حوزه و دانشگاه؛ انقلابی یا محافظه کار/ مراقب باشیم به اسم رئالیسم انتقادی شکاکیت را تئوریزه نکنند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، وحدت حوزه و دانشگاه یکی از مسائل مهم در حرکت به سمت پشرفت علمی و ساخت تمدن نوین اسلامی محسوب می شود.

به همین سبب نیز این موضوع از آغازین روزهای پیروزی انقلاب به عنوان یکی از مهم‌ترین مسائل مورد تأکید امام خمینی(ره) قرار گرفته و در سالهای اخیر نیز رهبر معظم انقلاب در دیدارهای گوناگون با دانشجویان و طلاب بر لزوم این وحدت و نقش بی بدیل آن در اقتدار علمی و پیشرفت کشور و زمینه سازی تمدن نوین اسلامی تأکید کرده اند.

بررسی آثار، عوامل، بسترها، آسیب ها و دستاوردها و آینده نگری این وحدت یکی از موضوعاتی است که مورد توجه قرار دارد و صاحب نظران علوم حوزوی و دانشگاهی بارها به تبیین این موضوعات پرداخته و تلاش کرده اند که جامعه علمی حوزوی و دانشگاهی کشور را نسبت به اهمیت و نقش این وحدت در پشرفت کشور آگاه سازند.

دانشگاه معارف اسلامی قم نیز در آستانه سالگرد شهادت شهید مفتح و سالروز وحدت حوزه و دانشگاه؛ همایشی با عنوان«وحدت حوزه و دانشگاه» با حضور دکتر حسن رحیم پور ازغدی عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار کرد که مشروح این نشست تقدیم خوانندگان و مخاطبان خبرگزاری رسا می شود.

تقسیم بندی غلط علوم

 رحیم پور ازغدی با اشاره به اهمیت وحدت حوزه و دانشگاه عنوان کرد: وحدت حوزه و دانشگاه مراتب مختلف دارد و از ابتدا که مطرح شد، سقف آن در حد خوش و بش و ارتباط و رفت و آمد بود

 وی افزود: از زمان رضاخان، سیاست های انگلیسی و غربی در ایران به سمت انهدام حوزه های علمیه و قطع رابطه آن چیزی که علوم جدید و علوم قدیم می خواندند و یا علوم دینی و علوم غیر دینی نام نهادند پیش رفت که البته باید گفت این هر دو تعبیر و تقسیم غلط است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: تقسیم علوم به علوم قدیم و جدید؛ تقسیم بندی اروپایی درباره سنت و مدرنیته و قرون قدیم و جدید خودشان بوده است و تقسیم علم به دینی و غیر دینی هم تقسیم دینی و اسلامی نیست

این استاد دانشگاه تأکید کرد: تقسیم علم به دینی و غیر دینی صحیح نیست بلکه تقسیم اندیشه به دینی و غیر دینی در عرصه های علمی، قابل فهم و قابل بحث است اما به آن معنا که علوم تقسیم به علوم دینی آنچه در حوزه ها طرح و بحث می شود و علوم غیر دینی به عنوان علومی که به تدریج از حوزه ها و مباحث حوزوی منفک شده و مباحث و کارکردشان سکولار شد؛ صحیح نیست و به ویژه از منظر معرفت شناسی شیعی این موضوع مورد توجه قرار نمی گیرد.

ساخت تمدن اسلامی؛ هدف وحدت حوزه و دانشگاه

رحیم پور ازغدی، هدف وحدت حوزه و دانشگاه را ساخت تمدن اسلامی دانست و خاطرنشان کرد: به هر صورت تلاش وسیعی در چند دهه برای وحدت حوزه و دانشگاه شد و اول انقلاب صرف اینکه دانشجویان به حجره های طلبه ها بیایند و طلبه ها در دانشگاه ها حضور پیدا کنند موضوع مهمی بود اما هم اکنون از این مراحل عبور کردیم و صحبت از هزاران دکتر حجت الاسلام و آیت الله دکتر و این موضوعات است.

