اصول تغذیه از نظر طب سنتی و جدید

طلیعه بحث:

هر چه انسان پیشرفت می‌کند در خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها تنوع ایجاد می‌شود و انواع جدیدی از غذاهای بسته‌بندی در کارخانجات تولید می‌شود، ولی متأسفانه در برخی موارد خوراکی هائی تولید می‌شود که نه تنها سودی برای انسان ندارد بلکه ضررهای زیادی بر انسان وارد می‌کند. دین اسلام تاکیدهای زیادی دارد که انسان باید به غذای خود دقت کند در غیر اینصورت گناهکار است؛ قرآن کریم می‌فرماید: فلینظر‌ الانسان الی طعامه (انسان باید به غذایی که می‌خورد دقت زیادی کند). امام خمینی رهبر کبیر انقلاب (قدس سره) می‌فرماید: خوردن هر چیزی که به بدن ضرر می‌‌رساند حرام است. قابل ذکر است که مراجع عظام تقلید در توضیح المسائل خود آورده‌اند که هر چیزی که خوردن یا نوشیدن  آن برای انسان ضرر مهمی دارد حرام است. تأکید می‌شود در علم پزشکی جدید نیز ثابت شده که خوردن بعضی از خوراکی‌ها و غذاها باعث ایجاد نگرانی و بیماریها در بدن می‌شود، پس دین اسلام و علم پزشکی از ما خواسته‌اند که در غذاهای خود دقت کنیم و هر خوراکی را که در مغازه ها یا فروشگاه‌ها دیدیم به سرعت آنرا نخریم و بهترین غذا از نظر مواد مغذی را انتخاب کنیم؛ امام صادق(ع) می‌فرمایند: خوردن هر چیزی که موجب ضرر انسان شود و در بدن و نیروی او زیان وارد کند جز در ضرورت حرام است. طبق این روایت  غذاهای ضرررسان به بدن را نباید خورد پس نتیجه می‌گیریم حتی اگر این خوراکی‌های ضرررسان در سطح شهر بفروش می‌رسد نباید آنها را مصرف کرد.
 
صوموا تصحوا؛ روزه بگیرید تا سالم بمانید

روزه فوائد زیادی در جسم و روح ایجاد می‌کند. روزه باعث می‌شود که اعضای بدن، مخصوصاً دستگاه گوارش در طول 11 ماه که مشغول فعالیت بودند به مدت یکماه استراحت کرده و نیروی تازه بگیرد، مثل ماشینی که 11 ماه به صورت شبانه روز فعالیت کرده و این ماشین اگر یکماه استراحت نکند دیگر نمی‌تواند بعد از 11 ماه با قدرت کار کند. از سوئی ذخایر چربی‌های مضری که مخصوصاً در ناحیه شکم تجمع پیدا کرده است می‌تواند مشکلات زیادی را برای ما ایجاد کند، کاهش یافته و سموم بدن دفع گردد؛ جا دارد که توصیه انجمن پزشکی گوارش کشور در مورد داشتن گوارش سالم را بیاورم:

1-   انسان باید از پرخوری جلوگیری کند.
2-   ورزش کنید حداقل 3 الی 4 روز در هفته و در هر دفعه 30 دقیقه.
3-   به آرامی غذا بخورید و آن را کاملاً‌ بجوید.
4- به یاد داشته باشید هیچ ماده غذایی برای سلامتی معجزه نمی‌‌کند معجزه در حفظ تعادل در غذا خوردن و زیاده‌روی نکردن است.
5-   چای تازه دم و کمرنگ مصرف کنید و چای غلیظ و مانده نخورید.
6- نوشیدنی و آب‌ها را جرعه جرعه بخورید و نوشیدنی‌ها را با جرعه‌های بزرگ و به سرعت نخورید (یک لیوان آب را در 3 دفعه بخورید).
7-   از خوردن غذاهائی که دارای مواد نگهدارنده مثل بنزوات سدیم دارند را کمتر مصرف کنید.
8-   یک یا دو ساعت بعد از خوردن غذا استراحت نکنید.
 
