ارکان تمدن مبتنی بر دین/از مرجعیت خانواده در زمینه حجاب و عفاف غفلت کرده ایم

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، سرکار خانم سمیه حاج اسماعیلی در نشست علمی «زیست عفیفانه در قرآن» که به همت معاونت پژوهش جامعه الزهرا (س) و تلویزیون اینترنتی حوزه در بخش حوزوی سی و یکمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم در تهران برگزار شد، گفت: زیست عفیفانه به این معنی است که هر کسی برای خود یک سیستم خود کنترلی دارد که باعث می‌شود هر کاری را انجام ندهد و یک سری کنش‌های خاصی انجام دهد که در مجموع سبک زندگی اش را رقم می‌زند.

وی افزود: یکی از دغدغه‌های سیاستگذاران جمهوری اسلامی پس از انقلاب اسلامی، مساله حجاب و پوشش بوده است. امروزه به شکلی این بحث جلوه داده می‌شود که گویا حجاب یک بحث حداقلی در حوزه دعوای مردم و حکومت است ولی بحث عفاف و حجاب یک بحث تاریخی و تمدنی است و منحصر به ایران هم نیست.

مدیر گروه مطالعه زن و خانواده جامعه الزهرا (س) گفت: تقلیل بحث حجاب به ایران و یک بحث کاملا سیاسی که به نزاع مردم و حاکمیت برمی‌گردد، یک خطای کاملا استراتژیک است. زیرا بارها از رسانه‌های غربی شنیده‌‌ایم که ما به دنبال برداشتن یک روسری از سر زنان ایرانی نیستیم بلکه این شال، یک سرآغاز است و در پشت این بحث، مسایل بسیار دیگری نهفته است.

وی تصریح کرد: اگر چه از این زاویه به این بحث نگاه کنیم شاید بتوانیم حساسیت بخش مهمی از مردم ایران را برانگیزیم که متوجه شوند که این بحث، صرفا برداشتن یک روسری نیست و آثار و پیامدهای خاصی را به دنبال دارد.

حاج اسماعیلی اظهار کرد: عفاف و حجاب باید را ذیل کشمکش و تنازعات گفتمانی فهم کنیم. به این معنی که در یک رویکرد کلان، یک گفتمان الهی و یک گفتمان اومانیسم داریم. در گفتمان دینی و اسلامی که مبتنی بر ربوبیت است معنای مسایلی چون آزادی با گفتمان غربی کاملا متفاوت است.

وی گفت: آزادی در گفتمان اسلامی به معنی از بین بردن موانع رشد انسان است اما دال مرکزی مفهوم آزادی در تمدن غربی، خودمحوری انسان است. این بحث دارای یک قدمت تاریخی است و سال‌ها این جنگ و کشمکش تمدنی بین ما و غرب وجود داشته است.

پژوهشگر گروه مطالعات اجتماعی پژوهشکده زن و خانواده افزود: در آموزه‌های دینی، پاکدامنی و عفت به منزله بالاترین عبادت محسوب می‌شود. تمدنی که دین پایه است دارای دو رکن اساسی است. نخست بحث اقتصاد پاک و دوم بحث دامن پاک. مساله اقتصاد پاک از منظر قرآنی بسیار مهم است. بخش مهمی از آیات به بحث اقتصاد پاک اختصاص داده شده است. در آیه ۸۰ سوره هود، حضرت شعیب به مساله کم فروشی قوم خویش اشاره می‌کند. ولی قوم ایشان این سخنان را درک نمی‌کردند و می‌گفتند که ما اصلا سخن شما را نمی‌فهمیم. زیرا یکی از ویژگی‌های لقمه حرام آن است که انسان‌ها قدرت تمییز خیر و شر را نداشته باشند.

