انسان مجبور است یا مختار؟

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام رضا محمدی، کارشناس رادیو معارف، در برنامه پرسمان اعتقادی با اشاره به بحث جبر و اختیار در انسان گفت: از دیدگاه متکلمان اسلامی درباره جبر و اختیار سه نظریه وجود دارد.

وی در ادامه افزود: عده ای معتقد به جبر هستند که به آن‌ها مجبره می‌گویند، که عقیده این عده اشتباه است، چون در این صورت تکلیف و مسؤولیت کنار می‌رود و همه کارها به خدا نسبت داده می‌شود، حتی کارهای زشت و قبیح، در حالی که قبیح از خدا صادر نمی‌شود.

این کارشناس اعتقادی اظهار داشت: دسته دوم که به آن‌ها مفوضه می گویند در مقابل مجبره هستند، آن‌ها معتقدند که در کارهای عبادی کار به انسان واگذار شده و انسان به خود وانهاده شده است و خدا در افعال اختیاری انسان هیچ دخالت و نقشی ندارد و انسان صد درصد به خودش واگذار شده است.

وی ادامه داد: این هم درست نیست زیرا هم خلاف توحید افعالی است و هم انکار قضا و قدر الهی است چون معنای قضا و قدر این است که انسان تحت اراده و خواست خداوند افعال خود حتی افعال اختیاری را انجام می‌دهند.

این کارشناس حوزوی اظهار داشت: منظور ما از اختیار این است که نه جبر درست است نه تفویض، نه انسان هیچ کاره است مثل سنگ حتی بدتر از سنگ، نه اینکه انسان به خود وانهاده شده است.

وی افزود: امام صادق (ع) می‌فرماید: لاجبر و لاتفویض بل امر بین الامرین. این امر بین الامرین همان اختیار است.

یکی از دلایل وجود اختیار در انسان
حجت‌الاسلام محمدی خاطر نشان کرد: نخستین دلیل وجود اختیار در انسان امر بدیهی و وجدانی است و وجدانیات استدلال پذیر نیستند فقط ممکن است که انسان برای بدیهی بودن چیزی استدلال بیاورد و وقتی ثابت شد بدیهی است دیگر نیاز به اثبات و استدلال ندارد.

وی افزود: همان گونه که انسان در احساسات خودش مثل غم، شادی، محبت و دشمنی تردیدی به خود راه نمی‌دهد، یعنی در اینکه الآن شادم یا غمگینم تردید ندارد و استدلال هم نمی‌آورد در اینکه من مجبورم اینجا بنشینم یا می‌توانم بلند شوم هم شک ندارد.

چرا خداوند از ابتدا ادیان دیگری آوردند چرا از ابتدا اسلام را نیاوردند؟
حجت الاسلام محمدی در پاسخ به سؤال یکی از شنوندگان که پرسید «چرا خداوند از ابتدا ادیان دیگری آوردند سپس اسلام را ؟» گفت: دین خدا یکی بیشتر نیست همه پیامبران دینشان یکی بوده از حضرت آدم(ع) تا حضرت خاتم(ص)، همه پیامبران خدا توحید، معاد، نبوت و همه این‌ها را می‌دانستند.

وی ادامه داد: دین خدا یکی است، همه امت‌های گذشته هم دینشان اسلام بوده، بلکه شریعت‌ها با هم فرق داشته اینکه چرا باید شریعت‌ها متفاوت باشند مثل این است کسی که شخصی در یک رشته ای قرار است دکترا بگیرد چرا باید از ابتدایی شروع کند چرا از هفت سالگی به جای حروف الفبا به او کتاب‌های کارشناسی دکترا را نمی‌دهند؟ جواب روشن است زیرا او آمادگی لازم برای دریافت مطالب سنگین را ندارد و باید از ابتدایی شروع کند.

وی در پایان ابراز داشت: بشر هم همین دوره‌ها را طی کرده باید به مقتضای طبیعت خودش عمل می‌کرد به پیامبران هم که بایدها و نبایدهایی وحی می‌شد در واقع در تایید همان فطرت انسان بود، در زمان حضرت نوح هم شریعت آمد اما یک شریعت ابتدایی و ساده، در زمان حضرت ابراهیم و پیامبران دیگر کم کم پیشرفت کرد تا پیامبر خاتم (ص) رسید و نقشه راه تا قیامت به دست انسان رسید.