محبت الهی با شناخت کمالات خداوند حاصل می شود

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت الله محمدتقی مصباح یزدی رییس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) شب گذشته در دفتر مقام معظم رهبری در قم در ادامه سلسله مباحث درس اخلاق، راه کسب محبت الهی را شناخت کمالات خداوند دانست و اظهار داشت: بدست آوردن محبت، شکوفایی و تقویت آن اختیاری است.

وی با اشاره به نظر برخی که برای بحث محبت الهی اهمیتی قائل نیستند، گفت: اینها مایل اند بگویند دادن نسبت محبت به خداوند امری مجازی است اما آیات صریح قرآن این توجیهات را نقض می کند؛«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ»خدا در مقام استغنا می فرماید ما نیازی به شما نداریم، فکر نکنید منتی بر سر ما می گذارید که دیندار هستید.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم افزود: خداوند می فرماید اگر از دین برگردید ضرری به ما نمی رسد و خداوند گروهی را خواهد آورد که یک محبت و عشق طرفینی بین آنها و خدا وجود دارد، چنین آیاتی نشان می دهد می توان محبت را به خدا نسبت داد؛ برخی می گویند خدا کسی دوست دارد یعنی نعمت به آنها می دهد اما معنای ای آیه این نیست.

استاد اخلاق حوزه علمیه قم به آیات دیگری که نشانه محبت خدا نسبت به بندگان است، اشاره کرد و گفت: و الله یحب الصابرین، و الله یحب المحسنین، والله یحب التوابین نمونه های دیگری در این زمینه هستند؛ در روایات نیز چنین مضامینی آمده است.

آثار و خواص محبت الهی

آیت الله مصباح یزدی با بیان روایتی پیرامون محبت خدا، ابراز داشت: کسی که خدا را دوست دارد باطن خودش را کاملا برای خدا خالص کرده است یعنی عمق دلش مخصوص خداست و کس دیگری در آن آنآجای ندارد؛ او از همه راستگو تر است بخلاف همه که می گویند خدا را دوست دارند اما در مقام عمل این محبت ثابت نمی شود.

وی ادامه داد: دوستدار خدا بیش از همه به عهد خود وفادار است«مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ» مؤمنین همه با خدا بسته اند تا از شیطان پرهیز کنند اما همه بر سر این عهد صادق نیستند در میان مؤمنین کسانی هستند که به عهد وفادار و صادق است.

رییس مؤسسه امام خمینی(ره) خواص و آثار کسی را که خدا را دوست دارد بیان کرد و گفت: عملش از همه پاکیزه تر و تمام وجودش وقف بندگی خدا است؛ از جمله آثارش این است که وقتی چنین بنده ای با خدا راز و نیاز می کند ملائکه به وجودش مباهات می کنند و افتخار می کند که چنین بنده ای را دیده اند، خدا شهرها و کشورها را به واسطه وجود چنین کسی آباد می کند.

نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری بیان داشت: خدا به واسطه احترام و ارزشی که برای این شخص قائل است به دیگران ارزش و احترام می گذارد یعنی دیگران به طفیلی او مورد اکرام خدا هستند؛ اگر کسی به حق او خدا را قسم دهد و چیزی بخواهد، خداوند خواسته اش را اجابت می کند، به خاطر رحمتی که به این بنده می دهد بلاها از دیگران دفع می شود.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم آخرین فراز این روایت را تأمل برانگیز خواند و گفت: در نهایت می فرماید اگر مردم می دانستند دوست دار خدا چه مقام و منزلتی نزد پروردگار دارد تقرب به خدا نمی جستند مگر به خاک پای او؛ متأسفانه چنین مباحثی کمتر مورد توجه است.

برخی به دلیل ضعف معرفت امام حسین و حضرت ابوالفضل را از خدا بیشتر دوست دارند

استاد اخلاق حوزه علمیه قم با اشاره به نظر گروهی دیگر نسبت به محبت الهی، خاطرنشان کرد: شندیده ام برخی می گویند من خدا را خیلی دوست ندارم، امام حسین(ع) و حضرت ابوالفضل(ع) را خیلی دوست دارم؛ کوتاهی در زمینه کسب محبت الهی و چنین  حرف هایی ناشی از ضعف معرفت است.

