صحابی ممدوح در قرآن چه کسانی هستند

به گزارش سرویس مانیتورینگ خبرگزاری رسا، کارشناسان شبکه های وهابی در برنامه های جداگانه ای مدعی شدند که آیه 100 سوره توبه همه صحابه را شامل می شود.

«وَالسَّابِقُونَ الأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِینَ وَالأَنصَارِ وَالَّذِینَ اتَّبَعُوهُم بِإِحْسَانٍ رَّضِیَ اللّهُ عَنْهُمْ وَرَضُواْ عَنْهُ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی تَحْتَهَا الأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدًا ذَلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ؛ و پیشگامان نخستین از مهاجران و انصار و کسانى که با نیکوکارى از آنان پیروى کردند خدا از ایشان خشنود و آنان (نیز) از او خشنودند و براى آنان باغهایى آماده کرده که از زیر (درختان) آن نهرها روان است همیشه در آن جاودانه اند این است همان کام یابى بزرگ».

در پاسخ به این پرسش باید گفت: در این آیه خداوند سه گروه را مدح نموده است :

گروه اول، سابقین اولیه از مهاجرین یا همان مهاجرین اولیه هستند: در آیه آمده است من المهاجرین یعنی از مهاجرین، پس شامل همه مهاجرین و متاخرین ایشان نمی شود . مگر اینکه ادعا کنند کلمه «من» در اصطلاح علم نحو بیانیه است که چنین مطلبی قابل اثبات نیست .

گروه دوم، سابقین اولیه از انصار: یعنی در کسانیکه در همان ابتدا به یاری رسول خدا آمدند و ایشان را پناه دادند و از یاوران اولیه بشمار می روند . پس شامل همه انصار ونیز فرزندان ایشان و... نخواهد شد.

پس در ابتدای این آیه دو گروه را مطرح نمود که یکی از آنها مهاجرین اولیه و دومی یاوران اولیه است که قبل از محکم شدن پایه های حکومت اسلامی اسلام آوردند.

توضیح این دو گروه :

کسانیکه ایمان آورده بر مصیبت ها صبر کرده به مدینه یا حبشه هجرت کردند .

کسانیکه در همان ابتدا حضرت ویاورانشان را پناه داده و آماده دفاع از اسلام شدند.

این دو دسته قطعا شامل کسانی می شود که قبل از بدر ایمان آوردند. اما کسانیکه بعد از قوت گرفتن دین وظهور قدرت آن ،که پس از جنگ بدر صورت گرفت اسلام آوردند، دیگر دلیلی برشمول این آیه در مورد ایشان موجود نمی باشد. و اگر کسی چنین ادعایی داشته باشد باید دلیل ارائه کند .

و اما گروه سوم، کسانی هستند که با نیکی،این دو دسته را تبعیت نمودند.

بنا بر آنچه که در تعریف دو قسم گذشته گفته شد، این دسته شامل کسانی می شود که بعد از جنگ بدر تا بیعت رضوان یا فتح مکه اسلام آوردند. بنا بر این دیگر شامل کسانیکه در سال نهم (عام الوفود یا سال نمایندگان) اسلام آوردند نخواهد شد.

و دلیل مدح ایشان در این آیه این است که ایشان سیره حسنه دو دسته قبل را پیش گرفته و در همان راه قدم برداشتند .

پس ملاحظه می شود که نمی توان با این آیه عدالت ده هزار صحابه (ای را که اسم ایشان در معاجم ذکر شده است) یا صد هزار نفری را که در اماکن مختلف رسول خدا (ص) را دیده اند اما تنها عددشان در کتب ذکر شده است را اثباط کرد.

مطالبی که ذکر شد آن چیزی است که از ظاهر این آیه به راحتی بدست می آید .

اما وهابیت با این که ادعا دارند این آیه شامل همه صحابه می شود، هیچ گونه دلیل و مدرک صحیحی ارائه نکرده و حتی علمای ایشان در مورد مقصود آیه اختلاف کرده اند :

ابن جوزی حنبلی در کتابش « زاد المسیر، ج3 ص333» می گوید: در مورد مقصود این آیه از سابقین اولیه؛ 6 قول موجود است :

نخستین نظریه : کسانی هستند که به دو قبله نماز خوانده اند. این نظر ابو موسی اشعری و سعید بن مسیب و ابن سیرین و قتاده است.

نظریه دوم: کسانی هستند که در بیعت رضوان با رسول خدا (ص) بیعت نمودند . این نظر شعبی است .

نظریه سوم: کسانی هستند که در جنگ بدر شرکت داشته اند. این نظر عطاء بن ابی ریاح است .

