به بهانه وفات سومین نایب خاص امام زمان؛
خردمندترین مرد زمانه
خبرگزاری رسا ـ سومین نایب خاص امام زمان(عج) پایگاه اجتماعی و موقعیت دینی والایی در بین مردم داشت تا آنجا که مخالفان و موافقانش، او را خردمندترین مرد زمانه می‌دانستند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، مدت غیبت صغری امام زمان(عج) شصت و نه سال طول کشید (از سال 260 تا سال 329) که در این مدت نایبان خاص به محضر حضرت می‌رسیدند و پاسخ نامه‌ها و سؤالات را به مردم می‌رساندند، در این سال‌ها امام به وسیله چهار نفر از نمایندگان خاص خود با شیعیان ارتباط داشت.
نخستین این چهار تن که آنان را نواب اربعه (نایبان چهارگانه) می‌خوانند، عثمان بن سعید بن عمری از یاران امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع)، بود که به دستور امام یازدهم شیعیان تا پایان عمر نیابت امام زمان (عج) برا برعهده گرفت.
ابوجعفر محمدبن عثمان بن سعید، از شاگردان یاران امام حسن عسکری(ع) که پس از مرگ پدرش، عثمان بن سعید بن عمری، نیابت امام زمان (عج) را به عهده گرفت، او در سال 304 یا 305ه.ق در بغداد درگذشت.
حسین بن روح نوبختی که دستیار محمدبن عثمان بن سعید بود و پس از مرگ وی نیابت امام را به عهده گرفت و در سال 326 در بغداد درگذشت.
علی بن محمد سُمری که بنا به وصیت حسین بن روح نوبختی نایب امام شد و در حدود دو سال رابط امام و شیعیان بود. او در نیمه شعبان 329 در بغداد درگذشت.
با مرگ علی بن محمد سمری دوره غیبت صغرا یا نیابت خاصه پایان یافت و دومین دوره غیبت آن حضرت، یعنی دوران غیبت کبری، آغاز شد، این دوره تا ظهور امام زمان(عج) ادامه خواهد یافت، آخرین نامه و دستوری که سمری از امام زمان(عج) دریافت نمود به مضمون ذیل نقل شده است:
«بسم الله الرحمن الرحیم، ای علی بن محمد سمری خدا اجر برادران ترا در مصیبت تو بزرگ گرداند. تو بعد از شش روز خواهی مرد. پس خود را آماده کن و به احدی برای جانشینی خود وصیت نکن. زیرا غیبت تامه آغاز می‌شود و دیگر ظهوری نخواهد بود مگر به اذن خدای تعالی و آن بعد از طول زمان و قساوت قلب‌ها و پر شدن زمین از جور خواهد بود. زود باشد که در بین شیعیان کسانی بیایند که ادعای مشاهده کنند، هر کس مدعی مشاهده من قبل از خروج سفیانی و صیحه آسمانی بشود کذاب و مفتری است؛ و لاحول و لا قوه الا بالله العلی العظیم.»
حسین بن ابی بحر را مورّخان و محدّثان گاهی «نوبختی» زمانی «روحی»، گاهی «حسین بن روح بن بنی نوبخت» و بعضاً «قمی» گفته‌اند، همان‌گونه که از نام وی هویدا است، ایرانی‌تبار بوده است، نوبختیان از خاندان‌های اصیل ایرانی مسلمان شده دوره منصور عباسی و پیوسته همنشین و همراه خلفای عباسی بودند، ایشان در اثر قدرت سیاسی، توان اقتصادی و شایستگی‌های علمی، پایگاه اجتماعی مناسبی داشتند که با تکیه بر آن، در پیشبرد تفکّر شیعی و حمایت از شیعیان نقش اساسی بازی کردند.
در بعضی از روایات آمده که وی اهل قم بوده است، و گفته‌اند در گفت‌وگوی فارسی به لهجهٔ اهالی آبه (از روستاهای شهرستان ساوه) سلیس و روان بود، حال آنکه برخی دیگر معتقدند که ملقّب شدن نوبختی به «قمی»، به خاطر شدّت علاقه و ارتباط وی با قم و علمای آن سامان بوده است، در بعضی منابع حسین بن روح نوبختی را با لقب آوی (آوه یا آبه) نیز خطاب می‌کردند، شیخ صدوق نیز وی را از اهالی آوه یاد کرده است.
او از نزدیکان مورد اعتماد محمد بن عثمان (دومین نایب خاص) بود و رابط بین او، عثمان بن سعید و شیعیان بود. فقهای بزرگ در آن عصر با تمام علم و فقاهت از وی پیروی می‌کردند. «علی بن بابویه» (پدر شیخ صدوق)، محدث نامدار قم، برای دیدار با حسین بن روح به بغداد رفت و پاسخ پرسش‌هایش را از وی دریافت کرد و به قم بازگشت.
