تکرار و کلی گویی، آفت تبلیغ دینی است
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از شبستان، نکته دیگر این است که سخنران و مبلغ ما به نیاز زمان و نیاز مردم آن منطقه هم آشنا باشد و سخنرانی خود را متناسب با آن نیاز تنظیم کند. اگر منبری و سخنران ما فقط برود بالای منبر و بعد هم بیاید پایین و برود استراحت و مطالعه و عمیقا با زندگی مردم آن منطقه و نیازها و چالش هایی که با آن روبرو هستند درگیر نشود اثرگذاری هم کم تر خواهد شد. شما به درستی به این نکته اشاره کردید و من علاوه بر این که تکرار را یک آسیب می بینم علاوه بر تکرار، کلی گویی را هم یک آسیب عمده در کار تبلیغی و فعالیت مبلغان حس می کنم. کلی گویی یعنی چیزی را بگویی که عملا کاربردی برای مخاطب ندارد و مخاطب نمی تواند آن را برای خود به درستی حلاجی کند. این هم یک آفت است اما هر اندازه که مبلغان جلسات مستقیم و گفتگوهای رودرو با جوان ها و مردم داشته باشند در واقع زاویه دیدشان نسبت به آنچه که می خواهند مطرح کنند تصحیح می شود. این جریان آرام آرام در جامعه ما می بایست به یک جریان مسلط و یک فرهنگ نهادینه تبدیل شود تا مبلغان سطح تماس واقعی تری با جامعه و پرسش ها و ابهامات رایج داشته باشند.
آنچه در ادامه می آید بخش اول گفتگوی ما با حجت الاسلام والمسلمین دکتر ابوالفضل ساجدی، عضو هيئت علمي موسسه امام خميني (ره) و کارشناس دینی درباره آفت های نظام تبلیغی ما به ویژه در مراسم و موسم های مذهبی است.
گاه در مراسم های موسمی و مذهبی نظیر ایام فاطمیه و شهادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها این پرسش در لایه هایی از جامعه ما مطرح می شود که چرا آنچه از رسانه یا منبرها می شنوند تکراری است؟ یعنی معرفتی به معرفت پیشین آن ها افزوده نمی شود و سخن تازه و نویی درباره فضایل و سیره و شخصیت حضرت فاطمه سلام الله علیها و سایر معصومین به گوش نمی خورد. آیا همه حرف ها در این باره گفته و شنیده شده است یا نه چالش جای دیگری است؟
پرسشی که مطرح فرمودید چرا مباحث موجود در مناسبت ها تکراری است، بخشی از علت این تکراری شدن ها به آسیبی برمی گردد که در نظام تبلیغی ما در کشور وجود دارد. البته نظام تبلیغی ما در سال های گذشته تلاش زیادی انجام داده و گام های خوبی هم در این زمینه برداشته است. به این معنا که وقتی شما مقایسه و مطالعه می کنید، وضعیت سازمان های ناظر به تبلیغ را می بینید که تلاش های درخور و قابل توجهی در این عرصه انجام شده است اما همچنان از جهاتی کاستی هایی در این باره دیده می شود که البته یکی از جدی ترین این کاستی ها همچنان که شما اشاره کردید تکراری بودن مباحثی است که مبلغان عرضه می کنند.
چقدر این کاستی ها فردی است؟
مسلما خود مبلغان هم در این باره کاستی هایی از خود نشان می دهند از جمله این که از زحماتی که در حال حاضر از سوی مراکز دفتر تبلیغات اسلامی در جهت تأمین محتوا و خوراک تبلیغی در ایام مختلف سال کشیده می شود استفاده کامل و خوبی نمی شود. شما می دانید که سازمان تبلیغات اسلامی و مراکز اعزام مبلغ گروه تحقیقی دارند که در طول سال به افراد خاصی سفارش کار می دهند و مجله ای به نام "ره توشه" منتشر می کنند که برای هر فصل و موعد موسمی که در پیش است محتوا و مقالات ارزشمند و پرمحتوایی تهیه می شود. در این مجله ها از نویسندگان شایسته ای که مسلط به مباحث مطرح شده هستند استفاده می کنند و نهایتا خروجی و محتوایی که شکل می گیرد یک خروجی قابل دفاع است که مبلغان می توانند در منبرهای خود از آن استفاده کنند اما متاسفانه مبلغان ما از این زحمات به درستی بهره برداری نمی کنند. این آسیبی است که متوجه مبلغان ماست.
