انجمن‌های علمی حوزه در یک نگاه
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، انجمن‌های علمی حوزه ازسال 1382 با مدیرت معاونت پژوهش و پشتیبانی مرکز مدیرت حوزه‌های علمیه و حمایت دفتر مقام معظم رهبری تأسیس شد. فعالیت انجمن‌های علمی حوزه هر چند در ابتدا به دلیل نبود ساختار و ضوابط مدون با محدودیت‌ها و مشکلاتی همراه بود، اما با پشت سر گذاشتن دوران تأسیس، یازده انجمن کار خود را شروع کردند تا اینکه در سال‌های اخیر با رویکرد تثبیت زمینه‌های توسعه و بالندگی این انجمنها فراهم شده است.
انسجام‌بخشی و کاربردی نمودن برنامه‌های پژوهشی در رشته‌های مختلف علوم اسلامی و حوزوی در راستای بهره‌برداری بهینه از منابع عظیم موجود، و بومی‌سازی علوم نو پیدا از یک سو و پاسخگویی به نیازها و مسائل جدید، از جمله مهمترین عوامل تأسیس انجمن‌های علمی حوزه به شمار می‌رود.
یکی از نیازهای مرحله حاضر، ایجاد ادبیات واحد و منسجم در خصوص تعریف،کارکرد و ساماندهی و اولویت‌گذاری برنامه‌ها و فعالیتهای انجمن‌های علمی حوزه است که در این مجموعه سعی شده با استفاده از دیدگاه‌های صاحب‌نظران، دست اندرکاران و کارشناسان این انجمنها و در راستای ایجاد کارآمدی و اثربخشی بیشتر آنها، پرداختی نو صورت پذیرد.
پیشینه انجمن‌های علمی در حوزه
لجنه‌هایی که در بیوت مراجع بزرگ و سرآمدان حوزه تشکیل می‌شد، کارکردی مثابه انجمن علمی داشت. برای نمونه در حوزه‌های نجف، سامرا و قم، دهها نفر از فاضلان نامور، با نظم ویژهای به بحث‌های کاملا آزاد می‌پرداختند. هیأت اصحاب سامرا، شاگردان مرحوم آخوند، آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی، آیت‌الله سید محمد کاظم طباطبایی یزدی، لجنه آیت‌الله بروجردی در قم و لجنه جامع‌الاحادیث شیعه نیز سرآمدانی با تخصص‌های گوناگون بودندکه درباره موضوع‌های معطوف به فقه با یکدیگر مباحثه می‌کردند. البته هرمی که در این لجنه‌ها شکل می‌گرفت، ارتفاع بسیار کمی داشت. حوزه‌های علمیه به مثابه یک کل که داراى ابعاد و اجزا می‌باشد یک موجود زنده است یعنى رشد دارد، نکس دارد، تحرک و نشاط دارد، جمود و رکود دارد، حیات دارد، ممات دارد، یک موجود زنده است. دلیلش هم تاریخ حوزه‌هاى علمیه است.
تعریف انجمن علمی
انجمن علمی، مؤسسه‌ای غیرانتفاعی و حوزوی است که با کسب مجوز از شورای اعطای مجوزها و امتیازهای علمی و تحت نظارت آن شورا در زمینه‌های مختلف علمی فعالیت می‌کند و از تاریخ تصویب، دارای شخصیت حقوقی و تابعیت جمهوری اسلامی ایران را دارد و پاسخگوی عملکرد خود است.
فلسفه وجودی و رسالت انجمن‌های علمی
انجمن‌های علمی زمانی ایجاد شدند که متخصصان به لزوم تقویت دانش تخصصی و ارتباط فکری بیشتر با هم حرفه‌ای‌های خود پی‌بردند. به نظر می‌رسد زمینه پیدایش و علل تأسیس انجمن‌های علمی به دانشگاه‌ها شباهت داشته باشد. در ابتدا متخصصان، را به منظور آموزش، هم فکری با همکاران و انجام سایر (unions) جمعیت‌هایی نیز از نام همین جمعیت‌ها فعالیتهای علمی تأسیس کردند، از این‌رو کلمه مشتق شده است. سپس دانشکده‌هایی بر اساس رشته‌های گوناگون از قبیل پزشکی، هنر، الهیات و حقوق ایجاد شد. رشد و توسعه آموزش‌ها، پیچیدگی و افزایش زیر سیستم‌های دانشگاهی را به همراه داشت، این پیچیدگی و افزایش تخصص‌ها، بسترهایی را برای ایجاد گروه‌های آموزشی فراهم کرد به نحوی که این فرآیند باعث تقویت اجتماعات تخصصی در قالب گروه‌های آموزشی شد. به تدریج گروه‌های آموزشی از فعالیتهای قدرتهای سیاسی داخل و خارج از دانشگاه و سیاستهای تعصبآمیز و تعدی به استقلال اعضای هیأت علمی و متخصصان رنج می‌بردند. برای اینکه اعضای هیأت علمی و متخصصان بتوانند به دور از فشارهای سیاسی با ایجاد ارتباط و همکاریهای فکری به امور تخصصی بپردازند و استقلال علمی خود را حفظ کنند، انجمن‌های علمی را تأسیس کردند. به همین دلیل انجمن‌های تخصصی برای مساعدت به باروری دانش‌های تخصصی و حرفه‌ها و همچنین ایجاد شبکه‌های ارتباطات علمی و پژوهشی با هدف مشارکت بیشتر اعضای هیأت علمی و متخصصان در امور علمی ایجاد شده‌اند.
یکی دیگر از علل تأسیس انجمن‌های علمی، لزوم تصمیم‌گیری و مدیریت مشارکتی است. مشارکت متخصصان در اداره امور در مقام نظر آسان می‌نماید، ولی در عرصه عمل دشوار است. موانع این اقدام اغلب محصول ساختارهای بروکراتیک و گرایش به فردگرایی به جای گروه‌گرایی است. در نظام‌هایی که با دیوان سالاری دولتی اداره می‌شوند، بسیاری از تصمیمات، خارج از محیط دانشگاه و بدون مشارکت هیأت علمی گرفته می‌شود. البته در ساختار دانشگاه‌ها تلاش می‌شود که تصمیمات علمی را گروه‌های آموزشی بگیرند. از این‌رو در انجمن‌های علمی، قدرت و اختیار هیأت مدیره و مسؤولان اجرایی ضعیف است و آنان قدرت اندکی در تصمیم‌گیری‌ها دارند. بسیاری از تصمیمات مهم، در مجامع و نشست‌های سالانه گرفته می‌شود و اعضای جامعه انجمن می‌توانند به دور از فشارهای سیاسی در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت فعال داشته باشند.