نخستین توقیعی که درباره حسین بن روح از ناحیه مقدسه صدور یافت، در سال 305 هجری بود. در آن توقیع آمده است: او کاملاً مورد وثوق و اطمینان ماست و در نزد ما مقام و جایگاهی دارد که او را مسرور می‌گرداند.
روزی محمد بن عثمان، بزرگان شیعه را گرد آورد و گفت: هر گاه برای من حادثه‌ای پیش آید و مرگم فرا رسد وکالت (و نیابت از امام زمان) با «ابوالقاسم بن روح» خواهد بود. من مأمور شدم که او را به جای خود معرّفی کنم.
او در دوران حکومت «مقتدر عباسی» به مدت 5 سال به زندان افتاد و در سال 317 آزاد شد.
حسین، هنگام عیادت نایب دوم از سوی حضرت انتخاب شد، وقتی محمد بن عثمان وفات یافت، حسین بن روح بقیه روز را در خانه او ماند، خادم محمد بن عثمان عصا، صندوقچه و کتابی را که از محمد مانده بود، به وی سپرد، حسین بن روح وقتی آن‌ها را دید، گفت«این عصا از آن مولایم امام عسکری(ع) است، صندوقچه حاوی انگشتر امامان است و قنوت ائمه(ع) در کتاب ثبت شده است».
پس از مدتی، اولین نامه در یکشنبه پنجم شوال سیصد و پنج هجری قمری، از ناحیه مقدس امام عصر(ع) به وی رسید، در آن نامه چنین نوشته بود «ماوی [حسین بن روح] را می‌شناسیم، خداوند تمام خوبی‌ها و خشنودی،های خود را به او بشناساند و با عنایات خود او را خوشحال کند، از نامه او آگاه شدیم و به او در مسؤولیتی که به او واگذار کرده‌ایم، اطمینان داریم، او نزد ما مقامی دارد که سبب خشنودی او است، خداوند احسانش را به او افزون‌تر کند».
حسین بن روح که بیست و یک سال نیابت امام را بر عهده داشت، از مقام علمی والایی برخوردار بود، او کتابی در فقه به نام «التأدیب» نوشت که علمای آن روز حوزه علمیه قم، محتوایش را تایید کرده بودند، فقهای بزرگ شهر قم در آن عصر با تمام علم و فقاهت از وی پیروی می‌کردند، «علی بن بابویه»، محدث نامدار قم، برای دیدار با حسین بن روح به بغداد رفت، و پاسخ پرسش‌هایش را از وی دریافت کرد و به قم بازگشت.
حسین بن روح پایگاه اجتماعی و موقعیت دینی والایی کسب کرد تا آنجا که همه مخالفان و موافقانش، او را خردمندترین مرد زمانه می‌دانستند، که البته این امر همان فقاهت، دانش و تقوای او بود، او در برابر متعصبان و قدرتمندان روزگارش مامور به تقیه بود، با این همه، از سال 312 -317 ه.ق گرفتار زندان خلیفه مقتدر عباسی شد، اما در این مدت به وسیله چند وکیل کارهای شیعیان را سر و سامان داد.
از نکات مهمی که در زمان وی روی داد، موضوع برخورد با کتاب‌های گمراه کننده بود، ابوجعفر محمد بن علی شلمغانی معروف به «ابن ابی العزاقر» که از علمای صاحب تالیف بود، به سبب جاه طلبی و حسادت ادعای نیابت کرد و آرای فاسد دیگری، که حلول و تناسخ را تایید می‌کرد، بر زبان راند، مدتی بعد، بر دست حسین بن روح نامه‌ای از امام زمان(ع) در لعن وی صادر شد، در پی این واقعه، مردم نزد حسین بن روح آمدند و از تکلیف‌شان در مقابل کتاب‌های شلمغانی که خانه‌های‌شان را پر کرده بود، پرسیدند؟ او پاسخ داد«همان را می‌گویم که ابومحمد حسن بن علی عسکری(ع) فرموده است» وقتی درباره کتاب‌های بنی فضال از امام حسن عسکری(ع) پرسیدند، حضرت فرمود«آنچه از ما روایت کرده‌اند، بپذیرید و هر چه از خود گفته‌اند، ترک کنید».
ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی سرانجام در 18 شعبان سال 326 وفات یافت و در محله نوبختیه بغداد به خاک سپرده شد، شیخ عباس قمی می‌نویسد«این مزار در یک خانه شخصی واقع شده که اگر کسی بخواهد وارد آن شود، نخست باید از صاحبخانه اجازه بگیرد. آن وقت داخل شود، هنوز اهل خیری پیدا نشده تا این خانه را بخرد و صحن مناسبی همراه با چند ایوان و حوض در اطراف آن بسازد. این کار، افزون بر تعظیم صاحب بزرگوار آن، محل اجتماع و پناهگاه شیعیان در شهر بغداد خواهد شد».
امروزه بقعه حسین بن روح در محله «رصّافه» در شرق بغداد و در منطقه مرکزی و در میان بازار قرار دارد و به مقام حسین بن روح مشهور است./979/ت301/ی
ارسال نظرات