معنویت قرآنی در کلام رهبری/ بخش دوم؛
خاطره رهبری از آثار انس و کسب معنویت قرآنی
خبرگزاری رسا ـ مدارج معنویت قرآنی و افق‌های پیش روی معنویت قرآنی از نکات حائض اهمیت در اندیشه رهبر معظم انقلاب است که از بیانات و نقل خاطره در کلام ایشان به صراحت می‌توان این نکات را دریافت.
در بخش گذشته به استراتژی معنویت دینی در کلام رهبری اشاره شد و عنوان شد که قطارِ معنویت دینی در کشور باید بر ریلِ معنویت قرآنی سوار شده و با محوریت مضامین قرآنی به پیش بتازد. همین طور ابزارها و راه‌کارهای گسترش معنویت اسلامی در اندیشۀ رهبری فهرستوار بیان گردید.
در این بخش به دو فصل دیگر از معنویت قرآنی در کلام مقام معظم رهبری یعنی(مدارج معنویت قرآنی و افق‌های پیش روی معنویت قرآنی) می‌پردازیم و در باب هر کدام به چند زیر فصل اشاره می‌کنیم.
ج) مراتب رشد روحی در معنویت قرآنی:
در بیانات رهبر معظم انقلاب کسب معنویت قرآنی دارای مراتب و مدارجی است. این مراتب از به زبان آوردن کلمات و قرائت واژه‌های وحی شروع شده و با اهتمام به تدبر در مفاهیم به مرتبه انس رسیده و آنگاه به باطن و حقایق قرآنی منتهی شده و تا بینهایت ادامه دارد؛ به گونه‌ای که بالاتر از هر رتبه‌ای، مراتب بالاتر و عمیق‌تری تصویر شده و سالک قرآنی به سمت آن مراتب ترغیب می‌گردد. رهبر انقلاب به مقدمه و ذی المقدمه دقیقا اشاره کرده و درجه بندی هر کدام را بیان کرده‌اند. (4/4/91)
1- قرائت و تلاوت!
اولین قدمِ ورود به عالم قرآن و استفاده از تعلیمات معنوی قرآن، آشنایی با ظواهر قرآن است. این اقدام از آنجا که مقدمۀ درک مفاهیم و شروعی برای عمل به قرآن و درک باطن قرآن است، در کلام مقام معظم رهبری مورد توجه قرار گرفته است. تلاوت و قرائت قرآن از منظر رهبر معظم انقلاب قدم اول در این مسیر است. (26/7/80)
اگر ملتى بخواهد به قرآن عمل کند، قدم اولش آشنایى با همین الفاظ و ظواهر قرآن است. (20/11/68) قدم اوّل براى عمل کامل به قرآن، آشنایى با متن قرآن است.(1/9/77) بنا به گفتۀ رهبری معظم، اگرچه این مرتبه از ارتباط با قرآن دارای فایده است اما مرتبۀ مطلوب و کامل محسوب نمی‌شود. (17/7/84)
2- تدبر، با هدف ژرف‌نگری نه تفسیر!
از منظر مقام معظم رهبری بعد از آشنایی با ظاهر قرآن، باید به تدبر در آیات پرداخت؛ چرا که خصوصیت قرآن این است که هر کس تدبر در قرآن را تجربه کند، مفهوم بیشتر را در خواهد یافت. (21/11/85) ایشان تدبر را فراتر از دقت عقلانی دانسته و این مفهوم را به مرز احساس معنوی نزدیک کرده اند. البته تدبری که عرض می‌کنیم فقط دقت عقلانی نیست. انسان باید با یک توجه و حضور و حالی که خدا دارد با او حرف می‌زند، وقتی با این توجه بخواند، چنین احساسی را خواهد داشت.(21/11/85)
ایشان هدف تدبر را نه تفسیر، بلکه فهم و ژرف‌نگری بیان کرده‌اند. ایشان گفته‌اند: اصلًا تدبّر براى تفسیر کردن نیست؛ براى فهمیدن مراد است. انسان هر سخن حکیمانهاى را دوگونه مىتواند تلقّى کند: یکى سرسرى و با سهلانگارى؛ یکى با دقّت و کنجکاوانه. این اصلًا به مرحله تفسیر کردن و تعبیر کردن نمىرسد. تدبّرى که در قرآن لازم است، پرهیز کردن از سرسرى نگریستن در قرآن است؛ یعنى شما هر آیه قرآنى را که مىخوانید، با تأمّل و ژرفنگرى باشد و دنبال فهمیدن باشید. این همان تدبّر است و بدون اینکه نیازى به این باشد که انسان، سلایق خودش را به قرآن تحمیل کند که همان تفسیر به رأى است، خواهید دید که باب‌هایى را از معرفت، به حسب محتواى آیه هر چه که محتواى آیه است باز مىکند. (18/ 07/1377)
3ـ تلاوت و تدبر باید به حد انس برسد!
