ضرورت و قلمرو کلام کاربردی در بوته نقد و بررسی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست علمی کلام کاربردی ضرورت و قلمرو، شامگاه سه شنبه از سوی انجمن علمی کلام اسلامی حوزه علمیه در سالن همایش انجمن های علمی حوزه علمیه با ارائه حجج اسلام محمدتقی سبحانی و مسلم محمدی برگزار شد.

در آغاز این نشست حجت الاسلام محمدی با اشاره به پیشینه نظریه کلام کاربردی ضرورت و قلمرو گفت:  امروزه بحث های فراوانی در زمینه مباحث کلام جدید و تعاریف آن وجود دارد به گونه ای که می توان آنها را در سه حوزه تقسیم بندی کرد.

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: برخی کلام جدید و قدیم را اشتراک لفظی می دانند و می گویند کلام قدیم در زمینه معاد و توحید بحث می کند و کلام جدید در زمینه انسان شناسی بنابر این موضوعات کلام جدید و قدیم متفاوت است.

وی اضافه کرد: برخی نیز موضوع و هدف واحد را از اشتراکات کلام جدید و قدیم و روش، زبان و مبانی را از افتراقات کلام جدید و قدیم می دانند؛ این رویکرد غالب متکلمان پس از انقلاب به عبارت دیگر متکلمان نسل دوم و سوم است.

عضو انجمن علمی کلام اسلامی حوزه علمیه قم افزود: متکلمان  بزرگ به عبارت دیگر نسل اول از متکلمان همانند آیات عظام سبحانی و جوادی آملی کلام جدید را مسائل کلامی جدید می دانند که این نظریه بر سایر نظریه ها ترجیح دارد؛ حال بحث در این است که مسائل سلبی کلام شناخته شده اند اما وضعیت جنبه ایجابی آن چیست به عبارت دیگر آیا هنگام برخورد با معضلات جامعه راه کارهای کلامی وجود دارد یا خیر؟.

در ادامه حجت الاسلام سبحانی با بیان این که در صورت پرداختن به قلمرو کلام کاربردی ضرورت پرداختن به بحث نیز روشن می شود، گفت: کلام کاربردی در سه حوزه مورد بررسی قرار می گیرد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: برخی کلام قدیم مناسب نسل جدید نمی دانند زیرا به مسائل کهن می پردازد؛ افراد طرفدار این نظریه دگرگونی در موضوعات، روش شناسی و روش های دفاعی علم کلام را ضروری می دانند.

وی ادامه داد: از مجموعه مطالب بیان شده ضرورت خروج کلام از قالب گذشته و ایجاد صورت جدید فهمیده می شود به طور کلی می توان گفت کلام سنتی به دلیل کهنه بودن روش کاربردی نیست و کلام جدید کاربردی است که این سخن را نمی توان اشتباه دانست اما دقیق هم نیست.

عضو انجمن علمی کلام اسلامی با تأکید بر این که تمامی دانش های دینی کاربردی هستند، اظهار کرد: برخی افراد دانش هایی همانند احکام و فقه را کاربردی و دانش هایی همانند کلام را غیر کاربردی می دانند که چنین تقسیم بندی نادرست است.

وی ادامه داد: علمی که در زندگی انسان کارآمدی داشته باشد نافع است؛ تمامی دانش های دینی حتی علم کلام در حوزه فکر و فرهنگ اسلامی کارآمد است زیرا با استفاده از علم کلام بینش خود و دیگران را اصلاح می کنیم.

حجت الاسلام سبحانی کلام مضاف را دومین حوزه کلام کاربردی دانست و گفت: کلام مضاف دارای دو معنا است که در آثار کلامی این دو معنا گاهی با یکدیگر مخلوط شده اند؛ نخستین معنای کلام مضاف مربوط است به مباحث الهیاتی در دانش دیگری، که کلام باید به آن پاسخ دهد همانند بحث ولایت فقیه که در حوزه دانش معارف سیاسی مورد بحث قرار می گیرد اما علم کلام باید به آن بپردازد و به آن کلام سیاسی گفته می شود.

وی ادامه داد: کلام مضاف به دانش دیگر نیز از معانی کلام کاربردی کلام مضاف به شمار می رود همانند کلام سیاست که پیش فرض اصول سیاسی است اما کلام باید به آن پاسخ دهد؛ در این صورت کلام ناظر به دانش سیاست است.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: برخی کلام مضاف را تا زمانی که از  گذاره های کلامی بحث می کند کاربردی نمی دانند زیرا در این صورت مسأله نظری است اما اگر در حوزه دانش های دیگر همانند حقوق زنان و کودکان مورد استفاده قرار گیرد کلام کاربردی می دانند.

وی خاطرنشان کرد: به طور کلی می توان گفت کلام نظری به دنبال اثبات و دفاع از معادلات دینی است اما کلام کاربردی تلاش می کند که آن نظریات را در معادلات زندگی مردم پیاده سازی کند به عنوان مثال کلام نظری معاد و توحید را اثبات می کند و کلام کاربردی تلاش می کند آن را به عرصه عملی وارد کند.

عضو انجمن علمی کلام اسلامی در پایان به تعریف کلام اسلامی اشاره کرد و افزود: کلام کاربردی عبارت است از مجموعه مطالعات راه های تحقق باورها و مقولات کلامی در محیط  زندگی فردی و اجتماعی انسان که دارای شاخصه های مختلفی است./1324/پ۲۰۲/ی