وی اضافه کرد: لایه ها و سطوح عمیق، پیچیده و مهم تر این وحدت باید در چارچوب همکاری و همفکری در جهت ساختن تمدن جدید اسلامی باشد که برای این منظور باید مراتب وحدت علمی، سیاسی، معرفتی، تشکیلاتی، سازمانی ، انتقال تجربیات و مباحثی از این قبیل در دستور کار قرار گیرد.

وحدت حوزه و دانشگاه از نظر امام خمینی(ره)

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه تصریح کرد: پدر وحدت حوزه و دانشگاه در این عصر و در این سطح، شخص امام خمینی(ره) بود و این موضوع را باید از دیدگاه ایشان بیان کرد و مکرراً به این مطلب پرداخت.

وی افزود: امام(ره) می گوید دنبال تصدیق و مدرک و دیپلم در دانشگاه و حوزه به عنوان هدف نروید، این ها باید حداکثر در حد وسیله و طریق مطرح باشند و ایشان تصریح می کند اگر شما جوان ها در تحصیلات در حوزه و دانشگاه به دنبال مدرک باشید و آن را برای انگیزه های مادی خودتان عادت قرار دهید و هدف نهایی تان این باشد که عضو کدام هیأت علمی باشید، چقدر ارتقا بگیرید، حقوق تان چقدر بالا برود، یک بیماری اخلاقی است و حتی اگر درس حوزه هم بخوانید خدمت به دین نیست و در حقیقت در پوشش خدمت به دین، در حال خدمت به خود هستید.

رحیم پور ازغدی تأکید کرد: در این صورت اگر تحصیلات دانشگاهی می خوانید تا پزشک شوید و می گویید این کار برای برای خدمت به جامعه است؛ این دروغ است و در واقع می خواهید جامعه به شما خدمت کند و یا می گویید به حوزه آمده ام و می خواهم مبلغ و معرف دین باشم و به دین خدمت کنم دروغ می گویید؛ می خواهید دین به شما خدمت کند، سر سفره دین و علم نشسته اید، نان علم و نان دین را می خورید اما چوب علم و چوب دین را نمی خورید.

حوزه اسلامی و غیر اسلامی

این استاد دانشگاه با اشاره به تفاوت حوزه اسلامی با حوزه غیر اسلامی ابراز کرد: زمانی که از واژه اسلامی شدن استفاده می شود، منظور تنها اسلامی شدن دانشگاه نیست بلکه اسلامی شدن حوزه هم مطرح است و باید بدانیم که حوزه وقتی اسلامی می شود که به همه وظایفی که در عصر غیبت انبیا و اولیای معصوم خدا بر عهده آن سپرده شده عمل کرده و از پس آنها بربیاید.

وی ادامه داد: تا این موضوع محقق نشود، باید در مسیر اسلامی شدن حوزه گام برداشت، پس این نهضت اسلامی شدن و اسلامی کردن حوزه هم مانند اسلامی شدن دانشگاه است و همچنین در همه نهادها هم به همین شکل است چون اسلامی شدن اساساً یک مقوله تشکیکی است؛ یعنی نهادهای اسلامی و اسلامی تر داریم و بحث اسلامی و غیر اسلامی نیست.

رحیم پور اغدی افزود: امام خمینی(ره) می گویند اگر اخلاق فاضله و تعهد در حوزه و دانشگاه نباشد؛ آیت الله می شوید، پروفسور و دکتر می شوید ولی حیات انسانی ندارید یعنی تخصص دارید اما انسان نیستید؛ این خیلی تعبیر مهمی است چراکه این موضوع نه تنها ازسوی یک مرجع و بزرگ مرجع تاریخ بلکه از جانب یک استاد اخلاق و سلوک بیان شده است.

شرک گرایی حوزوی و دانشگاهی

عضو شورای انقلاب فرهنگی تصریح کرد: امام خمینی(ره) فرمود اگر برای استفاده دنیایی خود دنبال مدرک و شهرت حوزوی و دانشگاهی باشید، این انحراف است و فرقی با تاجری که با این هدف تجارت می کند ندارید بلکه کار شما خطرناک تر است چون ممکن است با علم و دین تجارت کنید.

