نهادینه‌سازی عرفان ناب مهم‌ترین رکن تحول حوزه است
حجت الاسلام سیدمحسن دعایی، مدیر مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلامی واحد مشهد، در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد در خصوص سوابق علمی حوزه علمیه خراسان اظهار داشت: حوزه خراسان با سابقه درخشان علمی در عرصه‌های مختلف به عنوان یکی از برجسته‌ترین حوزه‌ها در تارک مراکز اسلامی می درخشد و وزنه‌های علمی سترگی تربیت کرده است.
وی، ادبیات، فقه، استادان برجسته فقه و اصول شیعه، عرفان، فلسفه و عقاید را از نکات برجسته حوزه خراسان دانست و افزود: این حوزه محل تضارب آرا و پیدایش مکاتب فکری درون خانواده شیعه بوده است.
حجت الاسلام دعایی در ادامه در ارزیابی محورهای ضروری تحول در حوزه خراسان و روند آن ابراز داشت: ضمن ارج گذاری زحمات مسوولان و دغدغه‌های بدنه حوزه علمیه خراسان باید گفت تا رسیدن به اجرایی شدن رهنمودهای رهبری هنوز فاصله بسیار داریم.
تشکیل ستادی برای تجزیه و تحلیل و اجرایی کردن رهنمودهای رهبری
وی ادامه داد: جا دارد با توجه به این که مشروعیت همه ما به ولایت فقیه منتسب است، زمانی که عالی ترین مقام فقاهتی مشروع جهان تشیع رهنمود و مطالبه ای را برای تحول در اصلی ترین مرکز تربیت پاسداران و مروجان دینی ارائه می‌کند، مسؤولان به عنوان کسانی که اولین مخاطبان آن هستند، ستاد و کارگروهی برای تجزیه و تحلیل رهنمودهای ایشان و تولید طرح و برنامه برای اجرایی‌شدن رهنمودها سازماندهی کنند.
این پ‍ژوهشگر حوزوی با اشاره به این که پس از سخنان رهبر معظم انقلاب در قم ستاد تحول حوزه در جامعه مدرسین با همکاری شورای عالی برنامه‌ریزی حوزه ایجاد شده است، خاطرنشان کرد: در حوزه مشهد می توان درخواست کرد که اگر در این زمینه کاری صورت گرفته است، مسؤولان گزارشات مستندی را ارائه کنند در غیر این صورت، رهنمودهای رهبری باید هر چه سریع تر تجزیه و تحلیل و سپس پیاده سازی شود.
عرصه های مدیریت تحول حوزه
حجت الاسلام دعایی با تأکید بر این که برای تحول باید کار با عمق بیشتر و نگاه برنامه‌ریزی شده‌تر انجام شود، خاطرنشان کرد: تحول در حوزه باید در چند عرصه مدیریت شود که نخستین مورد، روش تحصیل است؛ محصلی که وارد حوزه می شود نیازمند مهارت هایی است که باید کامل فرا گیرد و نگرش سازی مناسبی برایش صورت گیرد.
روش تحصیل
مدیر مؤسسه مطالعات راهبردی علوم ومعارف اسلامی ادامه داد: بدون الگوی کلی تحصیل که در آن هویت حوزه و تحصیلات حوزوی، دین شناسی، منطق، علم شناسی، برنامه ریزی، عناصر و اجزای تحصیل و برنامه تحصیلی حوزه را به شکل تفصیلی در برگیرد، طلبه موفق نخواهیم داشت.
وی گفت: طلبه در آغاز تحصیل، باید مهارت‌های تحصیلی همچون مهارت طرح سوال، مشاهده، تحقیق شبکه ای، الگوسازی، مطالعه وثبت اطلاعات، مباحثه، توسعه افق های علمی ـ عملی مدیریت زمان و شرکت در امتحانات کارگاهی را به عنوان راهکارهای خود بداند و در مجموع روش تحصیل با اقتباس از نگرش اسلام به علم وعالم دینی با رویکرد مهارت محور در دستور کار آموزشی قرار گیرد.
روش تدریس
حجت الاسلام دعایی، شیوه تدریس را دومین محور تحول حوزه دانست و گفت: اساتید حوزه باید نگاهشان را به تدریس ارتقا دهند؛ الگو و روش تدریس، شیوه سنجش و ارزیابی همه بر اساس آموزه های اسلام مورد توجه عمیق استادان حوزه قرار گیرد به گونه ای که فرآیند آموزشی از حافظه محوری به شاگردمحوری، خلاقیت‌محوری و مسأله محوری تغییر کند.
وی خاطرنشان کرد: تحقیقات و فرآوری تولیدات اسلامی محور دیگری است که باید در دستور کار فضلای حوزه قرار گیرد؛ زمانی که طلاب به سطح تحقیق و تولید اندیشه دینی می رسند، باید به صورت عمیق با روش تحقیق بر اساس نگرش اسلام به علم و هستی آشنا باشند و به الگوی کلی و روش انجام تحقیق با رویکرد تولید نظام‌های دینی و کاربردی سازی علوم ومعارف وارد باشند که این مهم از طریق آموزش تحقیق شبکه‌ای حاصل می‌شود.
تهذیب و خودسازی و نهادینه شدن عرفان ناب
مدیر مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلامی یادآور شد: آنچه بیش از دیگر مسائل تحول اهمیت دارد، تهذیب و خودسازی و نهادینه شدن عرفان ناب در کلیه سطوح است؛ اگر حوزه تداوم بخش رسالت انبیا است، نخستین شأن انبیا تلاوت آیات خدا، تزکیه نفوس، تعلیم کتاب و حکمت است از این رو دست اندرکاران حوزه باید خود مهذب و مقید به عرفان اسلامی باشند؛ منذِر باشند تا بتوانند منذَر طلاب باشند.
آینده نگری و آینده نگاری
وی با اشاره به این سخن رهبر معظم انقلاب که می فرمایند «اگر حوزه به فکر آینده خود نباشد، منزوی خواهد شد»، ابراز داشت: ایجاد یک اتاق فکر برای آینده نگری و آینده نگاری حوزه از دیگر رئوس تحول محسوب می شود، باید تحولات فکری ـ فرهنگی سال های آینده جهان را رصد کنیم و متناسب با آن برای پاسخگویی و تربیت نیروهای روحانی برنامه ریزی کنیم.
حجت الاسلام دعایی تصریح کرد: نباید تردید کنیم که اگر چنین اتاق فکری برای پژوهش و رصد حرکت فرهنگی حوزه ایجاد نشود تا همزمان با آن تولید کارآمدی حوزه را برنامه ریزی کند، زمان بسیاری نمی گذرد که حوزه و تمامی تولیدات آن در عرصه رقابت عقب افتاده و منزوی می شود.
وی گفت: متولیان باید متناسب با اهمیت حوزه شیعی در هر محور عالی ترین سطح مبتنی بر منویات رهبری را لحاظ کنند.
مدیر مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلامی ابراز امیدواری کرد: این سفر سبب برکات علمی و معنوی هرچه بیشتر برای مردم و خصوصا حوزه علمیه خراسان باشد./930/ت301/س