هیأت اندیشه ورز سامان دهی مسائل مستحدثه تشکیل شود

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت الله ابوالقاسم علیدوست در اجلاسیه مسائل فقه مستحدثه در جمع اساتید دروس خارج حوزه علمیه قم با بیان این که مسائل مستحدثه ساحت های زیادی دارد، اظهار داشت: روش شناسی تدریس مسائل نو پیدا در قامت درس خارج گاهی هستی شناسانه و فلسفی است که وضع موجود را گزارش و تحلیل می کند و گاهی هنجار شناسانه است که بایسته ها و آن چه لازم است رعایت بشود را بحث می کند.

استاد درس خارج حوزه تأکید کرد: نظر من در روش شناسی مورد دوم است که در این نشست قصد داریم چند هنجار را بیان کنیم که یکی از مهم ترین آنها لزوم صنف شناسی مسائل نو پیدا است.

برخی مسائل مستحدثه مصداقی از مسائل فقهی گذشته است

وی در ادامه با بیان این که در یک تقسیم مسائل جدید به دو قسم تبدیل می شود، عنوان کرد: نخست مسائلی که در ظاهر جدید است و شاخه و فروع زیادی پیدا کرده که می توان گفت مستحدثه است ولی واقع آن است که مصداقی از مسائل گذشته است هرچند نماد جدیدی به خود گرفته باشد.

وی افزود: مباحثی مثل مسؤولیت مدنی یا مسؤولیت کیفری پزشکی و پیراپزشکی که کتب و مقالات زیادی در آن نوشته شده است، بحث اول تحت مسأله ضمان صاحبان حِرف می رود و بحث دوم یعنی مسؤولیت کیفری پزشک نیز تحت قواعد مباشر و سبب می رود، بنابراین مدرس خارج باید بیشتر به موضوع شناسی یا دقیق تر به مصداق شناسی بپردازد.

وی با تأکید بر این که در مصداق شناسی باید کار اساسی صورت بگیرد، ابراز داشت: البته در حوزه گاهی صورت گرفته است و به همین جهت نمی شود نمره کمی به گذشته حوزه داد ولی نمره خوبی هم نمی توانیم بدهیم.

مسؤولیت دولت ها موضوع فقهی کاملا جدید است

وی عنوان داشت: قسم دوم مسائلی است که نمی شود تحت یکی از موضوعات کهن گذشته برود مثل مسؤولیت دولت که نمی توان آن را داخل در باب ضمان صاحبان حرف و اجیر و عامل برد، چراکه اصلا یک پدیده جدیدی است که اصل مسأله جدید نیست ولی مباحث جدیدی را می طلبد.

وی خاطرنشان کرد:  من از شما اساتید سطوح خارج می پرسم جدای از یک سری فروع که به صورت اتمیک و سلولی مطالعه می شود آیا چیزی به نام نظام داریم یا خیر؟ به عنوان مثال ما چند هزار مسائل ریز و درشت در قراردادها داریم ولی آیا پشت این مسائل یک نظام داریم یا خیر، حال اعم از خرده نظام یا ابر نظام.

وی با بیان این که گاهی نظام هایی کشف می شود که خرده نظام برای ابر نظام قرار می گیرد، گفت: مثل نظام بانکی، نظام قراردادها یا مثل آن که تحت ابر نظام اقتصادی می رود؛ این بحث جدای از موضوع شناسی و مصداق شناسی است و در این زمینه حداقل باید سه کار شود نخست این که خود این اسناد اعم از آیات و روایات به طور خرد و سلولی دیده شود.

وی ادامه داد: کار دوم آن است که این مسائل باید در یک نظام حلقوی یعنی کنار هم یا هرمی یعنی در طول هم به صورت یک مجموعه مطالعه شود و سوم آن که یک اصول فقه مناسب با آن نیز نوشته شود، چرا که آیا با همان مسائلی که صلاة مسافر را می فهمیم و بررسی می کنیم و خدمت ادله می رویم، در مسائل از این قبیل هم می توانیم با همان متد پیش برویم؟.

وی خاطرنشان کرد: شاید اصلا در این مسائل جدید اطلاق و تقیید و عام و خاص مطرح نباشد بلکه مباحث دیگری باشد یا آیا اصالة التشریع که در فرمایشات معصومان در مسائل فردی جاری می کنیم در مسائل اجتماعی وارد نشود و یا از همان مدلی که بحث حج را بررسی می کنیم نتوانیم آیات جهاد را بررسی کنیم.