وی اضافه کرد: در حقیقت غایت باید این باشد که به آن چیزی که خداوند گفته است یعنی پرستیدن الله برسید و در این مسیر باید همه شرک ها کنار گذاشته شوند و باید مراقب باشید از شرک های حوزوی و دانشگاهی هم عبور کنید و علم تبدیل به حجاب نورانی و گاهی حجاب ظلمانی برای شما نشود.

رحیم پور ازغدی دنیاگرایی را عامل شکست از نظر امام دانست و اظهار کرد: امام خمینی(ره) می گوید همانطور که بزرگترین خدمات به توحید از این مراکز صورت می گیرد، همه الحادها و انحراف ها از درون شما و مراکز شما یعنی حوزه و دانشگاه آغاز می شود.

وی افزود: اگر مسیر علم را صحیح بپیمایید پیروز می شوید و إلّا اگر در کل ایران هرکس یک دکترا داشته باشد، شکست خورده اید چرا که در غیر اینصورت، دین وسیله رسیدن به دنیا شده است.

حوزه و دانشگاه انگل جامعه نشوند!

این استاد دانشگاه در ادامه ابراز کرد: امام راحل(ره) می گویند مراقب باشید دانشگاه و حوزه انگل جامعه نشوند و تأکید می کنند که دانشگاه و حوزه ای اسلامی و درست است که مشکلات جامعه را حل کند نه اینکه از جامعه آویزان شده و از آن ارتزاق کنند.

وی ادامه داد: بالاخره این دانشگاه های ما در سال میلیاردها تومان هزینه می کنند برای اینکه یک نفر به کارشناسی ارشد و دکتری برسد و در حوزه هم تلاش و زحمت های فراوانی انجام می شود تا در نهایت به این سؤال پاسخ داده شود که حوزه و دانشگاه و فارغ التحصیلان آنها، کدام مشکل از مشکلات نظری، عملی، اخلاقی، مادی و معنوی جامعه را حل کرده اند و وجود و عدم آنها چه فرقی به حال ملت و امت دارد و این موضوع باید پاسخ داده شود؛ چه به عنوان نفر، چه تشکیلات و نهاد و مؤسسه چه کل دانشگاه و کل حوزه.

خطر افراد انگل برای حوزه و دانشگاه

رحیم پور ازغدی ادامه داد: ایشان می گوید مراقب باشید حوزه و دانشگاه توسط افراد انگل قبضه نشود، که اگر این کار انجام شود، افراد صالح هم در درون حوزه و دانشگاه هرز می روند.

وی افزود: اگر نهادها و دانشگاه های ما را کسانی قبضه کردند که خودشان انگل و استعماری بودند انحراف بزرگی ایجاد می شود چراکه جهت گیری در اتاق فرمان هر طور باشد، سیاهی لشکر حوزه و دانشگاه بخواهند یا نخواهند سریع تر و یا کندتر به آن سمت می روند و خلاف جریان حرکت کردن سخت است هرچند که گاهی نوادر و استثنا هستند اما این کار ساده نیست.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: نکته دیگر از امام این است که آموزش ها و پژوهش ها و درسهایی که در حوزه و دانشگاه می دهید؛ ضایع کردن عمر طلبه و دانشجو نباشد.

وی افزود: خیلی کتاب ها وجود دارد که می گویند آنها را بخوانید؛ اما عمر انسان را ضایع می کند؛ توجه کنید که این همه دانشجو در دانشگاه در رشته های مخلف تحصیل می کنند، بدون اینکه بررسی کنند که در چه رشته ای چه تعداد دانشجو و چرا لازم است، اصلاً امکان اشتغال هست یا نه و کشور به این تعداد از دانشجویان نیاز دارد یا نه و یا در حوزه هم همین طور است که یک اقلیتی در حوزه کارآمد و یک اکثریتی ناکارآمد باشند و دانشگاه هم همینطور باشد؛ اینها خطرناک است.

رحیم پور ازغدی ادامه داد: امام راحل(ره) می گوید مراقب باشید که دانشگاه و حوزه باید به شکوفایی برسند؛ فقط رشد کمی کافی نیست باید بشکفند و مسائل جامعه را حل کنند، بارها را از دوش مردم بردارند.