استقلال متخصصان و سازمان، تصمیم‌گیری‌های غیر متمرکز، آزادی علمی و مشارکت داوطلبانه و دوری از سیاستهای تعصبآمیز، این‌گونه سازمان‌ها را به جمهوری‌های مستقل علمی تبدیل کرده است. اما رسالت انجمن‌های علمی، شامل بازآموزی، ارتباطات علمی، پژوهش و مشاوره است. دانشجویان، اصول دانش تخصصی را در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی فرا می‌گیرند و پس از احراز شرایط، در مقام هیأت علمی به تحقیق و آموزش می‌پردازند؛ اما دانش با توجه به تغییر و تحولات محیطی و نیازهای بشری همواره در حال رشد و توسعه است. این موضوع، انجمن‌های علمی را بر آن داشته است که به دنبال ارتقای توانمندی‌های اعضای خود باشند. چرا که ارتقای توانمندی‌ها، از وظایف انجمنها محسوب می‌شود. از این‌رو اکثر انجمن‌های علمی، با برگزاری کارگاه‌های آموزشی و سمینارها، چاپ نشریات به ارتقای علمی اعضای خود مدد می‌رسانند.
توانمندی‌های اعضای انجمن، در دو محور تخصصی و مدیریتی انجام می‌شود. در محورهای تخصصی، متخصصان با ارائه نتایج یافته‌های پژوهشی که در انجمن یا خارج از انجمن انجام شده، به رشد علمی اعضا و سایر علاقه‌مندان کمک می‌نمایند. یکی از دستاوردهای این‌گونه فعالیت‌ها، ایجاد شبکه‌های بین عقلی است. هرچند که ممکن است اعضای انجمن دارای تخصص‌ها و علاقه‌مندی‌های مشابهی باشند، اما هر یک به این علاقه‌مندی‌ها از یک منظر خاص می‌نگرند. بنابراین، ایجاد شبکه‌های بین عقلی و ارتباطات علمی به منظور بررسی موضوعات و بحث و گفت‌وگو با همکاران، حائز اهمیت است. اما برای اینکه چنین شبکه‌هایی ایجاد و حفظ شود، بیش از هر چیز به ایجاد ارتباط میان همکاران و دنبال کردن فعالیتهای جدید نیاز است. برگزاری همایشها، کارگاه‌های آموزشی و انتشار فصلنامه‌های علمی و خبرنامه، فرصت‌های مناسبی را برای تعامل میان متخصصان فراهم می‌کند. از طرفی ارتقای توانایی‌های رهبری و مدیریت، تنها ویژه مقام‌ها و مسؤولان انجمن و سازمان‌های علمی نیست، بلکه باید در سطوح مختلف سازمان‌های علمی وجود داشته باشد که انجمنها می‌توانند در شناسایی توانایی‌های رهبری و مدیریتی ایفای نقش کنند.
خصوصیات انجمن‌های علمی
برای تشخیص و تمایز انجمن‌های علمی از سایر مجامع علمی و یا حرفه‌های صنفی می‌توان شاخص‌هایی همچون شرایط علمی مؤسسان، مدیران و اعضای انجمن، تخصصی بودن انجمن‌های علمی، اهداف و وظایف انجمن‌های علمی، انجمن‌های علمی، سازمان‌هایی غیرانتفاعی هستند را برای آنها برشمرد.
شاخص دیگری که در تمایز انجمن‌های علمی باید مورد توجه قرار گیرد، عدم وابستگی سازمانی آنها به دولت است. تشابه اهداف و وظایف و انواع فعالیت سازمان‌های علمی وابسته به دولت با انجمن‌های علمی، آنها را در زمره این‌گونه انجمنها قرار نمی‌دهد. از سوی دیگر، کمک دولت به انجمن‌های علمی و همکاریهای دو جانبه‌ای که بین سازمان‌های دولتی و انجمن‌های علمی به وجود می‌آید و یا حتی نظارتی که دولت، از طریق وضع قوانین، بر فعالیت انجمن‌های علمی اعمال می‌کند موجب نمی‌شود که آنها را در شمار سازمان‌های دولتی به حساب آوریم. انجمن‌های علمی از نظر سازمانی و تشکیلاتی، مؤسساتی مستقل هستند که بر اساس اساسنامه و به وسیله مدیران منتخب اعضای خود اداره می‌شوند.
انجمن‌های علمی حوزه براساس سیاستهای پژوهشی سال 83 مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، از مسؤول دبیرخانه، شورای اداری، واحد نظارت و ارزیابی، واحد ارتباطات و همکاریهای علمی و واحد پشتیبانی و امور عمومی تشکیل شده و در سطوح بالا دستی دبیرخانه از شورای اعطای مجوزها و امتیازهای علمی و کمیسیون انجمنها و قطب‌های علمی شکل یافته است.
شورای اعطای مجوزها و امتیازهای علمی
در خردادماه سال 1387، شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه‌ای را گذراند که بر اساس آن امتیازهای علمی برای مجلات علمی، واحدهای پژوهشی، انجمنها و قطب‌های علمی حوزوی در اختیار این نهاد قرار می‌گرفت. بر این اساس شورای عالی حوزه، شورایی را تأسیس کرد. «شورای اعطای مجوزها و امتیازهای علمی» در آغاز فعالیت، چند کمیسیون از جمله کمیسیون انجمنها و قطب‌های علمی را بناگذاری و اساسنامه نمونه انجمن‌های علمی حوزه را بازنگری و تصویب کرد. این کمیسیون نقش تصمیم‌سازی و بررسی‌های کارشناسی را بر عهده دارد و مرجع تصمیم‌گیری برای تأسیس و نظارت بر انجمن‌های علمی حوزه، شورای یاد شده است. بنابراین، ساختارهای مستقل حوزوی برای حمایت از این انجمنها و تثبیت و تقویت آنها ایجاد شده است.
اهداف تشکیل انجمن‌های علمی حوزه
شورای اعطای مجوزها و امتیاز های علمی به استناد ماده 6 آیین‌نامه تأسیس و به منظور کارشناسی و اظهار نظر در موضوعات مورد نیاز شورا در خصوص کمیسیون انجمنها و قطب‌های علمی حوزوی، انجمنها و قطب‌های علمی حوزوی در دبیرخانه شورا تشکیل شد و هیأت مؤسس، مجمع عمومی، هیأت مدیره انجمن و بازرس یا بازرسان چهار رکن اساسی هر انجمن را تشکیل می‌دهند.
از آنجایی که حوزه‌های علمیه مسؤولیت‌های مختلف و سنگینی را عهده‌دار هستند، از این‌رو تبیین کارکرد انجمن‌های علمی هم به همان نسبت دشوار خواهد بود. به همین جهت آنچه اشاره می‌شود مواردی است که در طرحنامه اعطای مجوز به انجمن‌های علمی حوزه آمده است. بر اساس ماده 9 اساسنامه 2 شورای اعطای مجوزها و امتیازهای علمی، تعمیق و توسعه مباحث تخصصی، تقویت و گسترش نظریه‌پردازی، پرسشگری، آزاداندیشی، نقد و مناظره مبتنی بر آموزه‌های اسلامی، ارتقای شأن و منزلت علمی و معنوی پژوهشگران و استادان، بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های تخصصی موجود، تقویت ارتباط میان عالمان برجسته و فضلای حوزه، صیانت از سنت حوزوی در عرصه‌های مختلف، شناسایی استعدادها و ذخایر حوزه از مهمترین اهدف تشکیل انجمن‌های علمی حوزه است.
