روایتی از تأکید رهبر انقلاب بر تربیت نیروی حوزوی برای پاسخگویی به نیازها

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه های علمیه ظهر امروز در مراسم افتتاحیه دوره تمهیدی مؤسسه عالی فقه و علوم اسلامی که در سالن اجتماعات مرکز مدیریت حوزه های علمیه برگزار شد، گفت: باید از عنایات رهبر معظم انقلاب تقدیر و تشکر داشته باشیم که در طول این چند دهه واقعا افکار و رهنمودهای روشن ایشان، مایه رشد و تعالی بوده است.

وی افزود: چند نکته ای درباره فقه های نو و جدید عرض می کنم؛ وقتی سخن از فقه های جدید و تخصصی به میان می آید حتما مقصود این نیست که مناهج استوار و اصیل فقه را دچار دگرگونی کنیم و بدون مبنا و منطق آن ها را تغییر دهیم.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه اظهار داشت: همه کسانی که در سه دهه تلاش کردند تا پایه ابواب نو و فقه های تخصصی در حوزه ریخته شود مقصودشان این است که بر پایه های اصیل و استوار اجتهاد دیرپای حوزه ها، نگاه‌های نو داشته باشیم و به عرصه های جدید بپردازیم و موضوعات نو را مورد توجه قرار دهیم.

انتقاد از افراط و تفریط در تحول فقه

وی ادامه داد: البته در اینجا دیدگاه های افراطی و تفریطی وجود دارد، ممکن است کسانی باشند که بگویند پایه های فقه را باید بدون این که منطق استواری داشته باشد زیر و رو کنیم، این حتما حرف غلطی است؛ امام بزرگوار و رهبر معظم انقلاب و همه پیشگامان تحول در فقه از این نظریه فاصله دارند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان این که در نقطه مقابل ممکن است کسی بگوید که ما با همان ابزار، مبانی و وسایل پیشین می توانیم به همه مسائل جدید و پرسش های تازه جواب دهیم، ابراز داشت: این هم درست نیست، در اصول نیاز به این داریم که حرف های جدید را بشنویم و مسائل جدید را مورد توجه قرار دهیم، مناهجی که در اندیشه های گوناگون وجود دارد را باید بررسی کنیم تا اصول و همین طور فقه ما رشد و تعالی پیدا کند.

وی عنوان کرد: منظور از فقه های تخصصی فقه بی ریشه در سنت اجتهادی دیرپای حوزه ها نیست بلکه بر همان مبانی تکیه می کنیم و چشم خود را بر عرصه های جدید و نو نمی بندیم و به آن ها نیز می پردازیم، وقتی که بخواهیم به عرصه های جدید فقهی بپردازیم نخستین نقطه عزیمت ما، موضوع شناسی و آشنایی با تحولاتی است که در دنیای جدید در حوزه های متناظر به آن فقه انجام می شود که پایه حرکت است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی خاطرنشان کرد: برای پرداختن به قلمروهای تازه باید پرسش های نو را بفهمیم، گرفتن موضوع از دانش ها و تجارب امروز هرگز امر مذمومی نیست مهم این است که تحت تأثیر داوری های آنان قرار نگیریم، گرفتن موضوع غیر داوری و حکم است؛ این جا است ابواب علوم انسانی و اجتماعی و عرصه های گوناگون حقوق جدید می تواند کمک کار باشد.

وی اضافه کرد: باید توجه کنیم که اگر بخواهیم تحت تأثیرداوری های مکتب های حقوقی و دانش های جدید قرار بگیریم امر محکوم و مطرودی است اما اگر قرار باشد بشنویم و پرسش های نو را رویاروی فقه غنی و عظیم قرار دهیم نه تنها مذموم نبوده بلکه ممدوح است و بالاتر از آن وظیفه حوزه ها به شمار می رود.

ضرورت به روز بودن حوزه ها

آیت الله اعرافی با بیان این که حوزه های ما در همه عرصه ها باید دائم ناظر به زمانه باشند، گفت: اگر حوزه علامه طباطبایی، مطهری و شهید صدر نداشت و در برابر امواج مکاتب الحادی بزرگانی از این قبیل نایستاده بودند مگر می شد که امروز انقلاب اسلامی داشته باشیم.

وی افزود: امواج مکاتب الحادی و افکار انحرافی که در چهار دهه قبل مجسم در مارکسیسم شده بود بسیار آسیب می رساند اما بزرگان ما این جریانات راشناختند و تحت تأثیر قرار نگرفتند، مرز حساس این است که بفهمیم اما زیر پا محکم باشد.