نظریه چهارم: همه صحابه هستند که به سبب صحبت رسول خدا ، به مقام سبقت رسیده اند . این نظر محمد بن کعب ال القرظی است.

نظریه پنجم: مقصود سابقین به ثواب و شهادت است. این نظر را ماوردی ذکر کرده است .

و آخرین نظریه: کسانیکه قبل از هجرت اسلام آوردند ؛ این نظر قاضی ابو یعلی است.

البته شبیه همین مطلب در «تفسیر طبری ج11 ص10» نیز آمده است.

سیوطی نظر هفتمی را در « الدر المنثور، ج3 ص269» بیان می کند که در آن آمده است : «سابقین تنها ابو بکر، عمر، علی، سلمان و عمار یاسر هستند و برای این مطلب روایاتی را نقل می کند».

جدای از این اختلاف ایشان در معنای تابعین نیز اختلاف دارند :

ابن جوزی می گوید:
«کسی که سابقین را همه صحابه دانسته است، تابعین را همان تابعین صحابه (تابعین اصطلاحی) می داند. از ابن عباس نیز روایت شده است که مقصود کسانی است که تا روز قیامت به نیکی از ایشان تبعیت کنند» .

اما کسی که می گوید سابقین متقدمین از صحابه هستند، می گوید: مقصود از تابعین کسانی است که در روش از ایشان تبعیت کرده اند . فضل سابقین به زودتر انجام دادن است؛ اگرچه همه صحابه فضل صحبت را برده اند .

در کتاب « زاد المسیر، ج3 ص333» آمده که عطاء می گوید: «اتباع به احسان، آن است که یاد محاسن سابقین بوده و بر ایشان رحمت فرستد ».

ابن جریر در « جامع البیان، ج82 ص120» و سیوطی در «الدر المنثور، ج3 ص271» گفته اند: «مقصود کسانی است که از مسلمانان تا روز قیامت باقی می مانند».

ثعالبی نیز در «تفسیرش ج3 ص208» کلام شعبی را نقل کرده که می گوید:
«مقصود از سابقین کسانی است که بیعت رضوان را درک کرده اند و تابعین به احسان سایر صحابه است و البته در این لفظ تابعین وسایر امت نیز به شرط احسان وارد می شوند».

شوکانی نیز در کتابش « فتح القدیر: ج2 ص398» می گوید :

«تابعین به احسان کسانی هستند که سابقین از مهاجر و انصار را تبعیت کرده اند . و ایشان صحابه ای هستند که بعد از آنها آمدند و نیز کسانی که بعد از آن تا روز قیامت هستند ؛ و مقصود تابعین اصطلاحی نیست؛

و مقصود از به نیکی؛ قیدی برای تابعین است. یعنی کسانی که از ایشان تبعیت کردند در حالیکه با اقتدا به سابقین، در کردار و گفتار، نیکی را روش خود قرار داده بودند» .

حال با این همه تفسیر مختلف؛ وهابیت چگونه ادعا می کنند که این آیه به صراحت عدالت همه صحابه را بیان می کند ، خدا می داند!!!

جدای از همه این مطالب، ما با استفاده از قرآن کریم می گوییم که معنای سابق اصلا زودتر اسلام آوردن نیست بلکه سبقت در ایمان و کارهای نیک است. قرآن در چند جا لفظ سابق را مطرح کرده است :

در «سوره فاطر آیه 32» چنین می خوانیم: «سپس کتاب را به برگزیدگان از بندگانمان دادیم، پس از ایشان کسانی هستند که به خودشان ظلم نموده اند، و از ایشانند میانه روها، و از ایشانند کسانی که به سوی نیکی ها با اجازه پروردگارشان سبقت می جویند . این همان فضل بزرگ است» .

در «سوره حدید آیه 21» نیز چنین آمده است: «سبقت بگیرید به سوی بخششی از پروردگارتان و بهشتی که وسعت آن مانند وسعت آسمان و زمین است».

در همه این آیات سبقت تنها به سوی خیرات ومغفرت الهی مطرح شده است.

اما اصطلاحا سبقت در اسلام اگر ایمان همراه آن نباشد فائده ای ندارد . چون بسیاری از مسلمانان قبل از دیگران اسلام آوردند اما به زور شمشیر .

در انتها به «آیه 14 سوره حجرات» اشاره می کنیم که خداوند می فرمایند: «اعراب گفتند ما ایمان آورده ایم بگو ایمان نیاوردید بلکه بگویید اسلام آوردیم»./1406/9161/خ