وقتی آمریکایی‌ها دست از سر تاریخ معاصر ایران هم بر نمی‌دارند
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از نسیم آنلاین، طی خبری اعلام شد وزارت امورخارجه آمریکا برای نخستین بار کتاب اسناد مرتبط با کودتای ۲۸ مرداد 1332 که به سرنگونی دولت مصدق نخست وزیر وقت ایران منجر شده بود را منتشر کرده است. این اسناد فارغ از اینکه بر نقش آمریکا در کودتای 28 مرداد و همچنین کمک به دولت بعد از کودتا تاکید مجدد داشت، حواشی را هم به دنبال خود آورده است.
پس از انتشار اسناد کودتا شایعاتی منتشر شد مبنی براینکه این اسناد پرده از همکاری آیت‌الله کاشانی با CIA در جریان سرنگونی آمریکا برداشته است و همزمان با آن فیلم دیگری هم منتشر شد که ادعا می‌شود مربوط به حضور آیت‌الله کاشانی در منزل مرحوم مصدق بعد از کودتا 28 مرداد و دیدار با سپهبد زاهدی است.
اسناد تازه منتشر شده و حواشی مربوط به آن ما را بر آن داشت تا در گفتگو با موسی حقانی استاد تاریخ معاصر ایران زوایای این اسناد و واقعیت شایعاتی که در خصوص نقش آیت‌الله کاشانی در کودتا منتشر شده است را بررسی کنیم.
آنچه در ادامه می‌آید بخش اول گفتگوی تفصیلی خبرنگار، با موسی حقانی، استاد تاریخ معاصر است.
آمریکایی‌ها قبلا گفته بودند بخشی از اسناد کودتای 28 مرداد از بین رفته
_ ارزیابی شما از اسنادی که اخیرا آمریکا در خصوص کودتای 28 مرداد منتشر کرده چیست؟
حقانی: من ابتدا می‌خواهم درباره روش غربی‌ها که بیشتر منظور آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها است در خصوص انتشار اسنادش بپردازم. آمریکایی‌ها پیش از این بخشی از این اسناد را بدون ضمائم منتشر کرده بودند که در همان هم سانسورهای بسیاری صورت گرفته بود؛ بعد از آن تاخیری افتاد و یک دهه‌ای از آن گذشت و حتی در یک مقطعی هم اعلام شد که اسناد آمریکایی کودتای 28 مرداد سوخته و مرکزی که آن اسناد را نگهداری می‌کرد دچار آتش‌سوزی شده که معلوم بود این مسئله واقعیت ندارد.
انگلیسی‌ها مخالف انتشار اسناد بودند چون می‌ترسیدند عوامل و روش‌هایشان فاش شود
مدتی قبل آمریکایی‌ها مصمم می‌شوند که این اسناد را منتشر کنند و با انگلیسی‌ها در این زمینه مشورتی داشتند که جان کری در مصاحبه‌ای عنوان می‌کند دوستان انگلیسی ما مخالف انتشار اسناد هستند، علتش هم این است که می‌ترسند هم عوامل و هم روش‌هایشان با انتشار این اسناد فاش شود این نشان می‌دهد که هم عوامل و هم روشها هنوز هم کارآیی دارد که انگلیسی ها نمی‌خواهند آنها لو برود و یک تحفظی هم خود آمریکایی‌ها داشتند و آن این بود که آنها آن زمان درگیر مذاکرات هسته‌ای ایران بودند و جان کری می‌گوید ما ترسیدیم که اگر این اسناد منتشر شود روی روند مذاکرات تاثیر بگذارد؛ اینکه در اوج گفتگوها یکسری اسناد منتشر شود که حکایت از دخالت آمریکا در مسائل داخلی ایران و از بین بردن یک نهضت بزرگ و مردمی به نام نهضت ملی شدن صنعت نفت دارد.