طبق ماده 10 مصوبه شورای یاد شده انجمن به منظور دستیابی به اهداف مذکور وظایفی همچون ارایه برنامه‌های راهبردی، نیازسنجی علمی، تشکیل نشست‌ها و همایش‌های علمی، افزایش سطح دانش و مهارت اعضای انجمن از راه‌های مختلف، تجلیل از پژوهشگران و استادان در زمینه فعالیت انجمن انتشار کتاب و نشریات، همکاری با انجمنها و مراکز علمی حوزوی و دانشگاهی در داخل و خارج از کشور، همکاری با نهادهای اجرایی حوزوی و غیر حوزوی در راستای اهداف و وظایف انجمن، زمینه‌سازی برای هماهنگی و همکاری مراکز علمی با یکدیگر و همکاری با حوزه‌های علمیه را به عهده دارد.
رویکرد تأسیس انجمن‌های علمی حوزه
حوزه‌های علمیه همواره در پیش برد اهداف علمی و فرهنگی کشور پیشگام و پیشتاز بوده‌اند. طلاب و علما در گذشته با کوشش‌های فردی خود آثار ارزشمندی تولید کرده‌اند که امروز در ردیف برترین آثار علمی در کارنامه فرهنگی پژوهشی حوزه‌های علمیه جای گرفته است. این تلاش‌ها در روزگار ما در تولید و گسترش بخشی از علوم انسانی سهم زیادی دارد، اما شاید با توسعه و پیچیدگی این دانش‌ها تلاش‌های فردی که عموماً با دشواری‌های زیادی همراه است، در ارتقای کیفی و کمی تولید علم، نقش کمرنگی داشته باشد. بنابراین حوزه‌های علمیه نیازمند هم فکری، تشکل و تجمع‌های علمی بیشتری هستند، تا ضمن پاسداشت آن سابقه علمی درخشان، بهتر و گسترده‌تر از گذشته برای تولید دانش بکوشند. به دلیل آن‌که علوم حوزوی در پیشرفت و سعادت بشری نقش بسزایی را ایفا می‌کند. اگر این هم فکری و هم‌اندیشی در میان حوزویان محقق شود، همه مردم از آن سود خواهند برد، زیرا انجمن‌های علمی از افراد و گروه‌های مستقل علمی تشکیل شده است که می‌توانند بیرون از چارچوب‌های مقرر و از پیش تعیین شده حرکت کنند. بنابراین قابلیت نوآوری و کشف عرصه‌های علمی نو را در خود پرورش می‌دهند و این قابلیت و ماهیت، ضرورت و اهمیت تشکیل انجمن‌های علمی را اثبات می‌کند. از طرفی انجمن‌های علمی موجب برقراری تعادل در کمیته‌های پژوهشی می‌شوند، زیرا تاکنون حوزه‌ها به علوم نقلی و به ویژه فقه اهتمام فراوان داشته‌اند، از این‌رو تجربه‌های علمی در عرصه‌ها و شاخه‌های دیگر علوم انسانی که فعالیت علمی در آنها ضروری به نظر می‌رسد کم رمق و ناچیز بوده است. انجمنها نهادهایی هستند که برای ترویج و تولید علم تأسیس می‌شوند، و اگر چه در حوزه‌های علمیه نوپا و تازه‌کارند، اما طلیعه پر خیر و برکت آن نشان از اهمیت، ضرورت و اولویت آنها دارد.
تعاریف آینده‌شناسی
در یک تعبیر کلی و با استفاده از برخی روش‌های توصیفی یا تجویزی می‌توان گفت: آینده‌شناسی عبارت است از تلاش برای ادراک آنچه که در آینده می‌تواند روی دهد. بنا به تعریفی دیگر، آینده‌شناسی فرایندی است که به پیشبینی چندین رویداد محتمل در آینده می‌پردازد.
برای مطالعات آینده‌شناسی اهداف و کاربردهای متنوعی از جمله شناخت و درک صحیح از مسائل نوظهور و جدید و نحوه برخورد و یا مقابله با آنها، انجام برنامهریزی کوتاه‌مدت و بلندمدت و پیش‌گیری از نتایج زیانبار رویدادهای پیشبینی نشده، تهیه و تنظیم قواعدی خاص برای تحولاتی که در آینده اتفاق می‌افتاد و بر اساس آینده‌شناسی قابل پیشبینی هستند، مطالعه و تحقق در خصوص رشد فناوری در آینده و بهره‌گیری از آنها به منظور دستیابی به مرزهای دانش و هدایت این دانش در راستای انجام تحقیقات بنیادی، جهت‌دهی فناوری‌های آینده به منظور دستیابی به اهداف ملی و کلان کشور، پرهیز از گام نهادن در محیط پرخطر و ناشناخته آینده، تقویت ملت‌ها برای انتخاب و انجام پذیرفتن مسؤولیت، پذیرش و درک اهمیت ایده‌ها، ارزش‌ها و نگرش‌های مثبت گذشته و حال در خلق و ایجاد آینده در جهان برتر، ایجاد آینده‌ای برتر و مطلوب که احتمال وقوع آن بیشتر است و پدید آوردن نگرشی سیستماتیک، منظم و منطقی نسبت به تحولات آتی که در زندگی انسان‌ها اثر مستقیم دارد، بیان شده است.
انجمن‌های علمی اجتماع فراگیر صاحب‌نظران، نخبگان و سرآمدان زمینه‌های گوناگون علوم هستند که در فراهم آوردن زمینه تحقق اجماع، ضرورت، بایستگی و چگونگی تحول، تأثیر می‌گذارند. چنین اجماع فراگیری اجزای نظام علمی و بدنه جامعه هدف را نیز به همراهی و هم‌آوایی فرامی‌خواند و تحول را مهندسی و مدیریت خواهد کرد. بنابراین اگر انجمن را نهادی با ساختار و وظیف‌های مشخص بدانیم، این نهاد وظیفه ایجاد جامعه علمی و هماهنگی دانشورزان رشته‌های علمی را برای رسیدن به هدف‌های هر یک از دانش‌ها بر عهده دارد. اختلاف‌های علوم موجب دگرگونی هدف‌های عملیاتی انجمنها می‌شود زیرا هر دانشی نتیجه‌ای دارد و تنها بخشی از نیازهای بشر را برمی‌آورد.