وی تأکید کرد: اگر یک نیاز اقتصادی، کشاورزی، صنعتی و یا یک قطعه وجود داشته باشد که در کشور ساخته نمی شود و مشکلاتی برای مردم به این سبب ایجاد شود، نشان می دهد که دانشگاه در کار خود موفق نبوده است به طور کامل و درست عمل نکرده است.

نگرانی از ضایع شدن عمر جوانان

استاد دانشگاه ضایع شدن عمر جوانان کشور را از نگرانی های امام خمینی(ره) دانست و ادامه داد: اگر آسیب پذیری فکری، اخلاقی، فرهنگی در جامعه وجود داشته باشد، معلوم می شود که حوزه در عرصه و سنگرهایی که باید حاضر باشد، حاضر نبوده است.

وی افزود: امام می گویند عمر جوانهای ما را در بسیاری از دانشگاه ها ضایع می کنند و راجع به حوزه هم جداگانه به این موضوع اشاره می کنند، همه هم این موضوع را می دانند؛ استاد می داند و شاگرد هم می داند، معلم می داند دانشجو و طلبه هم می دانند اما وضع اینگونه است.

رحیم پور ازغدی تأکید کرد: ما می گوییم باید این ورق برگردد، این نقشه ای که خارجی ها به دست عمال خبیث شان در اینجا پیاده کرده اند که هر جا دست می گذاریم فلج شود، باید پیچیده شود و در حالی که جداگانه هزینه می کنیم و نیرو تربیت می کنیم اما هرجا نیاز داریم یا نیستند و یا هستند و ناکارآمدند؛ این مشکل بزرگی است که امام می گوید این فقر ماست.

وی ابراز کرد:  این فرهنگ فقیری که استعمار و استبداد در نظام آموزشی و پژوهشی ایجاد کرده است به این سمت می رود که افراد پروفسور می شوند اما محتوا ندارند، امام می گویند مراقب باشید جامعه پر از پروفسور بی خاصیت نشود، پر از فارغ التحصیل حوزه و دانشگاه که مشکلات فکری، اخلاقی ، فرهنگی، علمی ، مادی و معنوی جامعه را بلد نیستند حل کنند و تنها برای خودشان شغل دست و پا می کنند تا یک جایی استخدام شوند و حقوق و مزایا و عنوان و منزلت به دست می آورند، باید توجه کنیم که ما نباید برای آدمها دنبال شغل بگردیم بلکه باید برای کارهای زمین مانده دنبال آدم بگردیم و آدم تربیت کنیم.

خطر دانشگاه اصلاح نشده

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: امام خمینی(ره) همچنین می فرمایند هرکس به این کشور و این نظام و به دین علاقه دارد بداند، خطر دانشگاهی که ارتقا و اصلاح پیدا نکند برای تخریب کشور، از خطر بمب خوشه ای بالاتر است و خطر حوزه های علمیه اصلاح نشده از خطر دانشگاه بالاتر است.

وی ادامه داد: امام تأکید کردند که در حوزه و دانشگاه همه باید تهذیب بشویم، برای اصلاح خودتان و اصلاح نهادی که در آن هستید و اصلاح کشور کمر همت ببندید.

رحیم پور ازغدی ادامه داد: حوزه و دانشگاه محافظه کار می خواهد وضع موجود را ادامه دهد و به صورت مداوم خودش را تکثیر می کند اما حوزه و دانشگاه انقلابی و تمدن سازی مدام خود و جامعه را اصلاح می کند.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: الآن در دانشگاه و حوزه در 80تا 90 درصد موارد مشغول تولید علم نیستیم بلکه مشغول تولید مثل هستیم؛ یعنی هرکس در حوزه و دانشگاه شبیه خودش را در نسل بعد تولید می کند اما حوزه و دانشگاه تمدن ساز، یک بخش آن آموزش است و از تجربیات نسل ها نیز استفاده می کند اما هدف آن تکثیر خود نیست چراکه تکثیر تعداد مدارس علمی و دانشگاه به معنای رشد معارف دین نیست همانطور که زیاد کردن تعداد مدرک دانشگاه و حوزه لزوماً به معنای رشد علمی و تمدن سازی نیست.