اگر بخش هایی از این اسناد منتشر می‌شد با سانسور بود و حتی بعدا در کتاب ویلور که مجموعه‌ای از اسناد شامل 16 سند منتشر شد تقریبا همه اسامی سانسور شده بود و حتی از یک سند تنها دو خط از آن آمده بود که این نشان می‌دهد آمریکایی‌ها در این رفتارشان صداقت ندارند و این عدم صداقت‌شان هم به همین تفحظات برمی‌گردد که عوامل و روش‌هایشان سوخته نشود.
تقارن انتشار اسناد با پخش فیلم جعلی از آیت‌الله کاشانی نشان از برنامه قبلی دارد
تقارن انتشار این اسناد با پخش فیلمی جعلی از آیت الله کاشانی با این عنوان که فیلم سازمان سیا در خصوص رفتن آیت‌الله کاشانی به منزل دکتر مصدق بعد از اینکه در کودتا تخریب شده می‌باشد و بحث‌هایی که بعد از آن و در شرایطی که هنوز اسناد خوانده نشده بود عنوان شد مبنی براینکه آیت‌الله کاشانی در کودتا نقش داشته در حقیقت بیانگر یک برنامه است و نشان داد در کنار اینکه انتشار اسناد در آمریکا و انگلیس و سایر کشورها براساس قانون انجام می‌شود ولی این کشورها به مسائل دیگر مانند ایجاد اختلاف در کشور، دوگانه‌سازی و تجدید دو قطبی‌هایی که در ملی شدن صنعت نفت وجود داشت و کار دست کشور ما داد هم نظر دارند و آنها الان هم به دنبال همین دو قطبی‌سازی هستند.
فیلم جعلی درباره آیت‌الله کاشانی از مونتاژ 3 فیلم ایجاد شده
سندی که مربوط به 62-3 سال قبل است و اصلا مشخص نیست که آن سند درباره آیت الله کاشانی و مشارکت وی در کودتا صحبت کرده باشد الان مبنای درگیری می‌شود تا عده‌ای بخواهند در موافقت و یا مخالفت با آن صحبت کنند، به نظرم اساسا انتخاب این مقطع برای انتشار اسناد و آن فیلم جعلی که اساس آن از مونتاژ 3 فیلمی تشکیل شده که هیچ ربطی به هم ندارند شاید حرکتی موزیانه‌ای برای ایجاد اختلاف و اغتشاش ذهنی در جامعه باشد.
به عنوان یک محقق از اینکه این اسناد ولو با سانسور گسترده منتشر شده، خوشحالیم ولی باید این ملاحظه را داشته باشیم که آنچه آمریکایی‌ها در هزار صفحه منتشر کردند وحی منزل نیست بلکه گزارش‌هایی است که ماموران آمریکایی از ایران تهیه کردند و حتی نمی‌توان نام سند متقن هم روی آن گذاشت.
گزارش مامور آمریکایی وحی منزل نیست، ماموری پیشنهاد داده بود آیت‌الله بروجردی را عضو کابینه زاهدی کنیم
وقتی یک ماموری گزارشی را تهیه می‌کند به واسطه تجربه و آشنایی که با آن محیط دارد در حقیقت رتبه‌بندی می‌شود و گاهی این گزارش‌ها حاوی غلط‌های فاحش و گاهی هم شامل پیشنهاداتی است که به ذهن گزارش دهنده رسیده و شاید هیچ‌گاه به منصه ظهور هم نرسد مثلا در اسناد ویلور گزارش‌نویس پیشنهاد می‌کند که ما باید زاهدی را متقاعد کنیم که در کابینه خودش به حضرت آیت‌الله العظمی بروجردی سمت مشاور بدهد و این بیانگر عمق ناآگاهی، ناآشنایی و سفاهت گزارش‌نویس است که اصلا جایگاه آیت‌الله بروجردی را نمی‌داند؛ این تنها یک پیشنهاد بوده ولی الان اگر کسی بخواهد با آن برخورد کند خیلی کودکانه و ناشیانه است که بخواهد بگوید آیت‌الله بروجردی در کودتا مشارکت داشته و پاداش آن هم این بوده که به سمت مشاور برسد. بنابراین با این نوع گزارشات باید اساسا با احتیاط علمی برخورد کرد و گزارش‌ها وحی منزل نیست، تنها گزارش است و گزارش هم بر اساس تبحر گزارش‌نویس سطح‌بندی دارد و هر آنچه که نوشته شده بنا نیست که اجرایی شده باشد.
