فقاهت زنده است تا آدمی زنده است

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، علم فقه مانند بسیاری از علوم دیگر، موضوع، هدف و مسائل مخصوص به خود را دارد.

در تعریف مشهور، علم فقه را «الْعِلْمُ بِالْاحْکامِ الشَّرعِیَّةِ الفَرْعِیَّةِ عَنْ ادِلَّتِهَا التَّفْصِیلِیَّةِ» تعریف کرده اند. و «فقیه» کسی است که می خواهد، حکم رفتار جزئی مکلَّفین را از منابع دینی استخراج کند. مسلما هدفِ «علم فقه»، سعادت دنیایی و اخروی است که دین برای بشر ترسیم کرده است.

«علم فقه» از علوم بسیار با سابقه در علوم اسلامی است و برخی آنرا در بین علوم با سابقه ترین علم بر شمرده اند. چرا که با بعثت نبوی ، احکام فقهی هم به امت ابلاغ می شده است و استنباط احکام از ابتدای اسلام وجود داشته است.

«علم فقه» مانند هر علم دیگری فراز و نشیب­های عامی داشته است. و همچنین صعود و نزول های اختصاصی هم داشته است. شیوع و یا انزوای فقه ، بیشتر تابع عوامل بیرونی بوده است. اما بصورت کلی در طول تاریخ ، فقاهت هیچگاه در بین مسلمین دچار اُفول و انزوای مطلق نشده است و این امر در بین علوم اسلامی، بسیار ویژه است. چرا که بعضی از علوم اسلامی در طول تاریخ دچار انزوای مطلق و چه بسا مرگ شده اند.

در این روزگار برخی دم از مرگ فقاهت در آینده نزدیک می زنند و به «تغییر زائقه» یا «تغییر نگاه مردم به مسائل» و یا «عدم اطلاع فقهاء از مسائل روز» تعلیل کرده اند. این کلمات در عین جذابیت عوام فریبانه، بسیار مبهم و بدون ساختار به نظر می رسند! و حتی مبانی غلطی در این امور لحاظ شده است.

مرگ یا تکامل علوم ، یکی از مسائل مهم در «فلسفه علوم» در این روزگار به شمار می رود، هرچند فیلسوفان علم تجربی چون «توماس کوهن» با طرح «نظریه انقلاب های علمی» سویه هایی از از بین رفتن علوم بخاطر تغییر پارادایم ها را مطرح کرده اند. اما حتی طبق نظر آنها نیز علومی مثل«علم فقه» دچار مرگ قطعی نخواهد شد. زیرا پارادایم حاکم بر بشریت همیشه برقرار است.

بشر تا وقتی که در این کره خاکی حیات دارد، به دنبال ترسیم بهترین و اصیل ترین حکم برای رفتار خود خواهد بود و فطرت بشر او را به سوی خالق و اداره کننده جهان، یعنی خداوند دعوت می کند. پس بشر برای حل مشکلات و مسائل روزمره، تعیین رفتار فردی و اجتماعی خود بدنبال راه حلی از سوی خداوند خواهد بود و این راه حل همان «فقاهت» است. پس بشر همیشه در پارادایم «زندگی، سعادت و خداوند» باقی خواهد بود. و بسیاری از فیلسوفان دیگر هم اساسا نظریه «انقلاب های علمی» را قبول ندارند.

همچنین سابقه حیات بشری نشان از رشد و تکامل فقاهت داشته است. روزگاری رذالت علمی امثال تقی زاده که «غربی شدن از سر تا پا» را تنها راه سعادت جامعه ترسیم می کرد، با چکمه های جهالت رضاخانی به عرصه ظهور رسید و با شدت هرچه بیشتر بدنبال کنار زدن دین و فقاهت از جامعه بر آمدند و یا حتی نظریه پردازان لیبرال، قرن بیستم را سده پایان معنویت و دین ترسیم کردند، اما در همین قرن فقهی ترین انقلاب به وقوع پیوست!

علاوه بر آن ، طلیعه ­هایی از اوضاع جهان چون بحران کرونا، بحران های زیست محیطی، بحران تسلیحات اتمی، جنگ های کشور های متخاصم، بحران های اجتماعی و غیره بشر را به سوی بازگشت به فطرت خدا جو و جستجوی دین و دستورات دینی سوق می دهد.

هرچند بوق­های شیطانی و تبلیغاتی دائما بدنبال دین زدایی و فاصله انداختن بین بشر و دیانت هستند، اما تبلور بحران های مذکور به خوبی نشان می دهد که علم و تکنولوژی در عین رشد بسیار زیاد بدون دین و معنویت جز خسارت برای، محصولی برای بشر نداشته است. انسان این روزگار زیر فشار بسیار سنگینی و در تلاطمات عجیبی است وعاجزانه بدنبال راه رهایی و آرامش است. دریای دنیای مادی هرچقدر متلاطم تر شود، نیاز بشر به دین و فقاهت بیشتر احساس خواهد شد.

اضافه بر آن در کشور ما نیز، با شکل گیری انقلاب اسلامی، نیازهای واقعی به دین در امور مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی ، اقتصادی، حکومتی، اداری و ... بیشتر احساس می شود و با حمایت لازم و مناسب حکومت و ساختارهای علمی و مجاهدت فقهای اصیل دینی، فقاهت رشد روز افزونی خواهد داشت.قطعا مسائل مستحدثه ای که فقهای این روزگار حل کرده اند به مراتب بیشتر از چهل ساله پیش بوده است.

البته با اصلاح برخی از رویه های غلط در آموزش و مسائل ساختاری و بهره گیری از روش های شتاب دهنده، می توان مردم کشور و حتی کشورهای مسلمان و غیر مسلمان را از ثمرات «فقاهت پویا و اصیل» بهره مند ساخت.

فقاهت زنده است و بشر تشنه احکام الهی برای نجات از مشکلات مختلف زندگی.