مدیر حوزه های علمیه با بیان این که برای ورود به هرکدام از فقه های تخصصی نیاز داریم که در اصول ناظر به آن رشته و قواعد فقهی ناظر به آن کار کنیم، گفت: همزمان با این که موضاعات را می شناسیم باید به اصول و قواعد فقهی ناظر به آن رشته توجه ویژه شود.

زیرساخت ها برای اجتهاد نظام ساز و تمدنی فراهم شود

وی ادامه داد: هنگامی می توانیم از فقه های تخصصی بهره وافر ببریم که گامی از فقه موجود به سمت نظام سازی و فقه تمدنی برداریم، ما بر پایه اجتهاد عمیق و استوار باید قدمی به سمت آنچه که شهید صدر در اقتصادنا برداشت برداریم؛ متأسفانه این حرکت توسط شاگردان ایشان و متأخرین آنگونه که باید استمرا پیدا نکرد، منطق نظام سازی شهید صدر استمرار پیدا نکرده است.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه با بیان این که زیرساخت های برای اجتهاد نظام ساز و تمدنی فراهم شود، ابراز داشت: این مسأله با انقلاب اسلامی و انقلابی که انقلاب تمدنی به شمار می رود گره می خورد، بر اساسی که گفته شد ما پیشبرد فقهاهت و اجتهاد را در چند شکل باید دنبال کنیم، یکی این که ابواب موجود باید با نگاه های جدید و مسائل مستحدثه غنی تر شود، این روزها در این شبکه ها دوستان طلبه حرف هایی می زنند و برخی تصور می کنند که معنای نوساختن و پشبرد فقهاهت این است که به پایه های مکاسب و زیر ساخت ها بی محلی شود که این هرگز منطق درستی نیست؛ همچنین اگر کسی فکر کند که همین جا توقفگاه و منزل آخر به شمار می رود درست نیست.

وی عنوان کرد: برای جلو رفتن نباید نردبان ها و پایه های اصلی را از بین ببریم، شکل دیگر این است که ابواب جدیدی پایه ریزی شود؛ برخی از مسائل مستحدثه و نوپدید را باید در دل ابواب موجود جای دهیم که خود این دنیایی از کار را می برد و درس های خارج می تواند فعال تر شود.

تأکید رهبر انقلاب بر پاسخگویی به نیازهای جامعه و جهان

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی خاطرنشان کرد: ابواب فقه در گذر زمان توسعه پیدا کرده است، راه دیگر تغییر برخی صورت بندی و تنظیمات ابواب فقهی است که مهم به شمار می رود؛ وقتی به فقه های تخصصی می پردازیم سه نوع نتیجه می توانیم بگیریم یک شکل کار اجتهاد مطلق با تمرکز بر یک باب یا عرصه تخصصی است.

وی اضافه کرد: ما حتما فقیهان بزرگی می خواهیم که حداقل در یکی از عرصه های جدید تمرکز کنند و آفاق نو را بگشایند، نوع دیگر اجتهاد متجزی است، سوم این است که تخصص های فقهی و غیر فقهی موجود در حوزه بدان معنا نیست که همه مجتهد شوند بلکه نیازمند مبلغ و مروج برای پاسخ به نیازها هم داریم.

آیت الله اعرافی گفت: بنده و شورای عالی به صورت جداگانه و مجتمعا با مراجع عظام دیدار داشتیم و قرار است خدمت مقام معظم رهبری هم برسیم، بنده پس از اتفاقاتی که افتاد خدمت رهبری رسیدم و ایشان نکات بسیار مهمی فرمودند، ایشان تأکید داشتند که در بخشی باید با همان قدرت و توان مجتهد تربیت شود اما در بخشی دیگر باید برای پاسخ به نیازهای جامعه و جهان در زمینه های گوناگون نیرو تربیت کرد.

وی افزود: نباید این مسائل جای یکدیگر دیده شود؛ بیش از 30 کتاب فقهی با فقه الاقتصاد ارتباط مستقیم داشته و بقیه ابواب نیز کم و بیش از اقتصاد در ارتباط هستند، پیشگام عرصه جدید شهید صدر و بسیاری از بزرگان دیگر بودند؛ در فقه الاقتصاد در کنار ابواب فقهی توجه به ابواب جدید همانند بانکداری لازم است، توجه به اقتصاد، سالم، فعال، مولد و در عین حال همراه با عدالت اجتماعی از مسائل مهم است./1323/پ201/ج1