تغذیه در سحر

روزه‌داران عزیز باید از رژیم غذایی سالم و با کیفیت پیروی کنند تا به این ترتیب بدن خود را با شرایط جدید تطبیق دهند و در سحر بهتر است از غذاهای دیر هضم (ماندگاری آنها در بدن زیاد است) استفاده کنند، مثل: غذاهایی که دارای کربوهیدراتهای پیچیده‌اند (قندهای مرکب)، غلات کامل، حبوبات، جو، گندم، نشاسته‌ها مثل سیب‌زمینی، نان‌های سبوس‌دار (نان‌های موجود در نانوایی بیشترشان فاقد سبوس هستند لذا دارای خاصیت غذائی زیادی نمی‌باشند)، ماکارانی (در خرید ماکارانی دقت کنید که زردی آن زیاد باشد که این نشان از بالا بودن سمولینای آن است)، برنج (برنج‌های موجود در بازار بیشترشان فاقد سبوس هستند به همین خاطر فاقد خاصیت غذائی بالا می‌باشند)، گوشت‌ها همانند گوشت قرمز و گوشت سفید توصیه می‌شود از غذاهای فیبردار مثل میوه وسبزی زیاد استفاده کنیم بدانید که استفاده از میوه و سبزی خالی یا شیرینی‌جات بصورت تنها بدون خوردن غذاهای پختنی به عنوان سحری باعث می‌شود در طول روز گرسنه و تشنه شوید. ضمناً‌ هنگام خوردن سحری خوردن خرما یا کاهو را فراموش نکنید و از غذاهای سرخ کرده و پرچرب مثل کله‌پاچه کمتر مصرف کنیم زیرا فشار زیادی به معده آورده و باعث تشنگی در طول روز می‌شود.

در سحر از خوردن غذهای پرحجم و کم‌کالری مثل سوسیس، کالباس، پیتزا، غذاهای کنسرو شده، غذاهایی که مواد نگهدارنده دارند پرهیز کنید چون این غذاها علاوه بر نداشتن خاصیت زیاد باعث گرسنگی و تشنگی در طول روز می‌شود البته اگر دوست دارید غذای کم حجم و پرکالری بخورید پیشنهاد ما کره با عسل یا خامه با عسل و یا حلیم می‌باشد. تاکید می‌شود شبها هنگام استراحت چند قطره روغن بادام شیرین روی ملاج سرد (قسمتی را که هنگام وضو مسح می‌کنیم) را چند دقیقه ماساژ دهیم این‌کار باعث می‌شود قدرت ما هنگام گرمای روز افزایش یابد و مغز و اعصاب انسان قوی می‌شود. البته هنگام خرید روغن بادام دقت کنید که مخلوط به پارافین نباشد. اضافه می‌شود خوردن سالاد در سحر فراموش نشود زیرا این‌کار باعث کاهش احساس تشنگی در طول روز می‌شود. البته حداقل سالادی که می‌توان تهیه کرد خیار و گوجه است که با افزودن کمی هویج و ماش و عدس می‌توان به ارزش غذایی آن اضافه کرد البته بهترین سالاد کاهو می‌باشد که قدرت زیادی برای ایجاد عدم تشنگی در طول روز دارد.

توصیه می‌شود بعد از خوردن سحری حتماً چند دقیقه پیاده‌روی کنید چون اینکار باعث هضم غذا می‌شود. اگر بعد از خوردن سحری چند دقیقه فعالیت بدنی یا پیاده‌روی نداشته باشید مواد غذایی مغذی مورد نیاز بدن مثل پروتیین و ویتامین و آهن و ... بعلت عدم هضم به صورت کامل جذب بدن نمی‌شوند. عدم جذب مواد مغذی مورد نیاز باعث ایجاد گرسنگی در طول روز می‌شود. پس توصیه می‌شود بعد از خوردن سحری چند دقیقه پیاده‌روی کنید تا غذا درست هضم و جذب بدن شود. قابل ذکر است از خوراکی‌ها تخم‌مرغ و شیر غذای کاملی هستند یعنی شیر و تخم‌مرغ بیشتر مواد مورد نیاز بدن را از جمله آهن، پروتیین و ویتامین را دارند که توصیه ما این است که از بین شیر و تخم‌مرغ شیر را انتخاب کنید چون زیاد خوردن تخم‌مرغ باعث ایجاد چربی در بدن می‌شود، البته بهتر است شیر به همراه عسل خورده شود که این ترکیب برای درمان بعضی از افسردگی‌ها و کمردردها و پوکی استخوان و شکستگی استخوان و بعضی از ضعف‌ها بسیار مفید است.