کارکردهای انجمن‌های علمی حوزه در محورهای چهارگانه
انجمن‌های علمی طیف وسیعی از کارکردهای صنفی، پژوهشی، آموزشی، اجتماعی و فرهنگی را به منصه ظهور رسانده‌اند. امروز مسأله تنوع کارکردهای این انجمنها موجب شده است دولت‌ها و سطوح بالا دستی و تأثیرگذار تلاش گستردهای را برای ارتقای سیر توانمندسازی انجمنها آغاز کنند. با توجه به ظرفیت‌های علمی حوزه‌های علمیه و انتظارات جامعه مخاطبان، می‌توان کارکردهای انجمن های علمی حوزه را در چهار محور اصلی و بیست و هشت فعالیت فرعی تقسیم کرد، که به شرح ذیل است:
الف) پژوهشی؛
1. مجله علمی تخصصی؛
2. همایش علمی؛
3. تولید نرم‌افزار علمی؛
4. تولید مقاله علمی؛
5. تألیف کتاب و جزوه؛
6. نشست علمی؛
7. نشست نقد کتاب؛
8. جشنواره پژوهش برتر (کتاب، مقاله، پایان‌نامه و ...)؛
9. کتابخانه تخصصی؛
10. نکو داشت شخصیتهای علمی؛
11. برنامهریزی و انجام مقدمات همایشها و ... .
ب) ارتباطات
1. مشارکت در فرایند تدوین و تولید پایان‌نامه؛
2. تعامل و همکاری علمی؛
3. مشارکت در داوری کتاب سال حوزه؛
4. گسترش اعضا؛
5. گردهمایی اعضای انجمن و تشکیل مجامع عمومی؛
6. جلسات هیأت مدیره؛
7. تعامل با دبیرخانه (گزارش به موقع فعالیت‌ها و برنامه‌ها، همکاری مناسب مسؤولان انجمنها، همکاری مناسب نیروها ی اجرایی).
ج) آموزشی - ترویجی
1. طراحی و تدوین رشته‌های تخصصی؛
2. برنامهریزی آموزشی و تدوین متون درسی؛
3. طراحی دوره آموزشی؛
4. تولید برنامه‌های سمعی و بصری؛
5. کارگاه آموزشی؛
6. کلاس آموزشی؛
7. اردوی علمی (داخلی و خارجی).
د) اطلاعرسانی
1. سایت؛
2. برگزاری نمایشگاه؛
3. تولید و انتشار خبرنامه ، بولتن و جزوات اطلاع رسانی.
ارتباطات و همکاریهای علمی
حوزه‌های علمیه در میان روند شتابان رشد علم در جهانی که یکسره گام در مسیر ستیز معنویت گذارده و به شاهراه تبادل علم تبدیل شده، برای ماندگاری باید بیش از پیش به منزلت تحقیق و همکاریهای علمی عنایت نماید. لذا استفاده از تجربیات و دستاوردهای علمی یکدیگر ضمن کاستن هزینه‌ها، راهی است آسان و سریع جهت انتقال یافته‌ها، دستاوردها و حتی باورهای خود به دیگران. انجمن‌های علمی حوزه می‌توانند با روند تأثیرگذاری در ارتباطات و همکاریهای علمی مشترک خود با مجامع پژوهشی، مراکز آموزشی و دستگاههای اجرایی کشور از طریق سیاستگذاری و برنامهریزی هدفمند و پویا نقش بسزایی را ایفا کنند.
بر این اساس راهکارهای گسترش ارتباطات و همکاریهای علمی بر چهار رویکرد تعامل با مراکز آموزشی با ارتباط با جویندگان دانش تخصصی و راه‌اندازی نمایشگاه توان‌مندی انجمنها، رویکرد تعامل با مراکز پژوهشی با همکاری با انجمن‌های بینالمللی، ارتباط با انجمن‌های علمی جهان اسلام، اطلاعرسانی مناسب، بانک‌های اطلاعاتی و راه‌اندازی پایگاه علمی اطلاعرسانی و رویکرد تعامل با دستگاههای اجرایی خلاصه می‌شود.
انجمن‌های علمی می‌توانند با همکاریهای سازنده علمی، پایه‌گذار حکومتی فکری در جمهوری اسلامی ایران باشند و هر یک از انجمنها با توجه به دیدگاه‌های دینی و در حوزه تخصصی خود، مجموعه‌ای از سیاستهای ضروری و لازم را تبیین کرده و با تأمل در این‌باره به دیدگاهی کلی و جامع دست یابند. مانع اصلی برای دست یافتن به هدف‌های انجمنها، روشن و مشخص نبودن جایگاه آنها است. انجمنها باید نگاهی دوباره به آموزش و پژوهش افکنده و الگوهای متناسب با علوم اسلامی را بررسی نمایند. همچنین شیوه‌های آموزش و پرورش جهان، باید نقد و بررسی گردد.
تعامل انجمن‌های علمی با دولت
ایجاد زبان مشترک و تفاهم کامل در کشور نیاز به برقراری ارتباط بین مؤسسات تحقیقاتی، حوزوی، دانشگاهی و دولتی دارد. از این‌رو معمولاً اعضای انجمن‌های تخصصی را مسؤولان دولتی، محققان و اساتید حوزوی و دانشگاهی تشکیل می‌دهند. چرا که یکی از اهداف مهم انجمنها ایجاد ارتباط ارگانیک بین مراکز مختلف است و این امر توسط انجمنها با توجه به گردهمایی‌های سالانه و ارتباطات چند سویه میسر می‌شود. با توجه به طبیعت و ترکیب اعضا، انجمنها مناسب‌ترین سازمان برای بررسی مسائل و مشکلات آموزشی در مراکز آموزش عالی حوزه و دانشگاه هستند که این امر توجه ویژهای را نیز می‌طلبد. هرچند که انجمن‌های علمی دانشگاه‌ها به دلیل سابقه بیشتری که دارند از توجه ویژه دولت‌مردان نیز برخودارند که امید است این به انجمن‌های علمی حوزه نیز معطوف شود.