کسانی که در مورد آیت‌الله کاشانی پیشنهاد سخیف دادند حتی اسناد را نخوانده‌اند
بر اساس اسناد منتشر شده به مواردی برخورد کردم که اتفاقا نشان می‌دهد کسانی که بحث دخالت آیت‌الله کاشانی در کودتا را مطرح کردند و بعد یک پیشنهادات سخیفی هم از طرف آنها مطرح شده اصلا گزارش را نخوانده‌اند.
اتفاقا اسناد منتشر شده نشان می‌دهد آیت‌الله کاشانی از آمریکایی‌ها وانگلیسی‌ها متنفر بوده
در صفحه 40 اسنادی که منتشر شده گزارش‌نویس می‌گوید مصلحت نمی‌بینم که به آیت‌الله کاشانی نزدیک شویم ظاهرا تردیدی در میان آنها بوده که به آیت‌الله کاشانی نزدیک شویم ولی این فرد می‌گوید که این کار نه معقول است و نه به مصلحت چرا که وی رهبر گروه‌های به شدت ناسیونالیست در ایران است و طرفداران زیادی دارد، می‌گوید تردید دارم بتوان آیت‌الله کاشانی را خرید و ممکن است وی از چنین ارتباطاتی نهایت بهره‌برداری را کند؛ احتمال دارد اگر بخواهیم با او صحبت کنیم از این به عنوان سلاحی استفاده کند و مردم را نسبت به خارجی‌ها و به خصوص آمریکایی‌ها وانگلیسی‌ها متنفر سازد و حتی ممکن است وی از این مسئله به عنوان مدرکی دال بر توطئه قدرت‌های خارجی علیه حاکمیت ایران سواستفاده کند یا از این طریق طرفداران بیشتری را برای خود به دست آورد، برهمین اساس این مامور سازمان سیا یا مامور سفارت آمریکا پیشنهاد دیگری را می‌دهد.
باید بگویم که اسناد منتشر شده گزارش‌های وزارت خارجه آمریکا است و هنوز اسناد سازمان سیا منتشر نشده و باز آمریکایی‌ها عدم صداقت خودشان را اینجا نشان دادند چون تنها بخشی از اسناد سازمان سیا در این گزارش آمده است.
در اسناد آمده باید آیت‌الله کاشانی را ترور شخصیتی کنیم
در این اسناد مامور راه دیگری را پیشنهاد می کند که اتقاقا آمریکایی‌ها همین پیشنهاد را با کمک عوامل داخلی‌شان و همچنین انگلیسی‌ها در کشورمان اجرایی کردند و آن پیشنهاد هم این است که آمریکایی‌ها آیت‌الله کاشانی را از طریق چاپ مطالبی بی‌اعتبار سازند و می‌گوید این کار روش مناسبی است که باید با احتیاط بسیار زیادی صورت گیرد و ترور شخصیتی آیت‌الله کاشانی در دستور کار آنها قرار می‌گیرد و آنها نیز فعالیت گسترده‌ای برای تخریب چهره آیت‌الله کاشانی انجام می‌دهند.
