواد اولیه تولید شود.

وی افزود: ماده اولیه الکل در مخازن ملاس استریل در کارخانه قرار می‌گیرد و پس از پنج مرحله وارد بخش تخمیر می‌شود؛ در این صورت به آن الکل مش می‌گویند که 10 درصد آن ماده را الکل تشکیل می‌دهد.

دبیر گروه پزشکی مؤسسه موضوع شناسی احکام فقهی خاطرنشان کرد: ماده الکل‌ پس از این مرحله، وارد بخش تقطیر می‌شود؛ کارخانجات الکل سازی در شش ستون درجه الکل را متناسب با نیاز افزایش می‌دهند.

وی یادآور شد: در کاربرد الکل‌ها باید دقت لازم داشت چراکه می‌توان الکل متخذ از خمر یا متخذ از غیر خمر داشت؛ بنابراین باید بررسی کرد که آیا عنوان خمر و مسکر بر اقسام گوناگون الکل صدق می‌کند یا خیر؟

تعابیر مختلف متون فقهی از خمر

عمادی اظهار داشت: تعابیر مختلفی از خمر در متون فقهی وجود دارد؛ برخی قائلند که هر مسکری، خمر است؛ برخی دیگر گفته‌اند که تنها مسکر برگرفته از انگور خمر است؛ البته برخی هم مسکر برگرفته از انگور و خرما را خمر می‌دانند.

دبیر گروه پزشکی مؤسسه موضوع شناسی احکام فقهی تصریح کرد:‌ آیت‌الله خویی و آیت‌الله گلپایگانی معتقدند که الکل طبیعی برگرفته از خمر است؛ البته آیت‌الله خویی می‌گویند که الکل استحاله یافته خمر بوده و پاک است اما آیت‌الله گلپایگانی آن را نجس می‌دانند.

وی تأکید کرد:‌ شهید صدر معتقد است که الکل‌های طبیعی برگرفته از خمر نیستند؛ البته وی در جایی دیگر می‌گوید، شکی نیست که الکل طبی مسکر است در حالی که آیت‌الله خویی و شاگردان ایشان، این قسم از الکل را مسکر نمی‌دانند.

عنوان خمر بر هیچ یک از الکل‌های طبی و صنعتی اطلاق نمی‌شود

عمادی عنوان کرد: عنوان خمر بر هیچ یک از الکل‌های طبی و صنعتی که از ملاس چغندر گرفته می‌شود، منطبق نیست و در فرآیند تولید آن نیز خمر به کار نمی‌رود.

دبیر گروه پزشکی مؤسسه موضوع شناسی احکام فقهی بیان کرد: برخی از فقها قائلند، الکل طبی ماده‌ای است که اگر در محلل‌ها استفاده شود، آنان را مسکر می‌کنند و چون مست کننده است، اکل آن حرام است. اما برخی دیگر از فقها، الکل طبی را مسکر نمی‌دانند.

وی ادامه داد: بر اساس نظر مراجع تقلید، عنوان مسکر بر هیچ یک از انواع الکل طبی (به دلیل غلظت بالا) و الکل صنعتی (به دلیل وجود ناخالصی‌هایی مانند متانول) منطبق نیست.

عمادی در پایان گفت: اگر درصدی از الکل در مصارف خوراکی استفاده شود، آن ماده را مسکر کرده و نجس می‌شود؛ اما اگر در مصارف صنعتی به کار برود، نمی‌تواند نجس باشد./997/پ201/ی