انتظارات دولت از انجمن‌های علمی
آشنایی مسؤولان کشور با انجمن‌های علمی، تأثیر فراوانی در تصمیم‌گیری‌های کلان آنان خواهد داشت. انتظار حاکمیت از انجمن‌های حوزوی بیش از دیگر انجمنها است، زیرا نخبگان حوزه در این انجمنها گرد آمده‌اند و باید نیروی فکری رهبران دینی باشند، در این راستا انجمن‌های علمی کشور در راستای اهداف علمی و تخصصی خود باید به چند نکته اساسی که می‌تواند به نوعی جزء کار ویژه آنان نیز محسوب شود همچون عدم وابستگی به دولت به عنوان یک جامعه فکری مستقل و در عین حال ایفای نقش مشاوره‌ای به عنوان بازوی علمی تخصصی برای دولت، بازبینی مداوم دیدگاه‌ها، اهداف و سیاستگذاری برنامه‌های علمی و فنی مورد نیاز کشور، همکاری با نیروهای متخصص در سطح انجمن‌های همکار و همطراز و مشابه داخلی و خارجی به منظور تبادل تجارب علمی و فنی، تقویت و ایجاد فضای همکاری بین اعضا و برآورده کردن انتظارات آنان از نظر علمی و پژوهشی، برقراری توازن بین تحقیقات پایه و کاربردی و توسعه و انتقال فناوری به منظور حفظ منابع مالی و انسانی، شناسایی موانع تحقیق و ارائه راهکارهای اجرایی برای انجام امور، ایجاد و تقویت فرهنگ علمی در سطح عمومی، دستگاههای اجرایی، نهادهای سیاستگذاری، مدیریت، سیاستگذاران و تصمیم‌گیران، کمک به نوآوری و سهیم شدن در تولید دانش از طریق اهتمام به پژوهش‌ها در راستای نیاز جامعه و انتشار نشریات و مقالات علمی، و به کارگیری نتایج تحقیقات به منظور رفع معضلات کشور، و نیز بالا بردن سهم کشور از تولید علم جهانی، تقویت آموزش پژوهش‌محور و ایجاد ارتباط بین دانشگاه‌ها و صنعت، کمک به ارتقای آموزش از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت و همکاری در اصلاح بازنگری برنامه‌های آموزشی و پژوهشی کشور، عضوگیری از دانشمندان سایر کشورها به ویژه کشورهای منطقه و اسلامی در راستای حل مشکلات آموزشی، علمی و فنی کشورهای مذکور و ایجاد نشریات پژوهشی مشترک با انجمن‌های علمی منطقه، تحلیل وضعیت کشور در حوزه‌های تخصصی خود و در زمینه‌های پیشرفت فناوری، و ارائه پیشنهادهای اجرایی جهت افزایش قدرت رقابت با توجه به درهم‌آمیختگی مفهوم توسعه و توسعه یافتگی با علم و فناوری، مواجه ساختن محققان کشور با مسائل واقعی جامعه و تلاش در جهت جستجوی راه‌حل‌های مناسب برای آنها و ایجاد بستر مناسب برای شناخت استعدادهای علمی تخصصی افراد جامعه و تشویق آنها برای سهیم شدن در گسترش مرزهای دانش در کشور توجه کنند.
تعاملات بینالمللی انجمن‌های علمی
با توجه به تحولات گسترده و سریع در عرصه روابط بین‌الملل، سازمان‌های غیردولتی از جایگاه ویژهای در روند تصمیم‌گیری‌های ملی و بینالمللی برخوردار شده‌اند. به طوری که با گسترش فناوری ارتباطات و فراهم شدن امکانات مناسب برای تماس میان دولت‌ها، سازمان‌های غیردولتی در دهه‌های اخیر در سطوح ملی و بینالمللی رشد فزاینده‌ای داشته و حوزه فعالیت و نفوذ آنها از مسائل سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی گرفته تا امور انسان دوستانه توسعه یافته و به مشورت‌دهی، تدوین توسعه و تأثیرگذاری در مذاکرات رسمی دولتی در حیطه‌های مختلف گسترده شده است. عدم وابستگی به دولت‌ها از نظر مالی و نیروی انسانی، سرعت عمل، قدرت تصمیم‌گیری بالا، بروکراسی محدود و ساز و کار انعطاف‌پذیر این سازمان‌ها، سبب افزایش کارایی آنها در سطح ملی و بینالمللی بوده است. اعضای انجمن‌های علمی به عنوان شهروندان جهان در سایه تساهل و مدارای علمی می‌توانند از دستاوردهای علمی و فکری یکدیگر بهره‌مند شوند. تعاملات بینالمللی انجمن‌های علمی با توجه به جایگاه وزین جهانی آنها می‌تواند راهکاری مناسب برای ورود تجارب و اندوخته‌های ارزشمند علمی از سایر کشورها به داخل کشور بوده و عاملی برای صدور دستاوردهای دانشمندان کشور در عرصه‌های مختلف علمی و فرهنگی به سایر کشورها محسوب شود.
با دقت در تاریخچه توسعه انجمن‌های علمی و همچنین توجه به کارکردهای متنوع این نهادها باید اذعان کرد که در جمهوری اسلامی ایران این انجمنها نتوانسته‌اند کارکردهای خود را حتی در حد قابل قبول ایفا کنند. بخش عمده علل موجده این خلأ به دیدگاه سیاستگذاران کشور مبنی بر دولتی کردن بیش از حد مراکز علمی مربوط می‌شود. دیگر علل آن می‌تواند ضعف زیرساخت‌های علمی و اقتصادی و فقدان سیاست علمی مشخص و اشتغالات فراوان اعضای هیأت علمی باشد. افزون بر این، کم بودن تعداد دانشمندان و صاحب‌نظران رشته‌های مختلف علمی را نیز می‌توان مد نظر قرار داد. به هرحال، برای خروج از این وضعیت نامطلوب خصوصاً در شرایطی که مسأله نهادینه شدن مشارکت عمومی در کشور مطرح است، سیاستگذاران علمی کشور باید توجه ویژهای را برای ایفای نقش و کارکرد این مراکز صرف کنند. در این‌باره، پیش از پرداختن، به توسعه کمی انجمنها، راهکارها و اقدامات مؤثری را باید پیگرفت تا جایگاه و شأن این مراکز شناخته و نهادینه شود. دو حوزه‌اند که می‌توانند راهکارها را همزمان و هماهنگ دنبال کنند. نخست دولت که نقش حمایت کننده و سیاستگذار را بر عهده دارد و سپس متولیان انجمن‌های علمی و دیگر بخش‌های مرتبط که باید بر انجام دادن آنها همت گمارند. راهکارهای پیشنهادی که دولت در پیگیری آنها مسؤولیت مستقیم دارد عبارتند از:
ـ تمهید زیرساخت‌های لازم مادی و معنوی، با توجه به جوان بودن و شکنندگی این نهادها
در مراحل اولیه توسعه؛
ـ اعطای نقش به انجمنها در تدوین برنامه‌های توسعه کشور؛
ـ تشویق بخش‌های تولیدی و خدمات به ارتباط با انجمنها در زمینه آموزش و پژوهش؛
ـ حذف تشریفات مفصل اداری برای اعطای مجوز و ثبت انجمنها و معافیت آنها از مالیات؛
ـ تشویق و حمایت ویژه از تأسیس انجمنهایی که در زمینه فناوری‌های پیشرفته و موضوعات میان‌رشته‌ای جدید و زمینه‌هایی چون آینده‌شناسی و توسعه فعالیت انجمنها؛
ـ نظارت بر عملکرد انجمنها و ارزیابی کارشناسانه فعالیت آنها؛
ـ پیشنهاد برنامه، بودجه و نیروی انسانی مورد نیاز؛
ـ زمینه‌سازی برای گسترش و تقویت ارتباط و تعامل انجمنها با مراکز علمی و اجرایی؛
ـ اطلاعرسانی از وضعیت و عملکرد انجمنها؛
ـ تهیه و پیشنهاد ضوابط و مقررات مربوط به انجمنها و پیگیری تصویب آنها؛
ـ تهیه دستورالعمل‌ها و ضوابط اجرایی دبیرخانه؛
ـ تهیه و ارایه گزارش‌های دوره‌ای از فعالیت انجمنها.