اگر می‌خواهید پوستی شاداب و زیبا و بدون جوش و لک و عوارض پوستی داشته باشید توصیه می‌شود به جای استفاده از کرمهای ضد آفتاب از روغن بادام شیرین استفاده کنید و از خوردن ترشی و سرکه و سوسیس و کالباس و پیتزا و سرخ‌کردنی و سس و نوشابه پرهیز شود حکیم بوعلی سینا می‌گوید ترشی باعث تولید بیماری قند می‌شود و اضافه می‌کند که بهترین ترشی برای کبد رب‌انار و زرشک است و بنابر قول حکیم بوعلی سینا آب زرشک برای بعضی از عوارض پوستی مفید است. آب زرشک چون کبد را تقویت می‌کند بسیار برای بدن مفید است البته برای درمان قطع عوارض پوستی به یک حکیم ماهر طب سنتی هم می‌توان مراجعه کرد. اضافه می‌شود روغن زیتون باید تلخ باشد و بعضی از روغن‌ زیتون‌های موجود در بازار که شیرین هستند علتشان اضافه شدن پارافین در آنها باشد روغن زیتون برای عوارض پوستی و کبد بسیار مفید است.

هدف از روزه‌داری حذف یک وعده از رژیم غذایی می‌باشد و نباید وعده حذف شده را به صورت افزایش حجم غذاهای مصرف شده در افطار و سحری جبران کرد که در آن صورت نه تنها مفید نیست بلکه باعث بیماریهای مختلف (اضافه وزن و چاقی) خواهد شد طبق نظر متخصصین تغذیه مقدار کالری دریافت در ماه رمضان باید 30% کاهش یابد. 
 
رژیم غذایی در طول سال

وقتی در مورد آیات مربوط به خوارکی‌های قرآن کریم تحقیق می‌کنیم به این نتیجه می‌رسیم که از میان خوراکی‌ها بیشتر از میوه‌ها و سبزی‌ها نام برده است که این نشان از اهمیت بسیار بالای میوه و سبزی در رژیم غذایی دارد و انسان باید از میوه و سبزی بیش از خوراکی‌های دیگر استفاده کند.
 
تغذیه در افطار

بهترین رژیمی که برای افطار می‌توان استفاده کرد رژیمی است که در درجه اول حاوی مایعات و قند‌های سالم قابل جذب باشد زیرا در این زمان قند، خود در پایین‌تر از حد خود قرار گرفته و می‌تواند یکی از علل سردردهای نزدیک افطار باشد به همین دلیل افطار با خرما یا شیر و یا آب‌گرم به همراه نبات و یا چای کمرنگ به همراه نبات یا قند مفید می‌باشد. چون نیاز بدن به قند رفع و ‌آمادگی بهتری برای استفاده از مواد غذایی دیگر پیدا می‌کند البته نباید یکباره حجم زیادی از غذاها یا مایعات وارد معده کرد چون اشباع ناگهانی معده باعث اختلال در جریان خون و دیگر اندامها و اعضاء بدن شده و از طرفی باعث بروز سوء هاضمه می‌شود پس بهتر است افطار کم‌کم و به تدریج مصرف شود.

توصیه ما هنگام افطار این است که غذای طبی (شیر یک لیوان + عسل یک قاشق غذا خوردن + یک قاشق مرباخوری گرده گل) مصرف کنید این غذای طبی کم حجم ولی پرانرژی می‌باشد اگر مایل هستید دیرتر به عارضه پوکی استخوان شوید و اگر دچار ضعف و بی‌حالی هستید توصیه می‌شود هر روز یک لیوان شیر به همراه یک قاشق غذاخوری عسل مصرف کنید چون شیر سرشار از کلسیم و عسل هم دارای فسفر زیادی است.

اگر دچار کم‌خونی هستید و یا مواد معدنی مورد نیاز بدنتان کم است توصیه می‌شود هر روز از فالوده سیب سرخ (یک کیلو سیب سرخ یا سیب گلاب را رنده کرده و با 4 قاشق غذا عسل مخلوط نموده و به همراه نیم کیلو عرق بیدمشک در ظرف غیر فلزی ریخته و مخلوط نموده) هر روز غروب یک لیوان از این معجون را مصرف کنید استفاده کنید و البته در ماه رمضان می‌توانید 2 ساعت بعد از افطار از این معجون استفاده کنید البته عدس و خرما و گوشتهای قرمز و پسته و اسفناج و جگر گوسفند سرشار از آهن می‌باشند. ما به همه روزه داران توصیه می‌کنیم حتماً از ترشی و سرکه کمتر استفاده نمایند چون دارای طبع سرد هستند. تاکید می‌شود خوردن غذاهای نامناسب هنگام افطار مثل آش رشته به همراه پیاز داغ و روغن فراوان و یا خوردن زولبیا و بامیه توصیه نمی‌شود.

