بررسی عوامل کمرنگ شدن رابطه استاد و شاگرد در حوزه

حجت الاسلام محمدحسین رفیعی در گفت وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، با اشاره به سنت ارتباط استاد با طلاب در حوزه های علمیه از قدیم الایام، گفت: موضوع معلم و متعلم و به تعبیر دقیق تر مربی با متربی باید از چند جهت مورد برررسی قرار گیرد؛ به عبارت دیگر ویژگی هایی که یک مربی باید داشته باشد در چند حوزه تقسیم می شوند.

عضو هیأت علمی جامعه المصطفی ویژگی اخلاقی و تربیتی را مهم ترین ویژگی در ارتباط استاد با طلاب دانست و تصریح کرد: استاد حوزه علمیه باید از ویژگی های اخلاقی و تربیتی برخوردار باشد که نشان دهنده شخصیت متعالی استاد است.

وی ادامه داد: به عنوان مثال استاد باید راز دار طلبه باشد زیرا اگر طلبه به استاد اعتماد نداشته باشد چگونه می تواند با او انس گیرد؛ همچنین وجود سعه صدر و روحیه مسؤولیت پذیری و ایثار برای استاد ضروری است که این روحیه ایثار گری موجب می شود استاد و مربی درد متربی را به صورت کامل درک و دردش را به جان خریداری کند و مانند پدر دلسوز فرزند باشد.

حجت الاسلام رفیعی اضافه کرد: توانا بودن استاد در مخاطب شناسی نیز از  ویژگی های ضروری است به گونه ای که بتواند مشکلات نگفته طلبه را بشناسد؛ استاد اگر ر مخاطب شناسی توانمند نباشد چگونه می خواهد درد طلبه را بفهمد آن هم طلبه ای که دردش را به زبان نمی آورد.

وی با بیان این که وجود انگیزه ایفای نقش پدرانه و ولایت گونه در استاد ضروری است، اظهار کرد: برخی اساتید خودشان را ابزار انتقال دانش می دانند و تا زمانی که استاد خودش را ابزار انتقال دانش می داند انگیزه ای برای ایفای نقش ولایت گونه ندارد در حالی که استاد باید ولایت بر شاگرد داشته باشد و خود را ولی و سرپرست بداند تا بتواند نقش پدر را ایفا کند.

مدیر کل اداره قرآن و حدیث جامعه المصطفی اضافه کرد: استاد باید زمان کافی برای پرداختن به امور طلبه را دارا باشد؛ امروزه بسیاری از اساتید ما جوان هستند که در این سن غالبا مشغله های دیگری به غیر از تدریس دارند یا در جاهای مختلف تدریس می کنند که فرصت پرداختن به تربیت طلبه را ندارند.

وی با بیان این که مزد اندیشی آفتی است که اساتید حوزه علمیه را تهددید می کند، گفت: اگر مربی مزد اندیش باشد به صورت قطعی تربیت طلبه تحت تأثیر قرار می گیرد؛ روحیه گره گشایی در امور طلاب، برخورداری از ویژگی معرفتی مناسب و حتی ویژگی های ظاهری برخی از ویژگی هایی است که در صورت موجو دبودن در استاد می تواند تعامل را رقم زند.

عضو هیأت علمی جامعه المصطفی با تصریح بر این که مهم ترین مانعی که استاد نتواند در تربیت طلبه همانند استاد سلف رفتار کند مواجه شدن دوگانه با قانون مداری و اخلاق مداری است، بیان کرد: این دوگانگی به صورت ویژه در سطوح مقدماتی که طلاب در نظام آموزشی خاصی به سر می برند دیده می شود.

وی ادامه داد: در حوزه علمیه استاد از یک سو محدود به قوانین و مقررات آموزشی و از سوی دیگر با اصول و کلیات اخلاقی مواجه است؛ به عنوان مثال هنگامی که طلبه ای در کلاس دیر حاضر می شود براساس نظام آموزشی باید برای او غیبت رد شود در حالی که استاد از مشکل طلبه آگاه است و عذرش را موجه می داند در این صورت استاد بین این که قانون را رعایت کند و غیبت بزند و بین این که مشکل طلبه را می داند و عذرش را موجه می داند چه باید بکند؟.

حجت الاسلام رفیعی اضافه کرد: به عبارت دیگر اصل اخلاقی می گوید تغافل کن و گذشت داشته باش اما قانون می گوید بیش از ده دقیقه تأخیر باید غیبت رد شود؛ همچنین قانون می گوید طلبه ای که در جلسه امتحان حاضر نشده است صفر می گیرد در حالی که استاد صلاحیت علمی او را احراز کرده است که این مصادیق نشان می دهد قوانین آموزشی ما گرچه در محدوده قوانین اسلامی است اما دست استاد ما را بسته است.

وی افزود: این گونه قوانین موجب می شود استاد در یک دوران میان اخلاق مداری و قانون مداری اسیر شود بنابراین نقشی که استاد در کلاس بازی می کند یک نقش ابزاری صرف است در این صورت استاد به یک نوار درسی که طلبه هر مقدار به آن نیز گوش دهد هیچ عطوفت و مهربانی و مسائل معنوی به طلبه منتقل نمی کند، تبدیل می شود.

عضوهیأت علمی جامعه المصطفی ادامه داد: امروزه استاد نقش تربیتی اش درکلاس ایفا نمی شود زیرا لزومی ندارد اصول اخلاقی را در بسیاری از موارد رعایت کند بلکه باید قانون را رعایت کند که این می شود نوار درسی، بنابراین نگاه طلبه ما به استاد نگاه یک ابزار انتقال دانش است نه نگاه یک مربی که باید برای پرورش مربی تلاش کند درنتیجه تعامل میان مربی و متربی شکل نمی گیرد./1324/ت۳۰۲/ج