آمریکایی‌ها در قبرس کاریکاتور برعلیه آیت‌الله کاشانی تهیه می‌کردند می‌فرستادند ایران
_ نمونه‌ای از این ترور شخصیت‌ها برعلیه آیت‌الله کاشانی وجود دارد؟
حقانی: بخشی از این ترورها به کاریکاتورهایی که در مطبوعات آن زمان چاپ می‌شد بر می‌گردد، اصل این کاریکاتورها در پایگاه آمریکایی‌ها در قبرس و توسط متخصصان جنگ روانی و جنگ نرم تهیه می‌شد و بعد از ارسال به ایران در مطبوعات مختلف چاپ می‌شد که از قبیل آن این بود که عکس آیت‌الله کاشانی را می‌کشیدند و عمامه وی را با پرچم انگلیس نشان می‌دادند و یا اتهاماتی از جمله جاه طلبی و قدرت طلبی به وی زده می‌شد که در مطبوعات آن زمان به آن می‌پرداختند.
در همین مجموعه اسناد در صفحه 126 عنوان شده که آیت الله کاشانی روحانی متعصب و یک ناسیونالیست ایرانی است که اخیرا در عرصه سیاسی ایران به یک چهره برجسته تبدیل شده است و او از دیرباز مخالف دخالت بریتانیا در امور داخلی ایران بوده و همچنین مسئله ملی شدن صنعت نفت و ماهیت ضدانگلیسی و ملی‌گرایانه او هم اتمسفری را در کشور به وجود آورده که برای بهره‌برداری چنین شخصی بسیار مناسب است، کاملا یک فضای ضدبیگانه در کشور وجود داشت که آیت‌الله کاشانی آن را اداره می‌کرد.
در صفحات دیگر اسناد اشاره‌ای دارد به اینکه آیت‌الله کاشانی حملات تندی را به آمریکایی‌ها انجام می‌دهد و متن گفتگوی آیت‌الله کاشانی درباره آمریکا را آورده که عین عبارت آیت‌الله کاشانی این است: "ایران از آمریکا هیچ چیزی نمی‌خواهد جز اینکه ایران را به حال خود واگذار کند و از نفوذ قدرت‌های بزرگ به ویژه انگلیس و دخالت آنها در امور داخلی ایران جلوگیری کند و آنها را حمایت نکند و اگر ایران به حال خود گذاشته شود و مورد تعرض قدرت‌های بزرگ قرار نگیرد، می‌تواند حتی بدون استفاده از سود منابع نفتی خود به کشور ثروتمند تبدیل شود."
این دست از موارد که اشاره به این دارد که آیت‌الله کاشانی مواضع ضدآمریکایی و انگلیسی دارد بسیار زیاد است حال کسی که مواضع ضدآمریکایی و ضدانگلیسی دارد چطور می‌تواند در یک کودتای آمریکایی– انگلیسی شرکت کند؟
آیت‌الله کاشانی به صراحت بعد از کودتا می‌گوید با حمله به خانه دکتر مصدق مخالف بودم و دفاع ضمنی هم از مصدق می‌کند
_ برخی مدعی هستند که آیت‌الله کاشانی بعد از کودتا با زاهدی دیدار می‌کند یا به خانه دکتر مصدق می‌رود این موارد چقدر واقعیت دارد؟
حقانی: خانه دکتر مصدق که کذب محض است و آن فیلمی هم که منتشر شده مونتاژ است، اتفاقا آیت‌الله کاشانی در جایی صحبت می‌کند و به صراحت می گوید که با حمله به خانه دکتر مصدق مخالف بودم و حتی یک دفاع ضمنی هم از مصدق بعد از کودتا می‌کند، زاهدی هم یک چهره شناخته شده است او وزیر کشور دولت دکتر مصدق است و اینگونه نیست که ملاقات با زاهدی به معنی همسویی با کودتا است، ملاقاتی که آیت‌الله کاشانی با زاهدی داشته حول تاکیداتی است که آیت الله کاشانی به او داشته مبنی بر اینکه زاهدی با انگلیسی‌ها ارتباط برقرار نکند، آیت الله کاشانی به عنوان یک فعال سیاسی به زاهدی می‌گوید که نباید با انگلیسی‌ها ارتباط برقرار کنید، بحث بعدی آیت‌الله کاشانی هم سرکنسرسیوم است و اینکه نباید رفتارهای دولت زاهدی منجر به از بین رفتن ملی شدن صنعت نفت شود.