این مرتبه از معنویتِ قرآنی در کلمات رهبری معظم به صورت مجزا بیان نشده است، اما از گفته‌های ایشان روشن می‌شود که حالتِ انس، در اثرِ تدبر در قرآن و از پیامدهای تدبر محسوب می‌شود؛ به عبارت دقیق‌تر، انس اگر چه ممکن است همزمان با تدبر اتفاق افتد، اما از نظر رتبی، مؤخر از تدبر است. انس در بیان مقام معظم رهبری دو امتیاز دارد؛ اول این که به معنای تکرار و تکرار است. دوم این که خود یک عمل مجزا محسوب شده که البته اعمال بیرونی را نیز به دنبال خود دارد. فرازهای زیر در بیانات رهبر انقلاب اشاره به این دو ممیزه دارد.
انس با قرآن، یعنى قرآن را خواندن و باز خواندن و باز خواندن و در مفاهیم قرآنى تدبر کردن. (10/1/69) انس با قرآن، معرفت عمومى یک کشور را بالا مىبرد. قرآن، همه چیز ماست؛ نور است. این جوانان ما از وقتىکه با قرآن مأنوس شدند، وضعیت خیلى فرق کرد. ما در طول هشت سال جنگ، زیر آتش توپ و تفنگ، جوانانى را در جبههها داشتیم که به مجردى که بر زمین مىنشستند و اندک فراغتى پیدا مىکردند، قرآنشان را باز مىکردند و مشغول تلاوت مىشدند؛ یا مثلًا اگر در اتوبوس و یا کامیون نشسته بودند و داشتند مىرفتند، قرآنشان را در مىآوردند و بنا مىکردند به خواندن. (3/11/70)
در خانهها قرآن بخوانید. حتّى در هنگام بیکارى؛ چنان‌چه مختصر فراغتى پیدا مىکنید، خودتان را به قرآن وصل کنید. هر روز مقدارى قرآن بخوانید و آن را فرابگیرید. (17/11/70) عزیزان من! اگر ما یاد گرفتیم که با قرآن به صورت تدبّر، انس پیدا کنیم، همه خصوصیاتى که گفتیم حاصل خواهد شد. (14/10/73) (عمل به قرآن) یعنی مفاهیم قرآنى را به صورت سطورِ قطعى و مجسمِ برنامه زندگى در مقابل چشم نگه داشتن.(26/6/83)
مقام معظم رهبری در خاطره‌ای چنین انسی را این گونه رواج داده‌اند: در آن دوران طاغوت، من در مشهد جلسات تفسیر و درس قرآن داشتم؛ به جوانانى که مىآمدند، مىگفتم که هرکدام از شماها یک نسخه قرآن در جیب بغلتان داشته باشید؛ اگر در جایى منتظر کارى مىایستید و فراغتى پیدا مىکنید یک دقیقه، دو دقیقه، پنج دقیقه، نیم ساعت قرآن را باز کنید و به تلاوت آن مشغول شوید، تا با این کتاب انس پیدا کنید. تعدادى که اینطور عمل کرده بودند، هر چند بسیار اندک بودند، لیکن احساس مىکردم که اینها با اینکه غالباً هم عربى نمىدانستند، اما از لحاظ فهم معارف اسلامى، از دیگران برجستهتر بودند و به طور ممتازى با آنها تفاوت داشتند.
روشن است که تدبر و انس با قرآن بهترین عامل برای اقدام به عمل قرآنی است. پرداختن به «عمل قرآنی» در کلمات رهبر انقلاب بارها و بارها تکرار شده است. (3/4/1391)
د) افق‌های فراروی معنویت قرآنی:
انس و ارتباط با قرآن و تحصیل نشاط قرآنی، نوید بخش دست یابی به قله‌های بزرگ معنوی است. بعضی از این قله‌ها مربوط به خانواده و بعضی دیگر مربوط به جامعۀ ایران و پاره‌ای دیگر مربوط به جوامع اسلامی است. مقام معظم رهبری از این افق‌ها صریحا نام برده و برای سطوح مختلف کار قرآنی تعبیراتی مانند جامعه ایران و امت اسلامی را گوشزد کرده‌اند. (4/4/91)
1- تحصیل بیداریِ اسلامی با تمرکز بر آیات عزتآور و وحدت آفرین
رهبر انقلاب تأکید زیادی بر تحول در جوامع اسلامی دارند و مبنای این تحول را آموزه‌های قرآنی می‌دانند. در نگاه رهبری معظم، مفاهیمی مانند مجاهدت، مبارزه با ستم، کفر ستیزی، وحدت مسلمین که در قرآن مطرح شده، لازم است توسطِ قاریان و سالکان طریق معنویت احیا و تبلیغ گردد و به صورت جدی مورد عمل قرار گیرد. بیداری اسلامی نیز باید بر مبنای معنویت اسلامی مورد توجه قرار گرفته و سهم خود را در فراگیری اسلام ایفا کند.