استقلال کشور؛ هدف مهم دانشگاه و حوزه اسلامی

رحیم پور ازغدی در ادامه ابراز کرد: امام راحل(ره) می گوید این دیوار بزرگی که بین شما بود و این سدی که بین حوزه و دانشگاه وجود داشت را شما شکستید اما این قدم اول بود و باید به سمت استقلال در همه ابعاد بروید.

وی حفظ استقلال کشور را از نشانه های دانشگاه اسلامی دانست و خاطرنشان کرد: دانشگاهی که به عنوان اسلامی مورد قبول است و دانشگاهی که انقلاب می خواهد، دانشگاهی است که در هیچ حوزه ای اجازه ندهد کشور وابسته و آسیب پذیر بماند و استقلال کشور در صنعت، کشاورزی و همه رشته های آموزشی و پژوهشی تأمین شود.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: حوزه ای اسلامی است و به تکلیف شرعی اش عمل کرده، که در برابر مشکلات عملی، اجتماعی در سبک زندگی و اشکالات نظری پاسخگو باشد اما اینکه شما نیم میلیون طلبه داشته باشید ولی برای برخی موضوعات ده طلبه فاضل نداشته باشید که بتوانند در برخی رشته های با قهرمانان طرف مقابل بحث کنند، مفاهیم اسلامی و حرف های طرف مقابل را درست بفهمند و درست بحث کنند؛ اگر این اتفاق نیفتد، هر نهادی که باشد ناکارآمد است.

وی ادامه داد: البته در سالهای پس از انقلاب خیلی پیشرفت کرده ایم، قبل از انقلاب کلاً 100 هزار نفر دانشجو در کشور وجود داشت اما یک تولید علم هم نبوده، الان نزدیک 6 میلیون دانشجو داریم و در بسیاری از رشته ها تولید علم شده است.

رحیم پور ازغدی اضافه کرد: همچنین در حوزه های علمیه قبل از انقلاب 10 نفر اهل قلم نداشتیم که بتوانند مقاله خوب و علمی به زبان فارسی بنویسند اما هم اکنون هزاران صاحب قلم، پایان نامه نویس، محقق، پژوهشگر وجود دارد؛ اینها کم چیزی نیست. امام راحل(ره) می گوید وقتی شما موفقید که مغرهایتان به کار بیفتد؛ نه اینکه فقط حافظه، خود را به کار ببندید و باید کاری کنید که ملت در حوزه اخلاق، معنویت  و موضوعات فرهنگی و فکری آسیب ناپذیر شده باشد.

عمل گرایی؛ بحث اصلی در تمدن سازی

رحیم پور ازغدی یکی از بحث های اصلی در تمدن سازی را توجه به عمل دانست و تصریح کرد: بسیاری از مشکلات مردم ظاهرشان نظری است اما باطن شان چیز دیگری است و باید گفت که یک بحث اصلی در تمدن سازی، عمل گرایی و عمل است و در حوزه نظر وقتی می خواهیم پایان نامه بنویسیم، همه بحث های نظری ما باید یک ارتباطی با عمل داشته باشند وحتی اگر با واسطه باشد.

وی افزود: جامعه ما مستضعف است و گفتن مباحث فکری و دینی کافی نیست بلکه ابلاغ لازم است؛ ابلاغ یعنی باید بلوغ ایجاد شود یعنی باید مطالبی که می گوییم به جامعه برسد و موضوع را بفهمند و در حالی که سر و صدا در جامعه زیاد است اما ابلاغ خیلی ضعیف است؛ گوش ها پر از صداهای مذهبی است، هرجا می رویم حرف های مذهبی در هر موضوعی است؛ اما خود مذهب نیست اما حرفهایش زیاد است.

تبیین موضوع نبوت؛ خط مقدم جبهه فکری امروز

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تبیین موضوع نبوت را خط مقدمه جبهه فکری امروز دانست و اظهار کرد: یک پیش فرض که برای ساختن تمدن اسلامی جدید داریم که اگر کسی آن را نپذیرد، وحدت حوزه و دانشگاه یک مسأله صوری و سطحی می شود؛ توجه به موضوع نبوت است و این دیدگاه که نبوت چیست و وحی چه نقشی در تمدن سازی دارد؛ خط مقدم جبهه فکری امروز ماست.