آیت‌الله کاشانی به خاطر مخالفت با کنسرسیوم در دولت زاهدی دستگیر می‌شود
ملاقات با زاهدی توسط افراد دیگر هم صورت گرفته و به معنی تائید کودتا نیست بلکه بدان معنی است که آیت‌الله کاشانی تلاش دارد به نحوی جلوی اتفاقاتی که قرار است بعد از کودتا در ایران بیفتد، از جمله تجدید رابطه با انگلیس و کنسرسیوم نفتی را در ایران بگیرد و فراموش نکنید به خاطر مخالفت‌های آیت‌الله کاشانی با کنسرسیوم در همین دولت زاهدی آیت‌الله کاشانی دستگیر می‌شود، بدترین اهانت‌ها به وی می شود، مورد دستگیری مورد ضرب و شتم قرار می‌گیرد، دندانش می‌شکند و حتی تا مرز اعدام هم وی را می‌برند؛ بنابراین استناد به این موارد بدون در نظر گرفتن سیره کلی ایشان و اتفاقاتی که در دوره وی رخ داده برخورد گزینشی و غیرصادقانه با تاریخ است.
در اسناد آمده خطر اصلی برای هر حکومت هوادار غرب در ایران اتحاد مصدق با کاشانی است
در همان اسنادی که الان منتشر شده بالغ بر 800 مورد سانسور صورت گرفته و سانسور شامل بخش‌هایی از سند، اسامی افراد و اسامی گیرندگان سند هم می‌شود که واقعا خواندن اسناد را مشکل می‌کند؛ در گزارش سازمان سیا که تاریخ آن مربوط به اواخر 1329 یا اوایل 1330 آمده است که خطر اصلی برای هرگونه حکومت هوادار غرب در ایران اتحاد نامقدس گروه مصدق با آیت‌الله کاشانی است و این در مقطعی است که اتحاد بین این دو وجود دارد و مسئله ملی شدن صنعت نفت در حال پیش رفتن است.
رئیس سازمان سیا در گزارش به رئیس‌جمهور آمریکا رویه آیت‌الله کاشانی را تخاصم با آمریکا عنوان می‌کند
آلن دالس، رئیس سازمان سیا به آیزنهاور، رئیس جمهور آمریکا گزارشی می‌فرستد و در آن رویه آیت‌الله کاشانی را ناسیونالیست افراطی و متخاصم با آمریکا عنوان می‌کند، اینها مطالبی است که در خود این مجموعه اسناد آمده است و حال اینکه برخی ناشیانه و بدون خواندن اسناد بخواهند ذهنیتی در مورد آیت‌الله کاشانی را منتقل کنند، یا به ناآگاهی و شتابزدگی آنها برمی‌گردد و یا به همراهی آنها با این پروژه که با انتشار آن فیلم شروع شد و انتشار این اسناد هم فرصتی را برای این افراد فراهم کرده که بخواهند بگویند آیت‌الله کاشانی در کودتا نقش داشته است.
در اسناد جدید نقش شاپور ریپورتر و جرج کندی یانگ سانسور شده
به نظرم با این مجموعه ما به عنوان یکسری گزارش باید برخورد کنیم و باید این گزارش‌ها بررسی شود البته با این همه سانسوری که در آنها صورت گرفته شاید استفاده درست از این گزارش ها سخت باشد و همچنین تا همین جا که اسناد بررسی شده این اسناد اطلاعات جدیدی به ما نمی‌دهد، شاید در روشن شدن برخی اطلاعات دیگر به ما کمک کند، ولی اطلاعات جدیدی ارائه نمی‌دهد. اتفاقا ما در کشورمان اسناد و مدارکی داریم که زوایایی از کودتا را روشن می‌کند که در این اسناد دیده نمی‌شود؛ مثلا نقش شاپور ریپورتر و نقش جرج کندی یانگ در این اسناد به هیچ وجه دیده نشده و نامی از آنها برده نشده در حالی اینکه اسناد داخلی و یا شبکه برند به این موارد می‌پردازد که بسیار گویاتر از این اسنادی است که الان منتشر شده است؛ ذوق‌زدگی ناشی از انتشار اسناد به عدم آشنایی افراد با اسنادی که در کشور ما وجود دارد بر می‌گردد و این سیره انگلیسی‌ها و آمریکایی‌ها است که اسناد مقاطع مهم مانند مشروطه، نهضت ملی شدن صنعت نفت و حتی مداخله‌هایشان بر علیه انقلاب اسلامی را با سانسور گسترده منتشر می‌کنند.