رویکرد واحد نظارت و ارزیابی انجمن‌های علمی حوزه
این واحد نظارت و ارزیابی عملکرد انجمن‌های علمی حوزه و انجام کارشناسی‌های مربوط را بر عهده دارد که از جمله وظایف و اختیارات آن می‌توان به بررسی تقاضای تأسیس انجمنها و انطباق آن با ضوابط و مقررات مربوط، بررسی صلاحیت علمی اعضای هیأت مؤسس و صلاحیت عمومی آنان از طریق استعلام از مراجع ذیصلاح، بررسی اساسنامه پیشنهادی انجمنها و پیشنهادات اصلاحی آن، نظارت بر حسن اجرای برگزاری مجمع عمومی و انتخابات انجمنها، نظارت بر تنظیم صورتجلسه مجمع عمومی انجمنها، تهیه گزارش برگزاری مجمع عمومی و مصوبات آن برای ارایه به مسؤول دبیرخانه، تهیه و تدوین پیشنویس ضوابط، معیارها و شاخص‌های نظارت و ارزیابی و اصلاحات پیشنهادی آنها، نظارت بر عملکرد انجمنها در چارچوب ضوابط و مقررات مربوط و ارایه گزارش آن به مسؤول دبیرخانه، تهیه گزارش دوره‌ای از عملکرد انجمنها و ارایه آن به مسؤول دبیرخانه، تعیین امتیازات انجمنها برای تخصیص بودجه و اعطای سایر تسهیلات بر اساس ارزیابی عملکرد آنها با همکاری بخش‌های مختلف دبیرخانه؛ بررسی بیلان مالی و نظارت بر سر جمعداری اموال انجمنها، ارایه راهکار در راستای افزایش کارآمدی، اثربخشی و بهره‌وری انجمنها، پیشنهاد اصلاح ضوابط موجود دبیرخانه و تهیه پیشنویس مقررات مورد نیاز واحد نظارت و ارزیابی و پیگیری تصویب آنها در مراجع ذیصلاح، بررسی شکایات و اختلافات احتمالی انجمنها بر اساس ضوابط موجود و ارایه گزارش آن به مسؤول دبیرخانه، تعامل مؤثر و مفید با سایر واحدهای دبیرخانه، پیشنهاد برنامه و بودجه واحد نظارت و ارزیابی، ارایه گزارش دوره‌ای از عملکرد واحد نظارت و ارزیابی به مسؤول دبیرخانه و انجام امور محول از سوی مسؤول دبیرخانه اشاره کرد.
رویکرد واحد ارتباطات و اطلاعرسانی
این واحد برنامهریزی و مدیریت ارتباطات و همکاریهای علمی انجمن‌های علمی حوزه و اطلاعرسانی در این زمینه را به عهده دارد که فعالیت‌ها و برنامه‌های آن را می‌توان در پیشنهاد راهبردها و سیاستهای ارتباطی و اطلاعرسانی انجمنها در سطح ملی و بینالمللی، تهیه و تدوین پیشنویس ضوابط و دستورالعمل‌های ارتباطات و اطلاعرسانی و پیشنهادات اصلاحی مربوط به آنها، زمینه‌سازی و مدیریت ارتباطات و همکاریهای علمی انجمنها با مراکز و اشخاص حوزوی و غیر حوزوی، اطلاعرسانی از برنامه‌ها و فعالیتهای دبیرخانه و انجمنها، ارتباط مستمر با انجمنها در راستای انجام بهینه رسالت آنها، ارایه پیشنهاد برای هماهنگی انجمنها با یکدیگر، دبیرخانه و سایر اشخاص در راستای همکاری بهینه و رفع نیازهای متقابل، ارایه پیشنهادات کارشناسی در خصوص ساختار و شکل محصولات انجمنها و شیوه اجرای فعالیت آنها، ارایه نظرات کارشناسی برای تخصیص بودجه و سایر تسهیلات حمایتی انجمنها، تعامل مؤثر و مفید با سایر واحدهای دبیرخانه، پیشنهاد برنامه و بودجه سالانه واحد ارتباطات و اطلاعرسانی، ارایه گزارش دوره‌ای از عملکرد واحد ارتباطات و اطلاعرسانی به مسؤول دبیرخانه، انجام امور محول از سوی مسؤول دبیرخانه خلاصه کرد.
رویکرد واحد پشتیبانی و امور عمومی
این واحد پشتیبانی مادی و معنوی از انجمن‌های علمی حوزه و انجام امور عمومی دبیرخانه را به عهده دارد که اتخاذ تدابیر لازم و انجام اقدامات مناسب در جهت پشتیبانی معنوی از انجمنها، تنظیم برنامه و بودجه پیشنهادی دبیرخانه و پیگیری تصویب آن از طریق مسؤول دبیرخانه، پیگیری تأمین و جذب منابع و امکانات حمایتی انجمنها با هماهنگی مسؤول دبیرخانه، توزیع منابع و اعتبارات حمایتی تخصیص یافته به انجمنها بر اساس ضوابط مربوط، مدیریت منابع مالی به منظور افزایش بهره‌وری و هماهنگی اعتبارات و هزینه‌ها، نظارت و کنترل بر کلیه فعالیتهای اداری و مالی دبیرخانه، هماهنگی و همکاری با معاونت پژوهش در امور اداری و مالی دبیرخانه و انجمنها، برنامهریزی و هماهنگی به منظور استفاده بهینه از فضاها و امکانات عمومی دبیرخانه، ارایه خدمات اداری، فنی و کارشناسی به انجمنها، فراهم کردن زمینه‌ها و امکانات برگزاری مجامع عمومی انجمنها، جذب و تأمین نیروی انسانی دبیرخانه و برنامهریزی در زمینه ارتقای آنان با هماهنگی مسؤول دبیرخانه، برنامهریزی و پیگیری امور رفاهی کارکنان دبیرخانه، کنترل و پیگیری گزارش کار ماهانه و پرداخت حق‌الزحمه کارکنان دبیرخانه، تعامل مؤثر و مفید با سایر واحدهای دبیرخانه، ارایه گزارش دوره‌ای از عملکرد واحد پشتیبانی و امور عمومی به مسؤول دبیرخانه و انجام امور محول از سوی مسؤول دبیرخانه از وظایف و اختیارات آن است.
