قاضی باید اجتهاد قضایی داشته باشد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین سید مصطفی محقق داماد استاد حوزه و دانشگاه در همایش«اجتهاد، هست و بایدها» که عصر امروز سه شنبه در دانشکاه حقوق دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد، گفت: اجتهاد به معنای به دست آوردن احکام فقط از اسناد نیست زیرا عقل نیز یک منبع و مستقل است، اصولا اجتهاد یک عمل عقلانی به طور کلی است، اما زمانی که مجتهد از الفاظ و سنت کشف می کند از عقلش استفاده می کند که البته این «عقل نظری» است و بخش دیگر عقل عملی نام دارد، در این حوزه مجتهد حکم خدا را از طریق عقل استنباط می کند، در این موضوع مجتهد از اتصال به عالم عقل حکم الهی را کشف می کند.
وی افزود: قانون با قواعد تفاوت دارد و قانون یک تعریف خاص دارد، قوائد کلی به معنای استخراج «منه دلیل» و «علیه دلیل» است، برخی از این قوانین فرا زمانی است که از اخلاق گرفته می شود، مانند «عدل حَسَن» است و اخلاق «عقل عملی» است، آنچه که بر بنای عقلا است امکان تغییر دارد.
حجت الاسلام والمسلمین محقق داماد در بخش دیگری از سخنان خود، گفت: اگر روزی عقلا به نحو دیگری تصمیم گرفتند می توان گفت که نظر آنان قابلیت تغییر دارد، بسیاری از قوائد براساس مبنای عقلا است ولی باید توجه شود که عقل با بنای عقلا فرق دارد، بنای عقلا به تایید نیاز دارد ولی حکم عقل به تایید نیاز ندارد، قانون هیچگاه قائده کلی نیست، اخلاق ضمانت اجرا ندارد ولی قانون ضمانت اجرا دارد.
با اشاره به موضوع مشروطه و استنباط علمای مختلف از وضع قانون، گفت: دعوای مشروطه در یکصد سال پیش چه بوده است؟ راز دعوا این بود که آقایان مشروطه خواه مجلس قانون گذاری می خواسنتد و دستگاه قضایی باید تابع قانون مدون باشد مانند کشور فرانسه و بلژیک، آیت الله یزدی می گفت؛ بگذارید قضات آزاد باشند و دست قاضی را با قانون مدون نبندید، فقه ما قبل از مشروطه نیز اینچنین بوده است.
وی افزود: در حال حاضر دانشکده حقوق و حوزه ها بیکار هستند، زیرا قانون مدون نوشته شده است و با این کار نصف اجتهاد از بین رفته است، فقاهت ما مخصوص عبادت شده است و در حوزه ها طلاب فقط کتاب صلاة می خوانند و دادگاه به قانون عمل می کند نه به اجتهاد.
استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه حرف محقق یزدی صاحب عروه این است که نباید دست قاضی را بست، گفت: به نظر بنده اگر یک قاضی مجتهد باشد و نظرش با قانون مدنی مخالف باشد فقط می تواند پرونده را قبول نکند، متاسفانه قانون دست قاضی را می بندد.
وی با اشاره به موضوع گستردگی اجتهاد، عنوان کرد: قاضی باید اجتهاد قضایی داشته باشد و این غیر از استنباط احکام است، اجتهاد قضایی به معنای علم کامل به قوانین و جزئیات است که باید برای این کار اصول فقه بیاموزد، کتب سنتی ما فقه و قضا را آمیخته بوده و مجتهد و حاکم خلط شده است، حکم غیر از اجتهاد است، وقتی گفته می شود بروید به جنگ این حکم است و نه اجتهاد.
حجت الاسلام والمسلمین محقق داماد در پایان گفت: یکی از مهم ترین مشکلات دستگاه قضا این است که کارها را به کارشناس ارجاع می دهد و براساس نظرات آنان رای صادر می کند./202/811/ب1