علاوه بر این در حال حاضر موسسات مختلف قرآنی و معارف در قم و تهران اقدام به تهیه نرم افزارهای خوب و ارزشمندی متناسب با رایانه و تلفن همراه می کنند. نرم افزارهایی برای خانواده ها و گروه های مختلف سنی که آن ها را با معارف قرآنی و اهل بیت (ع) و سیره معصومین آشنا می کنند اما همچنان که اشاره شد هنوز پیوند مطلوبی میان مبلغان ما و این فرآورده های قرآنی و روایی صورت نگرفته است. کاستی دیگر در این باره از ناحیه مخاطبان است.
یعنی مخاطبان ما درخواست های جدی ای ندارند؟
بله همین طور است. ببینید اگر مثلا در یک کلاس درس دانشجوها به روز باشند و با مطالعه سر کلاس حاضر شوند در آن صورت استاد را برای در اختیار قرار دادن مطالب نو و تازه تحت فشار قرار خواهند داد. به هر حال آن ها آمده اند که معرفت و علمی را یاد بگیرند و استاد مجبور خواهد شد بیشتر به خودش فشار بیاورد. اگر مخاطبان تبلیغ این گونه باشند و مبلغان ما را برای شنیدن حرف های تازه از سیره اهل بیت (ع) تحت فشار قرار دهند و آرام آرام این مطالبه گری به یک فرهنگ تبدیل شود در آن صورت از حجم حرف های تکراری کاسته خواهد شد چون خواه ناخواه فضا به سمتی خواهد رفت که مبلغ کار را بسیار جدی بگیرد.
در واقع شما می فرمایید امکان دارد که مبلغان ما مثل رودی که جریان دارد آن جریان تبلیغی و معرفتی را در درون خود داشته اما از آن ها برداشت نشود؟
دقیقا. گاهی مبلغان ما توانایی عرضه معارف را دارند اما از آن ها خواسته نمی شود. مبلغان ما آماده بحث هستند اما از این آمادگی استفاده نمی شود. همچنان که اشاره شد اگر این مطالبه گری و خواستن ها تبدیل به یک جریان قوی و فرهنگ در جامعه شود در آن صورت مبلغان ما قوی تر از امروز و گذشته ظاهر خواهند شد.
نکته دیگر در این باره نوآفرینی و نوآوری در روش سخنرانی های تبلیغی ماست. ما به هر حال در یک عصر دیگری زندگی می کنیم و خوب است که ما به روش های موجود سخنرانی پرسش و پاسخ را هم اضافه کنیم، بعد از منبر یا حتی در کنار منبر. مخاطب امروز نمی تواند مثل 40 سال گذشته جریان یک طرفه منبر را بپذیرد پس اگر سخنران خود این آمادگی را داشته باشد و اعلام کند و بخواهد که مخاطبان او پای منبر یا بعد از منبر پرسش ها و ابهامات خود را به طور مستقیم و بدون هیچ گونه احساس بدی مطرح کنند گام دیگری در جذب مخاطبان به سمت سخنرانی های تبلیغی خواهد بود.
نکته دیگر این است که سخنران و مبلغ ما به نیاز زمان و نیاز مردم آن منطقه هم آشنا باشد و سخنرانی خود را متناسب با آن نیاز تنظیم کند. اگر منبری و سخنران ما فقط برود بالای منبر و بعد هم بیاید پایین و برود استراحت و مطالعه و عمیقا با زندگی مردم آن منطقه و نیازها و چالش هایی که با آن روبرو هستند درگیر نشود اثرگذاری هم کم تر خواهد شد.
در واقع شما می فرمایید که عوامل اجتماعی - فرهنگی و اقتصادی بر کار یک مبلغ سایه می اندازد و مبلغین نمی توانند بی توجه به این مولفه ها باشند؟
همین طور است وگرنه مردم و مخاطب آن تبلیغ احساس خواهد کرد حرف هایی را از زبان کسی می شنود که در جریان واقعیت های زندگی آن ها نیست و آن ها را به درستی لمس و هضم نکرده است. شما به درستی به این نکته اشاره کردید و من علاوه بر این که تکرار را یک آسیب می بینم علاوه بر تکرار، کلی گویی را هم یک آسیب عمده در کار تبلیغی و فعالیت مبلغان حس می کنم. کلی گویی یعنی چیزی را بگویی که عملا کاربردی برای مخاطب ندارد و مخاطب نمی تواند آن را برای خود به درستی حلاجی کند. این هم یک آفت است اما هر اندازه که مبلغان جلسات مستقیم و گفتگوهای رودرو با جوان ها و مردم داشته باشند در واقع زاویه دیدشان نسبت به آنچه که می خواهند مطرح کنند تصحیح می شود. این جریان آرام آرام در جامعه ما می بایست به یک جریان مسلط و یک فرهنگ نهادینه تبدیل شود تا مبلغان سطح تماس واقعی تری با جامعه و پرسش ها و ابهامات رایج داشته باشند./1325//102/خ