معرفی انجمن‌های علمی حوزه
انجمن علمی ادیان و مذاهب
مسؤولیت این انجمن را که در 24 تیرماه 82 تأسیس شده است، محمد جواد صاحبی برعهده دارد و قاسم جوادی، عبدالرحکیم سلیمانی، محمد جواد صاحبی، حسن قنبری، محمدباقر قیومی، رضا گندمی و ابوالفضل محمودی اعضای هیأت مؤسس آن هستند.
ضرورت تأسیس:
در بین موضوع‌های علمی که نخبگان حوزوی باید در باره آن بیندیشند و به تولید علم و نظریه‌های علمی در آن حوزه بپردازند، حوزه ادیان، فرق و مذاهب می‌باشد. شناخت درست و دقیق ادیان و مذاهب و تحلیل گرایش‌های فکری و عملی موجود در میان پیروان آنها و ضرورت تبیین شیوه تعامل سازنده و تأثیرگذار بر آنها، از جمله وظایف ذاتی عالمان دینی و دانش‌پژوهان حوزه‌های علمیه است. از این‌روی انجمن علمی ادیان و مذاهب تشکیل شد تا همچون سامانه‌ای در حوزه مباحث علمی مربوط به ادیان و مذاهب، ایفای نقش کند.
انجمن اقتصاد اسلامی
مسؤولیت این انجمن را که در 22 مهرماه 82 تأسیس شده است، سید محمد کاظم رجایی به عهده دارد و حسن آقانظری، سید محمد کاظم رجایی، مهدی رجایی‌نیا، مجید رضایی، محمدمهدی کرمی، سیدحسین میرمعزی، محمدرضا یوسفی و احمد علی یوسفی اعضای هیأت مؤسس آن هستند.
ضرورت تأسیس:
از آنجا که ادبیات اقتصاد اسلامی در دانشگاه‌ها به طور شایسته راه پیدا نکرده است و شاید یکی از علت‌های آن عدم تحقیقات لازم در این خصوص باشد، دانش‌آموختگان حوزوی رشته اقتصاد اسلامی، گردهم آمده‌اند تا در کنار هم و در ارتباط با یکدیگر در موضوع اقتصاد اسلامی بیندیشند و تا آنجا که امکان دارد زمینه گفتمان‌های اقتصاد اسلامی را با ادبیات متناسب با آن فراهم کنند. گفتنی است این انجمن از دو کمیته آموزش و پژوهش تشکیل شده است.
انجمن تاریخ‌پژوهان
مسؤولیت این انجمن را که 27 خردادماه 82 تأسیس شده است، محمدرضا بارانی برعهده دارد و محمدرضا بارانی، محمدرضا جباری، حسین حسینیان مقدم، مسعود حیدری نیک، قاسم خانجانی، جواد سلیمانی و سیدحسین فلاح‌زاده اعضای هیأت مؤسس آن هستند.
ضرورت تأسیس:
می‌توان تحقیقات تاریخی را پلی میان گذشته و آینده بشر دانست؛ مسیری که اگر با بینش و دقت طی شود، افق‌های روشنی را در برابر جوامع انسانی خواهد گشود. انجمن تاریخ‌پژوهان در کنار دیگر انجمنها برای توجه بیشتر محققان به مباحث تاریخی، به ویژه تاریخ اسلام و تاریخ معاصر تشکیل شده و برای رسیدن به هدف‌های خویش، وظایفی بر عهده گرفته است که برخی از آنها عبارتند از: تشکیل گردهمایی‌های علمی، شناسایی پژوهشگران رشته تاریخ و اطلاعرسانی به آنان، ایجاد همکاری با انجمنها و مراکز علمی داخل و خارج از کشور و زمینه‌سازی برای حضور اعضا در مجامع علمی و بینالمللی.
انجمن تعلیم و تربیت اسلامی
مسؤولیت این انجمن را که 15 دی‌ماه 83 تأسیس شده است، هادی حسین‌خانی برعهده دارد که علیرضا اعرافی، محمدعلی حاجی‌ده‌آبادی، سیدعلی حسینی‌زاده، محمد داودی، هادی رزاقی، محمدجواد زارعان، عباسعلی شاملی، صادق کریم‌زاده، سیدصادق موسوی‌نسب و محمود نوذری اعضای هیأت مؤسس آن هستند.
ضرورت تأسیس:
تعمیق و توسعه مباحث علوم تربیتی در حوزه‌های علمیه، تقویت و گسترش روحیه نظریه‌پردازی، پژوهشگری، آزاداندیشی، نقد و مناظره مبتنی بر آموزه‌های اسلامی و بهره‌برداری از ظرفیت‌های تخصصی موجود در مباحث مربوط به علوم تربیتی از جمله اهداف مهمی بود که باعث شد تا عدهای از اندیشمندان و متخصصان حوزوی رشته تعلیم و تربیت اسلامی گرد هم آیند تا در قالب انجمن تعلیم و تربیت اسلامی، گام‌های مفید و ارزشمندی را برای رسیدن به اهداف مذکور بردارند.
انجمن روانشناسان
مسؤولیت این انجمن را که 23 دی‌ماه 82 تأسیس شده است، مسعود آذربایجانی برعهده دارد و سیدمحمد آقامیرمحمدعلی، ابوالقاسم بشیری، داود حسینی، اکبر عباسی، سیدمهدی موسوی اصل، رحیم میردریکوندی و ولی‌الله هاشم‌پور اعضای هیأت مؤسس آن هستند.
ضرورت تأسیس:
کاستی‌های روانشناسی غربی و ظرفیت‌های موجود در منابع اسلامی در موضوع‌های روانشناختی، عدهای از متخصصان حوزوی رشته روانشناسی را بر آن داشت تا در قالب انجمن روانشناسان حوزه، گردهم آیند و زمینه‌ساز تعمیق و توسعه مباحث روانشناسی و مشاوره در حوزه علمیه باشند.
انجمن قرآن‌پژوهی
مسؤولیت این انجمن را که 22 مهرماه 82 تأسیس شده است، سیدرضا مؤدب برعهده دارد و محمدتقی دیاری، محمدعلی رضایی اصفهانی، محمدفاکر میبدی، سیدرضا مؤدب، علی احمد ناصح، فتح‌الله نجارزادگان و علی نصیری از اعضای هیأت مؤسس آن هستند.
ضرورت تأسیس:
کتاب آسمانی قرآن، صحیفه‌ای جاویدان و سرشار از رمز و راز، و دریایی ژرف و آکنده از گوهرهای گران قیمت علوم و معارف جهان شمول اسلامی است. هر قدر که در این گنجینه مقدس تحقیق و تتبع بیشتری شود، یافته‌های ارزشمندتری نمایان می‌گردد. اندیشمندان و پژوهشگران علوم قرآنی با هم‌اندیشی و اجتماع در انجمن قرآن‌پژوهی، قصد دارند گام‌های مؤثری در راستای توسعه و ترویج علوم قرآنی و بازشناسی ابعاد شگفت آن بردارند.
