نشست علمی نقد حرکت جوهری در قم برگزار شد
به گزارش خبرگزاری رسا، نشست علمی «نقد نظریه حرکت جوهری» با هدف نقد و بررسی نظریه حرکت جوهری ملاصدرا و نظریات وابسته به آن، شب گذشته به همت گروه فلسفه پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی در تالار فرهنگ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی دفتر قم برگزار شد.
در این نشست آیت‌الله واعظی، استاد حوزه و دانشگاه و صاحبنظر فلسفی که به عنوان سخنران در جلسه حضور داشت در بیان موضوع نقد وارد به حرکت جوهری گفت: تا کنون به چنین بحث فلسفی برنخورده‌ام که همچون بحث حرکت، مضطرب و متشنج و غیر مستقر باشد، از همان تعریف تا آخر فوق العاده بحثی بحرانی است، بنده هم در اسفار و از گذشته یونان باستان، زنون، ارسطو و دیگران بحثی که آن‌قدر معرکه آراء بوده است ندیده‌ام چراکه گاهی صاحبنظران این مباحث عقلی کاملا رو در روی هم قرار می‌گرفتند، در جایی کسی گفته که حرکت امری است محال و دیگری آن را امری بدیهی می‌داند و در تفسیر آن تلاش کند.
وی با بیان اینکه برخی تحول را مساوی با حرکت دانسته‌اند افزود: آنچه بدیهی است تحولی است که ما هم در خود و هم در بیرون شاهد آن هستیم و امری غیر قابل انکار است، مقدماتی هم برای آن ترتیب داده‌اند چون تحول مساوی با حدوث است و هیچ‌وقت امری که قدیم هست نمی‌تواند متحول شود و این تحول عین حدوث است حال حدوث در ذات شیء باشد یا خیر و برخی اندیشمندان این بحث را ضروری و بدیهی می‌دانند.
وی ادامه داد: می‌توان در این مورد مثالی زد که اگر دانه گندم تبدیل به دانه گندم می‌شود و دانه انار تبدیل به درخت انار این بر می‌آید که حتما در این دانه چیزی داده شده و یا از آن چیزی گرفته شده و سایر راه‌ها به روی آن بسته شده که به ناچار تبدیل به مقصود ذکر شده می‌شود، در مقوله تحول نیز همچنین است یعنی چیزی که نبوده و حادث شده است.
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان این مسأله که در اثبات حرکت، زمان و حرکت مفروغ عنه قرار می‌گیرد تصریح کرد: حکما اگر بخواهند حرکت را که «خروج ماده از قوه به فعلیت است»، اثبات کنند، باید مقدماتی را ترتیب دهند که با بدیهی عقلی بودن حرکت کاملا منافات دارد این جمله مشهور و درستی است که حکما می‌گویند: «الحرکة معقول باعانة من الحس». حکماء در نحوه برخورد عقل با حرکت که چطور عقل، حرکت را اثبات می‌کند، می‌گویند: آنچه که بدیهی و غیرقابل انکار است، تحولاتی است که مشهود و محسوس است، عقل روی این تحولات صبغه حرکت می‌گذارد.
وی افزود: آنچه که بین آقایان در استدلال این مسأله معروف است، این است که امری که حادث است؛ نبوده و بود شده، قبلاً یا واجب است یا ممکن و یا ممتنع؛ واجب و ممتنع نیست، پس حتماً ممکن است، اگر بتوانیم خود هیولا و ماده را با هزاران اما و اگر اثبات کنیم، بعد مسأله امکان استعدادی را اثبات کنیم، بعد آن اشکال معروف امکان را دفع کنیم؛ که امکان اعتبار عقلی است ولی برای آن یک حقیقت خارجی قایل می‌شوید، حکما برای اثبات ماده و خروج آن از قوه به فعلیت، می‌گویند که حادث، مسبوق به امکان است.
وی تصریح کرد: وقتی گفتیم «حادث»، منظور حادث زمانی است منظور از «قبل» هم قبلیت زمانی است، مشهور است که نسبت زمان به حرکت، نسبت جسم تعلیمی به طبیعی است؛ یعنی در حقیقت، زمان بُعد حرکت است، در اینجا زمان و حرکت را مفروغ عنه گرفتند، بعد این را مقدمه‌ی دلیل قرار می‌دهند، در حالی که بحث ما در اصل زمان و در اصل حرکت است، ما نمی‌توانیم برای اثبات حرکت و اثبات ماده و صورت، چیزی را در مقدمه برهانمان بیاوریم که محل دعوی است.
در پایان این نشست مهدی عبداللهی، ناقد نشست و عضو هیأت علمی گروه فلسفه پژوهشگاه به نقد صحبت‌های آیت‌الله واعظی پرداخت./9192/د102/ی