مدیر گروه مطالعه زن و خانواده جامعه الزهرا (س) گفت: قرآن در ادامه به بحث پاکدامنی اشاره می‌کند. قرآن کریم بیان می‌کند که حتی به عرصه زنا هم نزدیک نشوید. حتی به موقعیت‌هایی که شما را به زنا مظنون کنند هم نزدیک نشوید.

استاد و پژوهشگر جامعه الزهرا (س) تصریح کرد: لقمه حلال سرمنشأ بسیاری از مسایل اجتماعی است و اگر لقمه حرام باشد سرمنشأ بسیاری از مفاسد اجتماعی و فردی می‌شود.

حاج اسماعیلی اظهارکرد: بحث پاکدامنی به حدی مهم است که دارای آثار تمدنی است. امام حسین علیه‌السلام زمانی که بین خود و دشمنان خود تمایزگذاری می‌کنند به دامن پاک اشاره می‌کنند. امروزه بحث عفت به مساله کشمکش بین اسلام و نظام غرب مبدل شده است. ۱۴۵ آیه قرآن کریم به شکل مستقیم یا غیرمستقیم به بحث عفت در مسایل جنسی اشاره می‌کند.

وی گفت: بحث مسئولیت حاکمیت در زمینه حجاب یک مساله بسیار مهم است. اگر بپذیریم حاکمیت در عرصه‌های مهم دینی دارای مسئولیت است باید به یک سری بایسته‌ها نیز توجه کند. اگر بخواهیم الگویی برای زیست عفیفانه ارایه کنیم قرآن کریم بهترین الگو را برای این زیست ارایه داده است و هر گونه سیاستگذاری اگر بر مبنای الگوی قرآنی نباشد، موفق نخواهد بود.

پژوهشگر گروه مطالعات اجتماعی پژوهشکده زن و خانواده افزود: نکته اول، در هم تنیدگی بحث عفاف و حجاب است که دو روی یک سکه هستند و لازم و ملزوم هم هستند. برخی می‌گویند که عفاف مهم‌تر از حجاب است. درحالیکه حجاب مهم‌ترین جلوه عفاف است. حاکمیت نمی‌تواند صرفا به بحث حجاب توجه کند و به مسایل عفت جنسی بی‌توجه باشد.

مدیر گروه مطالعه زن و خانواده جامعه الزهرا (س) گفت: یکی از راهبردهای قرآن در بحث عفت جنسی، بحث حیا است. حیا یکی از مهم‌ترین راهبردهای نهادینه کردن عفت است. حیا یک امر فطری است که در نهاد انسان‌ها است ولی به این معنی نیست که به دلیل فطری بودن دیگر نیازمند کار تربیتی نیستیم.

وی تصریح کرد: بحث حیا بحث بسیار مهمی است زیرا اگر تربیت بر اساس حیا نباشد بسیاری از گناهان و مفاسد اجتماعی و گناهان مرتبط به عفت جنسی به دلیل نادیده گرفتن این مساله می‌شود.

حاج اسماعیلی اظهارکرد: در آیات قرآن بیان شده است که قوم لوط به شکل عمومی و در مقابل دیدگان هم همنجسگرایی می‌کردند. قرآن کریم این عمل را به شدت تقبیح می‌کند. شکسته شدن قبح گناه یکی از مشکلات امروز است. این بحث قرآنی ناظر به همین مساله است. امروزه برخی جوانان بیان می‌کنند که همه این کار را انجام می‌دهند پس مشکل خاصی نداشت. امروزه فضای مجازی باعث شده است که قبح این عمل شکسته شود.

وی گفت: یکی دیگر از راهبردهای قرآنی، عدم صراحت از سخن گفتن در باب مسایل جنسی است. ولی امروزه ادبیات مستهجن و غیرعفیفانه در بین جوانان ما رواج پیدا کرده است. در سوره نور، که بحث تهمت به زنان پاکدامن مطرح می‌شود این بحث وجود دارد. قرآن سعی می‌کند به ما آموزش دهد که در این زمینه از هر کلمه و جمله ای استفاده نکنیم و مسایل پوشیده باشد.