انجمن قلم حوزه
مسؤولیت این انجمن را که 22 دی‌ماه 82 تأسیس شده است، رضا بابایی برعهده دارد و ابراهیم احمدیان، احمد امامی، رضا بابایی، حسین سیدی ساروی و محمدرضا موحدی اعضای هیأت مؤسس آن هستند.
ضرورت تأسیس:
مراکز دینی مانند همه کانون‌های تولید علم، به بخشی برای عرضه بهتر و توزیع گسترده محصولات خود نیاز دارند. از این‌رو در مراکز دینی، بخش عرضه و ادبیات و گفتمان، اهمیت فراوانی دارد. انجمن قلم حوزه بیشتر با هدف گسترش فعالیتهای قلمی و بهینه‌سازی آن در حوزه و مراکز دینی در سال 1382 تأسیس گردید. همچنین آموزش و پرورش نیروهای انسانی و ایجاد زمینه مناسب برای تضارب آراء و گفت‌وگوهای علمی در این بخش و حمایت معنوی از نویسندگان و شاعران حوزوی از اهداف مهم تأسیس این انجمن است.
انجمن کلام اسلامی
مسؤولیت این انجمن را که 19 فروردین‌ماه 85 تأسیس شده است، حجت‌الاسلام هادی صادقی برعهده دارد و سیدمحمود موسوی، رضا برنجکار، هادی صادقی، علی عباسی، سیدیحیی یثربی، مهدی ذاکری احقر، محمدعلی عبدالهی، محمدتقی سبحانی، علیرضا ال‌بویه، حمید حوالی شهریاری و حسین دیبا اعضای هیأت مؤسس آن هستند.
ضرورت تأسیس:
انجمن کلام اسلامی با توجه به شرایط و مقتضیات جامعه اسلامی و نیاز جدی پاسخ به شبهات در حوزه عقاید دینی و تبین اصول عقاید حقه مذهب جعفری(ع) و آموزش و پژوهش در قلمرو علم کلام تأسیس شده است.
انجمن مدیریت اسلامی
مسؤولیت این انجمن را که 15 دی‌ماه 83 تأسیس شده است، محمدمهدی نادری برعهده دارد و علی‌اکبر بخشی، علی آقاپیروز، عبداله توکلی، سیدابوالفضل حسنی، ابوطالب خدمتی، مجتبی درودی، عباس شفیعی، سیدصمصامالدین قوامی، ابوالفضل گائینی، امیرعلی لطفی، محسن منطقی و محمدمهدی نادری قمی اعضای هیأت مؤسس آن هستند.
ضرورت تأسیس:
علم مدیریت در ایران نوجوان است و پژوهش‌های مدیریت در ایران تقریباً نزدیک به صفر است. اگر هم پژوهشی در این زمینه وجود دارد، بیشتر جنبه ترجمه‌ای و صوری دارد. ضرورت تشکیل انجمن مدیریت اسلامی با هدف تعمیق و توسعه مباحث مدیریت و سازمان در حوزه‌ها و سامان‌بخشی به امور آموزشی و پژوهشی مباحث مدیریتی، منجر شد تا دانش‌آموختگان حوزوی علم مدیریت گردهم آیند تا گام‌های لازم برای رسیدن به قله‌های مدیریت اسلامی را طراحی و تدوین کنند.
انجمن مطالعات سیاسی
مسؤولیت این انجمن را که 6 بهمن‌ماه 83 تأسیس شده است، دکتر احمدرضا یزدانی‌مقدم برعهده دارد و غلامرضا بهروزلک، سیدصادق حقیقت، علیرضا زهیری، نصرالله سخاوتی، علی شیرخانی، داود فیرحی، نجف لک‌زایی، منصور میراحمدی و محمدجواد نوروزی اعضای هیأت مؤسس آن هستند.
ضرورت تأسیس:
زمینه‌سازی برای تعمیق و توسعه دانش در حوزه‌های علمیه، ایجاد زمینه مناسب برای تضارب
آرا و گفت‌وگوهای علمی در مباحث سیاسی، پرورش نیروهای انسانی و سامان بخشیدن به
آموزش و پژوهش در این علوم، بخشی از انگیزه‌های کارشناسان و محققان علوم و اندیشه‌های سیاسی در حوزه است که سعی دارند با هم‌اندیشی و تشریک مساعی در انجمن مطالعات سیاسی، گام‌های لازم برای توسعه اندیشه سیاسی اسلام را بردارند.
انجمن معرفت‌شناسی
مسؤولیت این انجمن را که 22 مهرماه 82 تأسیس شده است، محمدباقر ملکیان برعهده دارد و محمد فنایی اشکوری، رضا صادقی حاجی‌آبادی، محمد حسین‌زاده، محمدتقی سبحانی، هادی صادقی، عبدالرسول عبودیت، حسین فقیه، محمد لگنهاوزن و محمدعلی مبینی اعضای هیأت مؤسس آن هستند.
ضرورت تأسیس:
رشته معرفت‌شناسی یکی از رشته‌های جوان و نوپاست و با اینکه در مغرب زمین سابقه طولانی دارد، در کشور ما نخست از سوی علامه طباطبایی(ره) و شاگردان وی به مثابه رشته‌ای علمی طرح شد. شناخت‌شناسی، از علوم بنیادین در تفکر انسانی است که یا آدمی را به یقین می‌رساند و یا او را به ورطه شکاکیت و نسبیت‌گرایی می‌اندازد. با توجه به اینکه مباحث فراوانی از این شاخه علمی در دامن فلسفه، منطق، کلام و عرفان اسلامی به طور پراکنده پرورش یافته است، استخراج، بازآفرینی و خلق نظرات جدید معرفت‌شناختی لازم و بایسته است. انجمن معرفت‌شناسی باتوجه به این ضرورت و برای تحقق سخنان مقام معظم رهبری درباره تولید علم و جنبش نرم‌افزاری، سامان پذیرفت.
در پایان می‌توان تصریح کرد: اولویت دادن به تشکیل انجمن‌های علمی حوزه متناسب با رشته‌های تخصصی فعال در حوزه و به جهت سازماندهی نخبگان و پژوهشگران این رشته و نیز توجه به علوم انسانی اسلامی به جهت اهمیت و تأثیری که در جامعه داشته و ورود و حضور فعالانه حوزه در این عرصه را می‌طلبد، از جمله اولویت‌های تشکیل انجمن‌های علمی حوزه محسوب می‌شود.
گفتنی است، ساختمان انجمن‌های علمی حوزه به نشانی قم ـ بلوار جمهوری اسلامی ـ کوچه شماره 2 واقع است. /920/گ503/ع