کسب انسان همچون عمل مؤاخذه دارد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، حجت الاسلام والمسلمین حمید درایتی، استاد خارج حوزه علمیه خراسان، ظهر امروز در سلسله نشست های علمی جبر و اختیار که در مدرسه آیت الله خویی(ره) برگزار شد، گفت: درباره محدوده مسؤولیت انسان چند تعبیر وجود دارد؛ در آیه 93 سوره نساء، اشاره شده خداوند ما را نسبت به اعمال مسؤول می شناسد که ممکن است عملی خاص یا عام باشد و عمل عام هم ممکن است با بیان ایجابی(123 سوره نساء و 160 انعام) یا ایجابی و سلبی (7تحریم، 54یس و 39 صافات).
وی تصریح کرد: همچنین ممکن است مسؤولیت در حوزه محاسبه و عقاب متفاوت باشد؛ در آیه 284 سوره بقره می فرماید محاسبه به معنای جهنم رفتن یا عذاب نیست؛ محاسبه می کنیم اما می بخشیم یعنی اول به تو مقدار بدهکاریت را تذکر می دهیم و سپس می بخشیم.
حجت الاسلام والمسلمین درایتی با طرح این پرسش که آیا می توان از عبارت «انما تجزون ما کانوا یعملون» استفاده کرد که جزاء نسبت به عمل مستمر است؟ ادامه داد: به قرینه آیات دیگر که فراوان می گویند به عمل شما (نقیرا، فتیلا، مثقال ذره، من خیرٍ) هم جزاء تعلق می گیرد، در این جا استمرار منتفی و جزاء در «لاتجزون الا ما کنتم تعملون» اعم از مثوبت و عقوبت است.
استاد سطح عالی حوزه، کسب انسان را از دیگر تعبیرها برای حوزه مسؤولیت او برشمرد و گفت: انسان نسبت به هر چه کسب می کند، مسؤولیت دارد البته باید کسب صادق باشد که از آن اختیار به دست می آید. باید دید که رابطه عمل و کسب، تساوی است یا خیر؟ و آیا عمل جوانحی و آن چه در قلب و اعتقاد است، مشمول عمل و کسب می شود؟.
وی اظهار کرد: خداوند ایمان و کفر را در حوزه مسؤولیت آورده است چون هم امر و تکلیف به ایمان و کفر صورت گرفته است و هم فرموده است که بخاطر کفر عقاب می کنیم(سبأ17)؛ االبته کفر به معنای ناسپاسی و کفران نعمت در حوزه عمل است ولی کفر در آیات، ناظر به اعتقاد است هر چند سیاق این آیه به کفران نعمت هم می خورد اما ظاهرا همان کفران نعمت در این آیه هم به خاطر کفر اعتقادی بوده است.
حجت الاسلام والمسلمین درایتی اضافه کرد: اگر ایمان وکفر عمل است پس باید اختیاری و اعم از جوارحی و جوانحی باشد در غیر این صورت باید «هَل تجزون الا ما کنتم تعملون» را توجیه کنیم تا شامل ایمان و کفر شود چون از آیات استفاده می شود که کفر باعث جزاء می شود.
وی خاطرنشان کرد: مطابق آیه 225 سوره بقره، کسب قلب هم مواخذه دارد و یکی از موارد کسب قلب، ایمان و کفر و نیت عمل نیک و معصیت است./202/930/ب1