وی افزود: یکی دیگر از راهبردهای قرآنی بحث منع از نگاه به نامحرم است. بسیاری از مردم تصور می‌کنند که دیدن فیلم‌های مستهجن مشکلی ندارد ولی قطعا تاثیرات خود را روی نگاه کردن به نامحرم می‌گذارد. اگر به زنان و مردان مان آموزش می‌دادیم که به هر چیزی در عرصه مجازی و حقیقی نگاه کنند با این همه خیانت‌های زناشویی مواجه نبودیم.

مدیر گروه مطالعه زن و خانواده جامعه الزهرا (س) گفت: وقتی بدون در نظر گرفتن همه نهادها و به شکل شبکه ای طرحی می‌دهیم قطعا این طرح کامل و جامع نخواهد بود. قوانین در جای خود درست است ولی باید به کارکردها و نهادهای مختلف نیز اشاره کنیم وبدون در نظرگرفتن این امور نمی توانیم طرح جامعی در حوزه عفاف و حجاب ارایه دهیم.

وی تصریح کرد: یکی از نمودهای بحث عفاف، سخن گفتن متعارف است. قرآن کریم ما را به سخن گفتن معروف دعوت می‌کند. یعنی باید محتوا و شیوه بیان سالم باشد. قرآن بیان می‌کند که نباید برای گفتگو با جنس مخالف با شکل غیرمتعارف صحبت کنیم.

حاج اسماعیلی اظهارکرد: سوره نور، یک سوره بسیار مهم در زمینه آموزش عفاف و تربیت جنسی است است. این سوره در بحث تربیت جنسی کودکان به ابعاد مختلف این مقوله پرداخته است. یکی از مهمترین آیات این سوره، آیه ای است که در آن بیان می‌کند که کودکان باید برای حضور در حریم خصوصی شما از شما اجازه بگیرند. یکی از نکات مهم این آیه این است که والدین مسئول تربیت دینی کودکان خود هستند. در اینجا نقش خانواده‌ها در تربیت جنسی و نهادینه کرند عفاف و حجاب بسیار مهم است.

وی گفت: وقتی سیاست‌های حکومت را در این مقوله مشاهده می‌کنیم می‌بینیم که مرجعیت خانواده‌ها در این زمینه چندان مورد توجه واقع نمی شود.

وی افزود: راهبرد دیگر قرآن، بحث اراده است که نقش مهمی در زمینه عفاف دارد. نفس اماره انسان، انسان را به سمت پلیدی‌ها سوق می‌دهد. قدرت نه گفتن کودکان بسیار مهم است. بسیاری ازمواردی که افراد قربانی مسایل جنسی می‌شوند بیان می‌کنند که متاسفانه در این دام افتادیم. در این زمینه نقش آموزش و پرورش و خانواده بسیار مهم است. شخصیت انسان‌های عفیف در قرآن، شخصیت بسیار با اراده ای است که مثل حضرت یوسف توانستند بر وسوسه شیطانی مقابله کنند.

مدیر گروه مطالعه زن و خانواده جامعه الزهرا(س) گفت: مراعات حد و حدود یکی دیگر از راهبردهای مهم قرآن است. قرآن کریم در آیه مواجه مردم با زنان پیامبر و اینکه مردم از پشت پرده مساله خود را مطرح کنند بیان می‌کند که این ضوابط باید وجود داشته باشد.

وی تصریح کرد: اگر طرح عفاف و حجاب بخواهد در جامعه موفق باشد، مساله جامعیت را باید رعایت کند. احیای نقش خانواده‌ها بسیار مهم است. حفظ مرجعیت خانواده بسیار مهم است.

حاج اسماعیلی اظهار کرد: تک جنسیتی بودن قوانین مرتبط با عفاف و حجاب یک چالش بسیار مهم است که هر طرح یک سویه ای را می‌تواند به شکست برساند.