رهبر معظم انقلاب گفته‌اند: بعضى از مفاهیم قرآنى وجود دارد که دست استعمار سعى کرده است ماها را از آنها دور نگه بدارد. ما را از جهاد دور نگه داشتند. ما را از اینکه کفار نباید بر مسلمین مسلط باشند، دور نگه داشتند. ما را از آیاتى که وحدت مسلمین در آنها هست، دور نگه داشتند. همین آیاتى که الآن تلاوت شد «و ما ارسلنا من رسول الّا لیطاع باذن الله» و آیاتى که معنایش حاکمیت عملى اسلام بر زندگى جوامع است، بایستى همه مردم آنها را یاد بگیرند. (16/3/70)
ایشان در جای دیگری به تغییر سرنوشت امت اسلامی با استمداد از قرآن اشاره کرده و فرموده‌اند:
نکتهای که در تلاوت و تحفیظ قرآن خوب است شما به عنوان پیشکسوت به جوانان تذکر بدهید، این است که اگر چه همه آیات کریمه قرآن نور است، اما امروز جوانان به بخشى از آیات قرآن خیلى احتیاج دارند و آن، چیزهایى است که عزت اسلام و عزت جامعه اسلامى و توحید عملى جوامع اسلامى در آنهاست. جوانان ما در همه جاى دنیاى اسلام بایستى اینگونه آیات را روان و حفظ باشند و از آنها درس بگیرند. حتّى من یک وقت به این ائمه جماعتى که در بعضى از کشورهاى عربى و اسلامى، آیاتى را در قرائت نماز انتخاب مىکنند، گفتم آیاتى را انتخاب بکنید که مىتواند در سرنوشت ملت‌هاى اسلامى به طور ویژه اثر بگذارد.
2- پیش به سوی جامعۀ قرآنی!
رهبر انقلاب بارها بر تشکیل جامعه‌ای مملو از معنویت قرآنی و فضای قرآنی پای فشرده‌اند، (4/4/91) که نه تنها افراد، بلکه «باید جامعهمان را قرآنى کنیم». (4/7/85) «مسئله تبلیغ و به کارگیری قرآن» صرفاً مایه سرگرمى و هنرنمایى نیست، بلکه وسیلهاى براى دست یافتن به فضاى قرآنى در کلّ جامعه است. (6/8/82)
ایشان امیدواری نسبت به تشکیل جامعۀ قرآنی را چنین بیان کرده‌اند: اگر إن شاء اللّه تلاوت قرآن در جامعه ما همگانى شود، همه بتوانند قرآن را صحیح بخوانند و همه خانهها موج شوق به تلاوت قرآن را در خود جاى بدهند؛ آن وقت ما امیدمان به اینکه جامعه اسلامى و قرآنىِ به معناى واقعى در این کشور تشکیل بشود، بیشتر خواهد شد.(4/7/85)
3-تربیت بچه‌های قرآنی!
مقام معظم رهبری افق‌های بلندی مانند جامعۀ قرآنی و امت قرآنی را در صورتی میسر می‌دانند که از کانون خانواده این حرکت تحول بخش آغاز گردد. یعنی نشر قرآن در فضای خانواده و تشکیل خانوادۀ قرآنی نقطۀ آغازین رسیدن به قله‌های بلندتر است. از این رو ایشان ابتدا تربیت کودکان قرآنی را مدنظر قرار و دعوت کرده‌اند که «بچههایتان را قرآنى کنید.» (1/9/77) و خانواده‌ها را توصیه کرده‌اند به کودکان خودشان حفظ قرآن را تشویق کنند، آنها را وادار کنند. (24/4/89)
ایشان گفته‌اند: ترتیبى دهید که بشود بچهها را از کوچکى در دبستان وادار به حفظ قرآن کنند. (01/12/1369)
یادآوری: سخنان رهبر معظم انقلاب از نرم افزار حدیث ولایت استخراج شده که به ترتیب تاریخ آورده شده است.
استاد و محقق حوزوی معنویت‌های کاذب؛
حجت الاسلام حمزه شریفی دوست
/925/م12/ر
ارسال نظرات