شعبان بی‌مخ قبل از فرار شاه طرفدار مصدق بود
_ شایعاتی در مورد ارتباط آیت‌الله کاشانی با شعبان بی‌مخ در جریان کودتای 28 مرداد منتشر شده است، ارزیابی شما از ارتباط آیت‌الله کاشانی با این گروه‌ها چیست؟
حقانی: آیت‌الله کاشانی یک مجتهد است و درب خانه‌اش به روی همه باز است، افراد مختلف می‌آیند در خانه وی حاضر می شوند که بعضی از آنها افراد خوبی هستند و بعضی‌ها از آنها هم متوسطین جامعه ایرانی هستند، شعبان بی‌مخ هم ادعا می‌کرد که در بیت آیت الله کاشانی رفت و آمد می‌کرد و احتمال دارد که در مراسم عزاداری هم شرکت کند ولی بدین معنی که شعبان جعفری جز اصحاب آیت الله کاشانی باشد اینگونه نیست البته شعبان جعفری با دکتر مصدق و غیره هم همراهی و ملاقات داشته ولی از طرف دیگر بدین معنی نیست که شعبان جعفری را جز ارباب جمعی دکتر مصدق حساب کنیم همانطور که نمی توانیم وی را جز ارباب جمعی آیت‌الله کاشانی حساب کنیم، بلکه وی یک فردی است که در یک منطقه‌ای شهرتی دارد و اتفاقا تا نهم اسفند نه تنها با دکتر مصدق زاویه‌ای ندارد بلکه مانند بسیاری از افراد دیگر جز حامیان دولت دکتر مصدق است اما در ماجرای 9 اسفند و خروج شاه از ایران است شعبان جعفری درگیر می‌شود و از آنجا بحث مخالفت و درگیری شعبان جعفری با دولت دکتر مصدق پیش می‌آید.
درب خانه آیت‌الله کاشانی به عنوان یک مجتهدی بر روی افراد عاد جامعه باز بوده و قطعا بر روی امثال شعبان جعفری هم بسته نبوده است اما این رفت و آمد هم به هیچ وجه به عنوان همراهی آیت‌الله کاشانی با شعبان جعفری نیست و اصلا در شأن آیت‌الله کاشانی نیست که بخواهد با شعبان جعفری مراوده و یا مناسباتی داشته باشد.
_ ارتباط آیت‌الله کاشانی با شاه و جریان دیدار شاه از وی چیست؟
حقانی: آن دیگر یک بحث کلی درباره آیت الله کاشانی است. آیت الله کاشانی در همین حکومت شاه و بعد از کودتا تا مرز اعدام رفت و شاه به شدت از اینکه نام آیت‌الله کاشانی در پیشش برده شود ناراحت می‌شد و از آیت الله کاشانی اعلام انزجار می‌کرد، حتی عبارت‌های بدی را نسبت به ایشان به کار می‌برد ولی آیت الله کاشانی یک مجتهد است و بالاخره شاه هم در جامعه ایرانی زندگی می‌کند و شاید بعضی اوقات برای وجهه خودش هم شده تلاش کند تا با برخی از چهره‌ها ملاقات کند از جمله همان ملاقاتی که در بستر بیماری از آیت الله کاشانی کرد و بعد از آن آیت‌الله کاشانی مرحوم شدند و این ملاقات هم به هیچ وجه به معنی شاه دوستی آیت‌الله کاشانی نیست.