باید برای اصول فقه دفتر دوم و سوم نوشته شود

وی تأکید کرد: به نظر می رسد باید اصول فقه موجود را تکان داد یعنی یک سری از بحث های آن را اشباع کرد و همچنین یک دفتر دوم و سومی برای اصول فقه نوشت تا در خدمت این مسائل جدید فقهی قرار بگیرد، بنابراین کسی که عهده دار تدریس خارج در مسائل متسحدثه می شود ابتدا باید ببینید چه ابزاری نیاز دارد و این اولین هنجار است که خود یک بحث مفصل می طلبد.

وی با بیان این که نکته دوم متقابل بودن رابطه آموزش و پژوهش است، عنوان کرد: اگر بخواهیم آموزش موفق داشته باشیم باید ادبیات صحیح و فاخری قبل آن تولید شود تا تدریس موفق صورت بگیرد و اگر تدریس موفق داشته باشیم این مسأله زمینه را برای پژوهش های بهتر فراهم می کند.

وی خطاب به معاونت پژوهش حوزه عنوان داشت: اگر بخواهیم کاری بایسته و اساسی انجام بدهیم باید ادبیات آن را تولید کنیم، یعنی در کنار گفتمان برای درس های خارج باید ادبیات آن هم تولید شود؛ امروز متأسفانه در برخی درس های فقه مضاف و فقه مسائل نوپیدا همان مسائل قدیم مطرح شود، بنابراین باید ادبیات فاخری تولید شود که هم استاد بتواند به آن تکیه کند و هم طلبه درس خارج، شب سند برای مطالعه داشته باشد.

وی تصریح کرد: سومین هنجار در این مسأله آن است که باید اساتیدی در این منظور وارد شوند که در آن مسأله جدید و مستحدث تمرکز و تمحض داشته باشد، چراکه هر فقیهی که مدرس خارج است، یک سری اطلاعات فقهی دارد که این کافی نیست بلکه باید متخصص باشد.

مدرس خارج باید مجتهد مطلق باشد

وی با بیان این که مدرس خارج در فقه مسائل جدید باید مجتهد مطلق باشد، یادآور شد: ما مجتهد متجزی را نمی فهمیم، کسی درس خارج می دهد باید متمحض در آن مسأله باشد یا از متمحضان در آن بحث استفاده کند، البته تمحض بعد از تخصص است یعنی یک استاد وقتی در فقه یا حقوق متمحض می شود خودش را وقف یک مسأله خاص می کند.

وی خاطرنشان کرد: به عنوان مثال شاید یک حقوق دان متخصص در حقوق خصوصی باشد ولی بیست سال در مالکیت فکری کار کرده باشد که این گونه افراد قابل استفاده هستند، بنابراین استاد درس خارج یا باید خودش متمحض باشد یا از متمحضان استفاده کند.

وی یادآور شد: بنده خودم شنیدم استاد درس خارجی که مجتهد مطلق است وقتی در مکاسب محرمه بیع نجاسات را مطرح می کند می گوید: حالا خوب است به تناسب بحث مالکیت فکری را هم داشته باشیم که از همان ابتدا مشخص می شود تخصص ندارد چراکه او جای مالکیت فکری را با مالکیت معنوی اشتباه گرفته و به حق آفرینش ها، حق تألیف می گوید که این درس از همان اول فرو می ریزد.

ضرورت استفاده از ویژه دان در مسائل فقهی جدید

وی با بیان این که باید در مسائل فقهی جدید از ویژه دان ها استفاده کرد، ابراز داشت: وقتی در یک درس خارج بحث تغییر جنسیت به کشف جنیست یا کشف جنس کشیده می شود، متوجه می شویم که آن استاد کار نکرده است، بنابراین مدرس خارج باید آخرین ادبیات و اطلاعات آن بحث را بگیرد و فردی متخصص با ادبیات دنیا پسند و به روز آن را تقریر کند.

وی در پایان ابراز امیدواری کرد که برون داد و خروجی این نشست ها تشکیل یک هیأت اندیشه ورز باشد که در یک حرکت تکاملی شیوه نامه ای را تدوین کنند و بتواند مسائل فقهی جدید را سامان بدهد و البته همه این ها باید با پیش فرض هایی از جمله فهم، احترام و اتکای به روش و تراث گذشتگان مورد عنایت قرار گرفته و این مسائل، خط قرمز باشد./1330/پ۲۰۱/ج