برنامه معاونت پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی در سال جدید

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، مسائل و محورهای برنامه راهبردی 5 ساله دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ابلاغ گردید. از 15 مسئله محوری این برنامه که از سال جاری اجرا خواهد شد، تعدادی از آنها به عنوان مسائل محوری شعبه خراسان این مرکز انتخاب شده است.
 
در همین خصوص گفت‌وگویی داشتیم با غلامرضا جلالی، معاون پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی که تقدیم خوانندگان رسا می‌شود:

رسا- دورنمایی از فعالیت‌های معاونت پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی در سال جدید با توجه به برنامه راهبردی 5 سال آینده دفتر تبلیغات اسلامی قم، را تشریح کنید.

در دفتر تبلیغات اسلامی یک برنامه‌ریزی به صورت متمرکز در سال 90 اتفاق افتاد که بازتاب عملی آن چند سال آینده خواهد بود. این برنامه تجدید نظری نسبت به برنامه‌های پیشین دفتر است. و علی‌رغم اینکه فرصت کم بود، اما چون گردانندگان این برنامه‌ها به ویژه مسئولینی که در قم حضور دارند، اهل خبره هستند، توانستند مباحث را به گونه‌ای پیش ببرند که مایه دلگرمی دست‌اندرکاران شود.

چند عامل این برنامه را تقویت می‌کنند. نکته اول مسئله‌محور بودن برنامه راهبردی 5 ساله آینده دفتر است، که این از سال جاری شروع می‌شود. در برنامه‌های پیشین البته چنین نبود که به مسائل توجه نداشته باشیم، ولی ذوقیات و علائق افراد در آن برنامه‌ریزی‌ها دخالت و در نهایت تنوع و تشتتی را بر برنامه‌های دفتر تحمیل می‌کرد.

اکنون مسئله‌محور کردن برنامه راهبردی 5 ساله دفتر و اینکه هریک از شعب دفتر و دفتر مرکزی، هرکدام قسمتی از کار را با توجه به داشته‌ها و ظرفیت‌های خود عهده‌دار خواهند شد، فضا را بسیار روشن کرده است و از موازی‌کاری نسبت به خارج دفتر جلوگیری کرد و هم در داخل دفتر مانع موازی کاری شد.

علاوه‌ بر اینکه مسئله‌محور بودن فعالیت‌های پژوهشی ناظر بر نیاز اجتماعی و با توجه به مقتضیات زمان و مکان است و تمرکز را در بخش‌های خاص به وجود آورده و تخصص‌ها در آن لحاظ شده است. هر یک از بخش‌ها عهده‌دار مباحثی شده‌اند که قابلیت آن را دارند.

رسا - آیا تغییری هم در رویکرد پژوهشی آینده دارید؟

در طراحی جدید، حرکت از مباحث بنیادین به بحث‌های روبنایی‌تر است. بحث‌هایی مانند ایمان دینی که از مباحث و مسائل جدی دفتر تلقی می‌شود و اولویت اول را از آن خود کرده است، در حقیقت ناظر بر فرایند معرفت دینی در جامعه است. تلاش‌هایی که به طور کلی نهادهای دینی در سطح کلان جامعه ایفا می‌کنند، چه نقشی در رونق ایمان دینی داشته و با توجه به اینکه این تلاش‌ها رضایت‌بخش نبوده است، چه کار می‌توان انجام داد.

ایمان سنگ زیربنای خیلی از بحث‌های فرهنگی، دینی و معرفتی در جامعه شمرده می‌شود و اگر ما نسبت به این موضوع اهمیت کمتری قائل شویم، بخش‌های دیگر استوار نخواهند شد. مثال دیگری که می‌توان گفت، بحث سبک زندگی است که تقریبا تئوری‌های آن یک دهه قبل، از طریق مجله «نقد و نظر» دفتر تبلیغات اسلامی دنبال می‌شد، ولی الان به عنوان موضوعی جدی، هم از نظر شاخصه‌های زندگی فردی، هم خانوادگی و هم اجتماعی مطرح شده است.

در سطح کشور بعد از گذشت بیش از 4 دهه از جریان انقلاب اسلامی، اختلاف نظر شدیدی را در روش‌های زندگی می‌بینیم، به گونه‌ای که الگوی زندگی اسلامی در بین الگوهای دیگر تقریبا گم شده است. مهم این است که بدانیم سبک زندگی با توجه به ایمان‌محوری چیست و چه کار می‌شود کرد که فرد، خانواده و جامعه تزلزل پیدا نکند و برای جبران ضعف‌های اخلاق فردی، خانوادگی و اجتماعی چه می‌شود کرد.

در نهایت به این مباحث می‌رسیم که آیا داشته‌های ما به لحاظ علمی و تخصصی پاسخگوی نیازهایی هست که امروز داریم؟ یا اینکه چه اندازه علوم رایج در حوزه علمیه پاسخگوی نیازهای فعلی جامعه است؟ چه اندازه به هویت تمدنی خود توجه داریم و چه اندازه برای ساخت و ساز تمدنی و فرهنگی خود در مقایسه با تمدن‌ها و فرهنگ‌های دیگر مئونه در نظر گرفته‌ایم؟ و... توجه شده است.

اینها مسائلی است که در مباحث پایانی 9 مسئله‌ای که شعبه خراسان به عهده گرفته است، طراحی شده و نشان می‌دهد که اولا مباحث بنیادی ما چیست و ثانیا برای تحقق آن در جامعه چه سبکی را باید دنبال کنیم. اخلاق اجتماعی را چطور باید تأمین کنیم تا بعد از آن داشته‌های خود را بسنجیم.