وی افزود: اگر از ما بپرسند که هسته اصلی دین چیست؛ نمی گویم خداست چراکه امروز بی دینانی که خدا را قبول دارند خیلی زیاد هستند؛ اما موضوع اصلی این است که این افراد این موضوع را که کسی از طرف خدا با ما سخن بگوید و سخنگوی خدا باشد و اینکه گفته شود بهشت و جهنمی وجود دارد را قبول ندارند.

استاد دانشگاه ادامه داد: ما امروز منکر خدا در جهان خیلی کم داریم؛ اما در باب نبوت این موضوع جدی است و خط مقدم در برخورد با جریان لائیک در خارج کشور و همچنین در داخل از مشروطه تا امروز بحث نبوت بوده است؛ چون آن جایی که منافع و سبک زندگی اثر می گذارد زمانی است که خدای ساکت به خدای ناطق تبدیل می شود و در واقع دعوا از اینجا شروع می شود.

وی تأکید کرد: سکولاریست ها در صفت خدا دعوا نمی کنند؛ البته محل اصلی دعوا آنجاست که خدا را با چه صفاتی قبول کرده اند؛ اگر خدا را با صفاتش پذیرفته اند دیگر نبوت پشت سر آن است؛ خدایی که پیامبر نفرستد قابل اثبات نیست؛ چون آن خدا در حکمت، رحمت و یا قدرتش مشکل خواهد داشت و عدالتش زیر سؤال می رود و خدای بدون این صفات قابل اثبات نیست و اگر خدا را با این صفات اثبات کردید دیگر نمی توانید نبوت را رد کنید و اگر نبوت پذیرفته شد،  دیگر مسأله سبک زندگی، اقتصاد، بازار، خانواده ، دولت، پارلمان و همه عرصه ها تحت تأثیر قرار می گیرد.

جریان روشنفکر دینی و انحرافات در بحث نبوت

رحیم پور ازغدی در ادامه ابراز کرد: جریان های به اصطلاح سکولار نو اندیش دینی در کشور با واسطه از روی دست روشنفکران لائیک عرب به لائیسیته غربی کپی زده اند و در دهه هفتاد در کشور ما به عنوان کلام جدید نو اندیشی مطالبی را بیان کرده اند، باید بررسی شود که این ها دقیقاً کجای دین را هدف گرفته اند؟

وی ادامه داد: به نظر بنده یک موضوع مهم در بحث حوزه و دانشگاه تمدن ساز این است که نقطه شروع هر تقسیم کاری در رشته های علمی باید نبوت باشد چراکه نوبت گره زدن آسمان به زمین و تبدیل ارزش ها به روش ها است و به همین واسطه، اخلاق باطن فقه و فقه ظاهر اخلاق می شود.

استاد دانشگاه ابراز کرد: برای بحثی که پیرامون ختم نبوت بیان می شود می توان دو جواب را در نظر گرفت؛ یکی اینکه همه آنچه خداوند باید با بشر در میان می گذاشت، از طریق عالی ترین ظرفیت روحانی که در یک انسان می توانست باشد که پیامبر خاتم بود، در میان گذاشته شده است، در واقع شما با این جواب می توانید تمدن سازی دینی را در این عصر ادامه بدهید

رحیم پور ازغدی تأکید کرد: جواب دیگر این است که در یک دوره ای بشر دلگرم اساطیر بود و آن زمان پیغمبرخیز بود و گوشه و کنار پیامبر وجود داشت و مردم آنها را قبول می کردند اما در این دوره بشریت به درجه ای رسیده است که اگر هزار پیامبر هم در یک صف باشند مشتری ندارند، به این دلیل عصر این حرف ها تمام شده است و این نظریه طرفدارانی هم دارد و متأسفانه به اسم تفسیر دینی از تاریخ و تمدن هم بیان شده است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در پایان خاطرنشان کرد: باید مراقب باشیم به اسم رئالیسم انتقادی، شکاکیت را تئوریزه نکنند و به اسم تفسیر مدرن از نبوت، تفسیر انسانی از نبوت را بیان نکرده و به جای بشر بودن مخاطب، بشری کردن منشأ وحی را به ما قالب نکنند./872/ز۵۰۲/ج