آشنایی با فلسفه مقدمه درک مباحث کفایه است

حجت الاسلام احمد دهقان، استاد حوزه علمیه قم در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری رسا اظهار داشت: آخوند خراسانی در خانواده ای که به فضل و علم معروف بوده است متولد شد، جد ایشان اهل هرات بود، وی دورس مقدمات را در حوزه مشهد گذراند و دروس معقول را نزد مرحوم سبزواری خوانده است و در سن بیست و دو سالگی نزد ابوالحسن جلوه در تهران درس حکمت را تمام کردند و بعد از فعالیت‌های علمی گسترده در حوزه علمیه نجف، بعد از میرزا محمد حسن شیرازی مرجعیت عامه به ایشان رسید.

وی بیان داشت: آخوند خراسانی دارای سجایای اخلاقی نیکویی بوده چنانچه نقل شده او با خانواده اش و مردم بسیار مهربان و رئوف بوده و هرگز نسبت به شاگردان عصبانی نمی‌شده و به حقوق خانواده خویش احترام می‌گذاشته است.

این استاد حوزه علمیه قم بیان داشت: ظاهر نظیف، سعه صدر، تحمل مشقت‌ها در مسیر تحصیل علم، دقت نظر علمی، ژرف اندیشی و علاقه به درس و بحث از دیگر صفات نقل شده از آخوند خراسانی است.

این استاد حوزه علمیه قم با اشاره به این که عالمان اسلامی و فقیهان شیعی همواره به مسائل سیاسی توجه داشته اند، گفت: از موضع‌گیری آخوند در مسائل سیاسی جریان مشروطه معلوم می‌شود قائل به دخالت عنصر مشروعیت در مشروطه بوده است.

این استاد حوزه علمیه بیان داشت: برای سنجش علمی یک نفر باید اساتید او را بررسی کزد، مهمترین استاد آخوند خراسانی به اعتراف خودش شیخ انصاری است که هرچند نزد وی تنها دو سال تلمذ کرده اما بیشترین استفاده ها را برده است. همچنین میرزا محمد حسن شیرازی، صاحب فتوای تنباکو ، سید علی شوشتری و مرحوم شهابی و سید مهدی قزوینی از دیگر اساتید او بوده‌اند.

وی محک دیگر برای ارزیابی مقام علمی فرد را شاگردان یک استاد عنوان داشت و گفت: به لحاظ شاگردان، آخوند خراسانی شاگردهای بزرگی را به حوزه های علمیه تحویل داده است که می توان از سیدابوالحسن اصفهانی، حاج آقا حسین بروجردی، آقا ضیاء عراقی و ... نام برد.

این استاد حوزه علمیه قم با تاکید بر اینکه شاگردان آخوند خراسانی، خود استوانه‌های فقهی، اصولی حوزه های علمیه شدند و راه علمی آخوند را ادامه دادند، بیان داشت: کار این شاگردان بزرگ که مکتب‌های اصولی و فقهی را امتداد بخشیدند، نشان می‌دهد که آخوند خراسانی تا چه اندازه دارای تسلط و هیمنه علمی بوده است.

وی ادامه داد: آخوند خراسانی وقتی به نجف وارد شد از میرزای شیرازی استفاده کرد و بعد از هجرت میرزای شیرازی به سامراء، خودش در نجف کرسی درس راه انداخت و هزار شاگرد که حدود صد و پنجاه نفر آنها مجتهد بودند از درسش بهره می‌برند.

محقق حوزه علمیه قم با بیان اینکه آخوند آثار قلمی زیادی همچون کتاب اجاره، حاشیه بر اسفار ملاصدار، قضا و شهادات و حاشیه بر کتاب‌های شیخ انصاری دارد، گفت: آثار او نشان می دهد که فقط در اصول متبحر نبوده و در فلسفه نیز صاحب نظر بوده است.

وی گفت: مهمترین کتاب آخوند خراسانی، کفایه الاصول است که در حوزه‌های علمیه قم و نجف تدریس می شود و در واقع این کتاب یک دوره کامل علم اصول است که با عبارت موجر و دقیق بیان شده است.

این استاد حوزه علمیه قم بیان داشت: آقا بزرگ تهرانی می‌گوید آخوند خراسانی بیشترین مباحث فلسفی را در کتاب اصولی خود استفاده کرده به گونه‌ای که در کتب مرسوم قبل از آخوند مانند رسائل، فصول و قوانین تا این اندازه مباحث عقلی و فلسفی مشهود نبوده است.

وی با بیان اینکه کمتر طلبه ای است که با کتاب کفایه مانوس نباشد، گفت: بیش از 150 حاشیه و شرح همچون حاشیه سید محسن حکیم، محقق ایروانی و مرحوم اصفهانی بر این کتاب نوشته شده است.

وی بیان داشت: از آن جایی که کتاب کفایه دارای مباحث فلسفی و عقلی است به نظر می آید طلبه ای که با اصطلاحات علم معقول آشنا نباشد بعید است این کتاب را به خوبی متوجه شود، از این رو ضروری است تا محققان علوم اسلامی مقدمات این کتاب را خوب بیاموزند.

این استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه به نظر من کفایه برای دروس خارج حوزه مناسب‌تر است، ادامه داد: طلاب به ما مراجعه می کنند و از سخت بودن کفایه گلایه می کنند و می‌گویند ما نمی توانیم این کتاب را به خوبی بفهمیم. کتاب کفایه درس خارج آخوند خراسانی بوده و خلاصه علم اصول در دو جلد است، گاه یک صفحه را در یک سطر بیان کرده، اما کتاب رسائل شیخ انصاری به صورت تفصیلی مسائل را بیان داشته است، از این رو رسائل مادر کفایه است و اگر کسی رسائل را خوب نخوانده باشد هرگز نمی تواند کفایه را بفهمد.

وی بیان داشت: راهکار اجرایی آموزشی این است که یا کفایه در درس خارج خوانده شود یا تنها افرادی که آگاهی کامل به رسائل دارند، آن را بخوانند. /909/ت301/ع