پیروزی اسلام انقلابی بر استکبار غرب

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از صبح نو، «گفتمان» شامل انواع رفتارهای اجتماعی و سیاسی و همچنین نهادها و سازمان‌هاست. گفتمان را می‌توان یک «دستگاه معناساز» نامید. اشیاء و پدیده‌ها بالذات دارای معنای خاصی نیستند؛ اما زمانی که تحت یک «گفتمان»‌ قرار می‌گیرند معنا پیدا می‌کنند. کل جهان اجتماعی، شبکه‌ای از فرآیندهای متفاوت است که در آن معنا تولید می‌شود. هرچیز از طریق قرار گیری در درون نظام گفتمانی هویت پیدا می‌کند و هیچ چیز محوری وجود ندارد که فارغ از این نظام معنایی هویت بخش باشد. برای اینکه هر پدیده و فعالیتی قابل فهم باشد باید در چارچوب یک گفتمان فهم شود. گفتمان انقلاب اسلامی نیز یک شبکه معنایی است که در آن مفاهیم معنا می‌یابند.

این معانی با آنچه در گفتمان‌های دیگر (از جمله گفتمان غرب) مطرح است متفاوت است. گفتمان انقلاب اسلامی جهان و روابط موجود در آن را به گونه‌ای متفاوت از گفتمان سکولار غرب فهم و معنا می‌کند. یک ویژگی مهم گفتمان‌ها، رقابت آنها برای هژمون شدن است. هر گفتمان تلاش می‌کند با ارائه  معانی بهتر از پدیده‌ها که برای عده بیشتری از مردم قابل قبول و پذیرش باشد دیگر گفتمان‌ها را خلع سلاح کنند. هر گفتمانی که پیروز شود گفتمان‌های دیگر را از میدان بیرون می‌راند. می‌توان مراحل زیر را در ظهور و سقوط گفتمان‌ها تشخیص داد:
1- گسترش بحران اندام‌وار و تضعیف گفتمان مسلط سنتی.
2- رقابت گروه‌های رقیب برای ارائه راه‌حل برای حل بحران.
3-برتری یک گفتمان بر دیگران.

هر دولت و جامعه‌ای که دچار بحران در گفتمان خود شود از بین می‌رود و از درون نابود می‌شود. هرچند که از نظر ظاهر، سازمان و امکانات بی‌نقص و منظم به نظر برسد. تاریخ مشحون است از امپراطوری‌هایی که دچار ضعف گفتمان شده و بی‌صدا و ناگهانی سقوط کرده‌اند. دروازه‌های امپراطوری روم در زمانی که قلمرویش را در 7 اقلیم گسترده بود توسط مشتی بربر به رهبری «آتیلا» گشوده شد. اتحاد جماهیر شوروی به اندازه‌ای سلاح هسته‌ای انباشته بود که می‌توانست 11 بار کل زمین را نابود کند. درست در زمانی که سربازان محکم‌تر از همیشه در میدان سرخ رژه می‌رفتند لحظه‌ افول این امپراطوری بود. زیرا گفتمان حاکم دچار زوال شده بود.  

در هر جامعه‌ای بی‌نظمی‌هایی ممکن است مشاهده شود. این بی‌نظمی‌ها اگر ناشی از ضعف در ساختارها و امکانات باشد قابل‌ترمیم است؛ اما اگر از جا در رفتگی، «بحران گفتمانی» باشد زمانی است که نظام حاکم باید احساس نگرانی کند.  آنچه را که می‌توان «تکانه‌های تثبیت» خواند اختلال‌هایی‌اند که در جامعه‌ای که گفتمان جدید در حال استقرار است به وجود می‌آیند. این نوع ایرادها و بی‌نظمی‌ها در جمهوری اسلامی که گفتمان انقلاب اسلامی در حال تثبیت است وجود دارند. تکانه‌های تثبیت دارای ویژگی‌هایی‌اند:

-مفاهیم اصلی حیات اجتماعی در حال تجربه و تثبیت هستند.

-هویت جدید در حال نمو و رسیدن به تثبیت گفتمانی است.

-به دلیل جوان بودن گفتمان، مشکلات مادی و ساختاری وجود دارد.

به رغم وجود اختلال‌ها و ضعف ساختارها، به دلیل وجود گفتمان قوی، رویش‌ها بیش از ریزش‌ها در جامعه نمود دارند. نشانه‌هایی مانند برگزاری با شکوه راهپیمایی 22 بهمن، ایستادگی اکثریت مردم در برابر تحریم‌ها و از همه آشکارتر مدافعان حرم که با اعتقاد به انقلاب اسلامی به فراتر از مرزهای کشور می‌روند، نشانگر رو به رشد بودن روند تثبیت گفتمان انقلاب اسلامی است. در مقابل، گفتمان غرب دچار نشانگان تضعیف گفتمانی شده است. در این وضعیت، گفتمان حاکم تضعیف شده و به تدریج جای خود را به گفتمانی قوی‌تر می‌دهد. بحران هویت در ساختارهای منظم و تثبیت شده رخ می‌دهد و کم کم به تزلزل ساختارها منجر می‌شود. آنومی‌هایی که در این وضعیت به وجود می‌آیند اساسی‌اند و با اختلال‌هایی که در تکانه‌های تثبیت به آن اشاره کردیم تفاوت ماهوی دارند. نشانه‌های این زوال گفتمانی را می‌توان چنین بر شمرد:
-به دلیل بحران هویت، مفاهیم اصلی حیات اجتماعی مورد پرسش و تردید قرار می‌گیرند.
-ظاهراً بر ساختارها و امکانات مادی نظم حاکم است. سقوط ساختارها به یکباره و پس از تضعیف کامل گفتمان رخ می‌دهد.
-انحطاط فرهنگی اولین نشانه‌های آغاز زوال گفتمانی است.

جنبش وال استریت از تغییر وضعیت و به چالش کشیده شدن اصول و نوامیس غرب حکایت داشت؛ اما به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا نشانه احساس خطر واقعی گفتمان غرب است. در خود ماندگی و میل به کشیدن دیوار به دور خود، نشانه‌ آشکاری از بحران گفتمانی در غرب است. گفتمان حاکم احساس خطر کرده و ناامیدانه سعی می‌کند از هسته‌ گفتمانی خود در برابر مهاجرانی که حامل گفتمان‌های دیگرند محافظت کند. شیوع اسلام‌هراسی و بیگانه‌ستیزی که اکنون به نهادهای رسمی غرب رسیده، گویای بحران جدی گفتمان غرب است. نباید زرق و برق و نظم ساختارهای غربی یا وجود کاستی‌های مادی و بی‌نظمی در ساختارهای سیاسی و اجتماعی خودمان، فریب‌دهنده باشد و از ارزیابی قوت و ضعف گفتمانی غافل شویم. مبادا مهاجرت‌ها را به غرب که در جستجوی نظم ساختاری و امکانات مادی است، معیار قضاوت قرار داده و چشم بر گرویدن روزافزون مردم منطقه و جهان به گفتمان انقلاب اسلامی ببندیم که در تفکر قرآن کریم، نشانه‌فتح و پیروزی همانا گسترش گفتمانی است: (هنگامی که یاری خداوند فرارسد و پیروزی؛ خواهی دید که مردم دسته دسته به دین خداوند وارد می‌شوند... : سوره مبارکه‌نصر)

/1325//102/خ