دومین نشست تخصصی مبانی اخلاق برگزار شد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، دومین نشست تخصصی مبانی اخلاق از سلسله نشست‌های تخصصی همایش بین‌المللی اخلاق و ادیان پنجشنبه دهم اسفند در سالن شماره 4 بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء قم به ریاست علمی محمد فتحعلی خانی، حجت‌الاسلام مصطفی پور و حجت‌الاسلام آذربایجانی برگزار شد.
مقاله‌های خیر وجودی و خیر اخلاقی بحثی در نظریه ارزش، سنجش مفاهیم اخلاقی، تحلیل و مقایسه نظام اخلاقی ملامحمد مهدی نراقی، آیت‌الله مصباح و آیت‌الله جوادی، مراحل سلوک اخلاقی از منظر آیت‌الله جوادی آملی، تفوق اخلاق بر حقوق در کارآمدی خانواده با رویکردی بر کلام خدا و بررسی نظریه فلسفه اخلاق آیت‌الله مصباح در این نشست بررسی شدند.
سنجش مفاهیم اخلاقی
حجت‌الاسلام مسعود آذربایجانی
چکیده: موضوع این مقاله سنش مفاهیم اخلاقی است. هدف آن بررسی روش علمی و عملی برای اندازه‌گیری مفاهیم و ارزش‌های اخلاقی است و با روش تحلیل مقایسه‌ای و اقتباس از رویکرد روان‌شناسی ـ روان‌پزشکی پژوهش خود را پیگیری می‌کند. محورهای تاریخچه، امکان و ضرورت سنجش مفاهیم اخلاقی، جدول نشانگان، طبقه‌بنی، مقیاس‌سازی و ارائه نمونه‌های عملی در این جستار مطرح شده است. برخی از یافته‌های آن عبارتند از: سنجش و اندازه‌گیری مفاهیم اخلاقی با استفاده از الگوهای تجربی روان‌شناسی و روان‌پزشکی، امری ممکن و قابل دسترس است.
براساس روش سبب شناسی و نشانه‌شناسی در آسیب روانی می‌توانیم طبقه‌بندی جدیدی از رذایل و فضایل اخلاقی تأسیس کنیم. بالاترین مرحله سنجش مفاهیم اخلاقی ساخته مقیاس و آزمون است که در نمونه‌های خارجی آن: تست‌های عفو گذشت، ارزش‌های اخلاقی مسیحیت و مقیاس عدالت توزیعی و در نمونه‌های داخلی مقیاس‌های حیاء، صبر، شادکامی، حسادت و عقل را مشاهده می‌کنیم. براساس اصول و روش‌های ارائه شده و نمونه‌های فعلی می‌توانیم سنجش مفاهیم اخلاقی را برای سایر ارزش‌ها و مفاهیم نیز دنبال کنیم.
مراحل سلوک اخلاقی از منظر آیت‌الله جوادی آملی
حجت‌الاسلام محمدرضا مصطفی پور
چکیده: در سلوک اخلاقی به اعتبار نگرش به انسان و پیوند او با فضایل و رذایل، راه‌های متفاوتی مطرح می‌شود. برخی جان انسان را میدان کارزار بین هوای نفس و عقل می‌دانند و معتقدند برای غلبه بر دشمن درونی یعنی هوای نفس باید با آن به جهاد و مبارزه برخاست. زیرا نفس و هواهای نفسانی خاستگاه همه رذایل اخلاقی است، از این‌رو شروع سیر اخلاق از ریاضت به منظور قلع و قمع هوای نفش ضرورت دارد.
برخی علم اخلاق را همچون علم پزشکی دانسته و انسان را به بیمار و سالم تقسیم می‌کنند و معتقدند علم اخلاق دو رسالت را به عهده دارد: یکی رسالت راهنمایی برای پیشگیری از آلوده شدن به رذایل و دیگر درمان انسان پس از آلوده شدن به رذایل و برخی انسان را بسان مسافری می‌دانند که با قدم در عالم هستی سفرش را آغاز می‌کند و مراحل سفر را یکی پس از دیگری پشت سر می‌گذارد تا در پایان به مقام لقاء الله و دیدار با خدا نایل شود.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی در سیر و سلوک اخلاقی، انسان را همچون مسافری می‌داند که سیر و سلوک او به سوی خداست و این سیر عمودی است و نه افقی و این سیر عمودی به مکانت بالاتر راه یافتن است و برای انکه سفر را با موفقیت به پایان برساند باید زاد و توشه‌ای تهیه کند که او را در رسیدن به مکانت برتر کمک کند.