این را در نظر بگیرید که آیت الله کاشانی مانند برخی از علمای آن دوران قائل به مشروطه سلطنتی بودند و به دنبال تشکیل جمهوری و براندازی رژیم شاهنشاهی نبودند البته احتمال داشت با خود شاه مخالفت داشته باشند که آیت‌الله کاشانی در روز 30 تیر شاه را تهدید می‌کند که مردم را به سمت دربار هدایت می‌کنم؛ کسی که چنین سطحی از درگیری را دارد نمی توان به وی انگ سطنت‌طلبی زد چون می‌خواست نظام مشروطه و قانون اساسی مشروطه در کشور اجرا شود و قانون اساسی مشروطه درباره شاه و وظایف وی به صراحت می‌گوید که شاه بایستی به عنوان یک مقام تشریفاتی سلطنت کند و حکومت نکند، درگیری دکتر مصدق با شاه هم بر سر همین مساله بود، دکتر مصدق هم همین رویه را داشت و قائل به مشروطه سلطنتی است. بحثش این است که شاه باید سلطنت کند و حکومت نکند، حال نگاه کنید شما می خواهید به شاهی که در همه امور دخالت کند بگویید که دخالت نکند و تو تنها یک مقام تشریفاتی هستی، در حقیقت با شاه درگیر شده‌اید و اینها به معنی همسویی و همراهی با شاه نیست ضمن اینکه گفتم در آن مقطع این دیدارها را خیلی‌ها داشتند و این دیدارها به معنی سرسپردگی و همراهی با کودتا نبوده است.
آیت‌الله کاشانی زبان نصیحت‌گو و البته به زمان خودش انقلابی و حماسی داشته است، زبان نصحیت گویش به شاه این بود که حقوق مردم را رعایت کند، به بیگانگان نگاه نکند و به آنها وابسته نشود و از دستاوردهای نهضت ملی شدن صنعت نفت استفاده کند، اگر ملاقات یا گفتگویی هم باشد محور این ملاقات و گفتگوها همین مواردی است که عنوان کردم.
ملت ایران در جنگ نرم با استکبار جهانی باید روش آمریکایی‌ها در شکست نهضت ملی شدن صنعت نفت را متوجه شوند
_ جمع‌بندی شما از اسناد جدیدی که آمریکایی‌ها منتشر کرده‌اند چیست؟
حقانی: انتشار این اسناد در حالت عادی وظیفه آمریکایی‌ها است و قانون‌شان این مساله را می‌گوید ولی در این زمینه تا الان هم غیرصادقانه برخورد کردند و هم با تاخیر و تحریف، سانسور و جعل بده است و به نظر می‌آید که یکی از اهدافش از انتشار این اسناد رهایی از فشار افکار عمومی باشد تا بگویند بالاخره اسناد را منتشر کردیم و افراد را با همین اسناد منتشر شده قانع کنند و بگوید که مسئله ناگفته‌ای وجود ندارد تا بقیه این اسناد و گزارش‌ها را بنا قرار دهند در حالی که ما اسناد مفصلی داریم که ابعاد پیچیده کودتا را روشن می کند.
انحراف اذهان از مسائل اصلی در نهضت ملی شدن صنعت نفت هم مسئله دیگری است که منجر به شناخته شدن روش‌های آنها در برخورد با نهضت‌های بزرگ است که برای ملت ایران که درگیر یک جنگ نرم گسترده با استکبار جهانی است بسیار مهم می‌باشد تا روشها آنها را در به شکست شکاندن نهضت‌ها متوجه شوند که الان به شکل بسیار پیچیده‌تر و با ابزارهای مفصلی‌تری علیه انقلاب اسلامی از سوی آنها به کار گرفته می‌شود و مجموعه این اسناد می‌تواند سطح هوشیاری و شناخت ملت ایران را افزایش دهد./۹۶۹//۱۰۲/خ