ما نمی‌توانیم بر اساس مباحث وارداتی مثل جامعه‌شناسی و روانشناسی غرب، جامعه خود را تنظیم کنیم. یک جامعه توحیدی باید برنامه‌های خاص خود را داشته باشد. برای جبران این ناهماهنگی، ذهن، خود به خود انصراف پیدا می‌کند به داشته‌های خود و اینجا این سؤال مطرح می‌شود که داشته‌های ما در علوم اجتماعی چه اندازه با نیازهای امروزین ما وفق دارند.

ماحصل این قضایا در چند سال آینده نوعی خودآگاهی اجتماعی، ملی و دینی است. ضمن اینکه بسیاری از این مباحث به صورت جدی تحلیل و آنالیز شده و پاسخ‌های آن پیدا می‌شوند، همچنین متوجه توان و ضعف خود در حوزه‌های کلان خواهیم شد. اگر این جنبش جدی و خودآگاهی جدی در مراکزی مثل دفتر تبلیغات اسلامی به وجود بیاید، می‌تواند در بیداری اجتماعی خیلی مؤثر باشد. با توجه به اینکه نهادهای مربوط به دفتر، از یک طرف با مراکز علمی جامعه ارتباط دارند و از طرف دیگر با افراد مرتبط هستند. این ارتباط دو سویه می‌تواند تأثیر ماندگاری در توسعه فرهنگی جامعه داشته باشند.

نکته دیگری هم که در مرحله دیگر این برنامه‌ریزی قابل توجه بوده این است که ضمن تبیین 9 مسئله اساسی که از مطالعات میدانی در سطح کشور به دست آمده، محورهای جدی هریک از این مسائل مشخص شده است. محورهای جدی که بتوانیم به وسیله آنها مسائل را تحلیل کرده و پاسخ آن را پیدا کنیم. این مسئله آنالیز، تحلیل و تفکیک شده است و هر یک از بخش‌های دفتر، مثل بخش‌های مختلف پژوهشی وظیفه خود را به صورت شفاف شناخته‌اند.

رسا- آیا برنامه جدید دفتر تبیلغات اسلامی، کارهای سابق شما را تحت‌الشعاع قرار داده است و برنامه گروه‌های پژوهشی نسبت به آن تغییر کرده است؟

2 سال قبل از برنامه‌ریزی اخیر دفتر، ما دنبال این بودیم که سازماندهی جدی در پژوهشکده به وجود بیاوریم. گروه‌ها مختلف بودند و هماهنگی بین آنها برای ما مسئله بزرگی بود. اینکه این گروه‌ها به تبع تخصص‌های دانشگاهی خود عمل کنند؛ معلوم نبود ما را به دست‌آورد مورد نیاز جامعه برساند، برای اینکه تخصص‌ها موجبات این کار را ندارند. خود به خود جنبه‌های اسلامی باید در این تخصص‌ها حضور خود را تثبیت می‌کرد و این بحث‌هایی طولانی به وجود آورد و بیشتر دوستان توجه جدی به این مباحث پیدا کردند.

از طرف دیگر باید ساختاری تولید می‌شد که بتوانیم مجوز را از آموزش عالی بگیریم. خود به خود دگرگونی‌های مورد نیاز و حل معضلات علمی و تخصصی درون دوستان در طول دو سال به صورت جدی دنبال شده بود و نیازها مورد غفلت قرار نگرفته بود. بر این اساس تغییراتی که در برنامه‌ریزی خود به وجود آوردیم خیلی زیاد نبود.

رسا- چقدر از این برنامه 2 ساله شما استقبال شده بود؟

ما هیچ اعتراضی در مجموعه دوستان نداشتیم و این انسجام آن‌ها را خوشحال‌تر می‌کرد و مطمئن می‌شدند که در مرکزی علمی و جدی فعالیت می‌کنند.

رسا- در آخر اگر پیشنهاد یا انتقادی دارید بفرمایید.

کار پژوهش در قلب کارهای دیگر قرار دارد و سنگین‌تر از کارهای آموزش و تبلیغ است. به همین خاطر عنایت بیشتری را از سوی مسئولین طلب می‌کند. ضمن اینکه دوستان به صورت پرکار و فعال، چند سال گذشته را فعالیت داشته‌اند و باید از پیش‌گامی آنها در این تحول جدی قدردانی کرد.

معاونت پژوهش خیلی راحت توانست خود را با این فضا منطبق کند و اگر پرکاری دوستان نبود، این انطباق امکان پذیر نبود، تا جایی که الان کارهای پیشنهادی ما برای قم، حجمی دو برابر حجم سال‌های گذشته دارد و این بخاطر استقبالی است که از طریق دوستان صورت گرفته است.

از دفتر قم توقع داریم با همان نگاه مثبت و سازنده به فعالیت‌های پژوهشی شعبه توجه داشته باشند. مسائلی که خراسان با آنها روبه رو است، خیلی جدی تر از مباحثی است که جاهای دیگر با آن روبه‌رو هستند، به دلیل اینکه رفت و آمد فرقه‌ها و گروه‌های مختلف، هم مرزی با کشورهای مختلف و ورود مباحث جدی و به روز در داخل خراسان موجباتی دارد که باید به آن توجه بیشتری شود./931/گ403/ر