شرط آغازین سیر و سلوک صعودی و عمومی معرفت خدا و معاد و وحی یعنی مبدأ و مقصد و راه رسیدن به مقصد است، آدمی پس از معرفت به مقام ایمان می‌رسد، پس از ایمان برای ادامه راه باید از ثبات و استواری برخوردار باشد، پس از آن باید عمل او دارای روح باشد و روح عمل به نیت و قصد تقرب به خدا است و در همه کارها صادق بوده و صادقانه رفتار کند و این مراحل را یکی پس از دیگری طی کند تا در نهایت به مقام توحید نایل شود. مقامی که انسان در آن خود را مالک چیزی نمی‌داند و فقط خدا را مالک همه چیز می‌داند و همه چیزها را به خدا می‌سپارد و از مقام توحید نیز می‌گذرد به مرحله اتحاد شهودی یعنی جایگاهی که سراسر جهان را آیت و نشانه و مظهر ذات حق می‌داند دست می‌یابد، پس از آن به مقام وحدت شهود بار می‌یابد و در این مقام جز خدا نمی‌بیند. از این مقام به فنا نیز یاد می‌شود.
تفوق اخلاق بر حقوق در کارآمدی خانواده با رویکردی بر کلام خدا
محمدحسین فلاح
علی اصغر گل محمدی
چکیده: تحقق جامعه‌ای سالم و پویا منوط به سلامت و پایداری خانواده است. چرا که این نهاد مقدس، رکن اساسی جامعه انسانی و حقوق آن مبتنی بر ارزش‌های اخلاقی است. هرچند که در نظام خانواده، حقوق و اخلاق چنان به هم آمیخته‌اند که از یکدیگر قابل تشخیص و تفکیک نیستند؛ اما در تنظیم روابط درون آن اصولا اخلاق بر حقوق مقدم است و حتی تکالیف و الزام‌های حقوقی زوجین نیز خود ریشه در الزام‌های اخلاقی آن دارد و زمانی الزام‌ها و بایدها و نبایدهای حقوقی اجرا می‌شود که اخلاق زیرپا گذاشته شود. به همین دلیل تأثیر اخلاق بر حقوق خانواده بیش از دیگر شاخه‌های حقوق است.
اداره خانواده به قانون خشک و بی‌روح حقوقی، از یکسو بسیار سخت و از سویی دیگر هر لحظه شکننده است، چون قانون کف تمدن است و با اهرم قانون و مراجع قضایی نه مرد را می‌توان به حسن معاشرت و رفتار پسندیده با زن واداشت و نه زن را به اطاعت از شوهر و وفاداری به او مجبور کرد، بلکه تنها اخلاق است که باعث این اتحاد معنوی و ایجاد عواطف انسانی، عشق، صمیمیت و سایر آموزه‌ها و رفتارهای اخلاقی می‌شود. در این پژوهش سعی شده تا با رویکرد تحلیلی و توصیفی در تفوق اخلاق بر حقوق در کارآمدی خانواده، از کلام خدا و رفتار امام راحل نیز در شناسایی و تأثیر آموزه‌های اخلاق اسلامی و دستورالعمل‌های حقوقی ـ اخلاقی که پایبندی به آنها تضمین کننده کارآمدی خانواده است استفاده شود.
بررسی نظریه فلسفه اخلاق آیت‌الله مصباح
یحیی عبداللهی
چکیده: نظریه استاد مصباح را می‌بایست در دو مبحث «تحلیل فعل اخلاقی» و «تحلیل گزاره‌های اخلاقی» ارائه کرد. در بخش اول استاد مصباح معتقد است که میل محوری و اصلی در انسان «حب نفس» است و آن کمال و مطلوبیتی که بیشتر از همه، منافع نفس را تأمین می‌کند، دوست داشتنی‌تر و علاقه انسان به آن افزون‌تر است که از چنین مطلوبی به «کمال نهایی» تعبیر می‌شود که مصداق آن «قرب به خداوند» است. بنانبراین افعالی که نسبت به این کمال نهایی جنبه مقدمیت دارند و موجب تقرب می‌شوند، فعل اخلاقی و ارزشی و افعالی که جنبه مانعیت دارند، ضد اخلاقی خواهند بود. مقصود ایشان از «مقدمیت»، ضرورت بالقیاس میان فعل اخلاقی و آن کمال نهایی است. در مبحث دوم (تحلیل گزاره‌های اخلاقی) ایشان «موضوع گزاره‌های اخلاقی» را از سنخ مفاهیم ثانی فلسفی می‌داند که از روابط علیتی موجود بین فعل اختیاری و نتیجه آن انتزاع می‌شود.
بخش دوم مقاله به بررسی این نظریه و نسبت آن با «توحید» اختصاص دارد. آیا طبق این نظریه «پرستش و عبودیت» به تبع «حب نفس» تعریف نمی‌شود؟ آیا شدت و ضعف در «حب نفس» می‌تواند توجیه کننده «طاعت و عصیان» الهی شود؟ آیا براساس این نظریه می‌توان به ارائه نظام افعال اخلاقی پرداخت؟ سؤالات سه‌گانه فوق، محورهای بخش دوم مقاله می‌باشد. /920/پ202/ی