بهترین خوراکی هنگام افطار خرما می‌باشد چون بسیار کامل و مقوی است که 70%  آن از آهن گلوکز، مس، کلسیم و فسفر است. از آنجا که در ساعات طولانی روزه‌دار اسید زیادی در معده تولید می‌شود که باعث ترش شدن معده می‌شود لذا توصیه می‌شود که اگر دچار نفخ یا ورم معده هستید حتماً‌ قبل از غذا دو قاشق غذاخوری عرق زنیان به همراه یک قاشق غذاخوری عرق نعناء میل کنید و یا یک لیوان آب ولرم+ یک قاشق مرباخوری بارهنگ + یک قاشق غذاخوری عرق نعناء + دو قاشق غذاخوری عرق زنیان را مخلوط نموده و قبل از غذا دو قاشق از این ترکیب را مصرف کنید و از خوردن ترشی و سرکه، گوشت گاو و گوساله و خروس و فست‌فود و سرخ کردنی و شیرینی‌های قنادی و میوه‌های ترش خودداری کنید و اگر قصد خرید گوشت را دارید بهترین گوشت، گوشت برّه و مرغ و شتر می‌باشد چون دارای طبع گرم هستند و البته گوشت‌های ماهی و خروس و گاو و گوساله و بز چون دارای طبع سرد هستند کمتر مصرف ‌شوند. غذاهای داری طبع سرد مثل گوجه، خیار، برنج برای اعصاب و آرتروز و پوکی استخوان و رماتیسم و دردهای استخوانی و افسردگی و کبد و ... بسیار مضرّ است.

در پایان توصیه می‌شود از مصرف خوراکی‌هایی که دارای مواد نگهدارنده مثل بنزوات سدیم،‌ نیترات و نیترات سدیم و اسید سیتریک و گاز CO2 هستند کمتر مصرف شود مثل نوشابه و ماءالشعیر‌ها. بعضی از آبمیوه‌های بسته‌بندی  کمتر مصرف شود چون بعضی از مواد نگهدارنده در بدن عوارض نامطلوب‌ مثل سرطان و ناراحتی اعصاب ایجاد می‌کند و مثلاً اگر شما نیم کیلو گوشت قرمز درجه یک را به همراه مقداری نوشابه مصرف کنید مقداری از آهن‌های موجود در گوشت قرمز جذب نمی‌شود چون نوشابه دارای مواد نگهدارنده‌ای بنام گاز co2 است که این ماده نگهدارنده نمی‌گذارد تمام آهن موجود در گوشت جذب بدن شود. غذاهای پرچرب مثل کله‌پاچه یا روغن جامد و شیرین مثل قند کاکائو شکر و مواد قندی کمتر مصرف کنید، قابل ذکر است مصرف زیاد قند باعث تولید بیماری قند در بدن می‌شود و آخرین توصیه ما این است اگر دچار ناراحتی اعصاب هستید از دم‌کرده‌ی استوقدوس هندی و گل گاوزبان یا عرق بادرنجبویه برای رفع نگرانی و ایجاد آرامش استفاده کنید و از خوراکی‌های مثل ترشی و سرکه و پیاز و سیر و فلفل غیر از فلفل سبز، سرخ‌کردنی، ادویه بخاطر اینکه در بدن تولید ناراحتی استخوانی و کبدی و مغزی می‌کنند جداً خوداری کنید و به یاد داشته باشید اعصاب ناآرام ضررهای بسیار زیادی بر جسم و روح انسان وارد می‌کند و اگر مجبور شدید غذاهای طبع سرد مثل برنج و گوشت گاو مصرف کنید می‌توانید با اضافه کردن مقداری دارچین یا زنجیل یا فلفل سیاه نعناء از سردی آنها کم کنید. /حجت الاسلام رضا ناصری فرد؛ طلبه درس خارج حوزه علمیه قم

/909/ی702/ر