آیت الله مصباح یزدی با بیان این که ما علم حضوری نسبت به محبت خود داریم، گفت: آدمی نسبت به محبت خود ابهام ندارد و می داند به چه کسی محبت دارد اما نمی تواند نسبت به محبت دیگران اطلاع پیدا کند چراکه علم حضوری به محبت آنها ندارد؛ بنابراین سخت است که دریابیم نسبت محبت به خدا قابل صدق است یا نه.

وی در تشریح مفهوم محبت، ابراز داشت: محبت یعنی توجه بسیار به فرد یا چیزی بنابراین هرچه توجه بیشتر باشد یعنی محبت بیشتر است؛ مادر دوست دارد فرزندش را به سینه بچسباند و هیچ فاصله ای بین آنها نباشد، این کار به وی  آرامش و لذت می دهد و هرگاه از بچه اش جدا شود نگران است؛ کسی که این گونه باشد می گوییم محبت دارد و ضد آن را می گوییم محبت ندارد.

رییس مؤسسه امام خمینی(ره) در پاسخ به این پرسش که آیا می شود گفت کسی خودش را دوست دارد؟ گفت: محبت هایی که ما می شناسیم همواره بین دو موجود است اما گاهی می گوییم من خودم را دوست دارم؛ در اینجا معمولا انسان بین روح و بدنش دوگانگی قائل است بنابراین رابطه بین دو موجود اینجا هم متصور است.

محبت خدا به ذاتش بالاترین محبت درعالم است

عضو جامعه مدرسین ادامه داد: اما درک این که خدا خودش را دوست دارد سخت است؛ برخی گفته اند بالاترین محبت در عالم محبت خدا نسبت به ذات خودش است و همه محبت ها شعاعی محدود از آن است؛ برخی بزرگان گفته اند خداوند نسبت به خود ابتهاج دارد این از محبت هم بالاتر است؛ برخی می گویند این حرف صحیح نیست محبت به خدا یعنی محبت به اولیائش اینها همان هایی هستند که می گویند امام حسین(ع) را دوست داریم و می پرسند مگر خدا دوست داشتنی است؟

استاد درس اخلاق حوزه علمیه قم گفت: در بحث های عقلی می گویند اصلی ترین محبت در انسان حب ذات است و همه چیز را برای خودش می خواهد؛ ما واقعا خود خدا را دوست داریم یا این که او را دوست داریم چون به ما نعمت می دهد و نعمت را دوست داریم چون لذت می دهد پس در اصل لذت بردن خودمان را دوست داریم یعنی اصالتا خودمان را دوست داریم.

نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری با بیان این که می شود انسان خود خدا را بخاطر خدایی اش دوست بدارد، اظهار داشت: در  مناجات برخی ائمه اطهار(ع) آمده است، حتی اگر به ما نعمت می دادی و به جهنم و در میان دشمنانت ببری دوستت دارم؛ ما نمی توانیم چنین ادعایی کنیم، این را امام سجاد(ع) می تواند بگوید؛ از برخی آیات و روایات برمی آید که خدا چنین بندگانی دارد، ما نمی دانیم این محبت چگونه است اما شاید با استفاده از روایات بتوانیم بویی از آن ببریم.

تعریف محبت و ساده ترین راه کسب محبت الهی

آیت الله مصباح یزدی در تبیین ساده ترین راه کسب محبت الهی، گفت: خداوند به حضرت موسی(ع) فرمود مرا نزد بندگانم محبوب کن، ایشان عرض کرد چه کاری باید انجام دهم؟ فرمود نعمت های مرا برای آنها بیان کن، وقتی بفهمند من چقدر به آنها خوبی کرده ام مرا دوست خواهند داشت؛ این ساده ترین راه است.

وی در تعریف محبت آن را جذبه قلبی نسبت به کسی یا چیزی توصیف کرد و خاطرنشان کرد: محبت یک احساسی است که انگار انسان ناخودآگاه به طرف چیزی کشیده می شود و به آن توجه می کند؛ مانند جریان مغناطیسی آهن ربا، محبت دل آدمی را به سمت چیزی می کشد.

رییس مؤسسه امام خمینی(ره) پاسخ به این که آیا این انجذاب اتفاقی است؟ چه مقدماتی دارد؟ و تا چه اندازه تحت اختیار انسان است؟ گفت: محبت مادر به فرزند یک امر غیر اختیاری به نظر می رسد اما آیا می شود کاری کرد که اختیارا به کسی محبت پیدا کنیم؟ یا اختیارا محبت ایجاد شده را تقویت و یا تضعیف کنیم و از بین ببریم؟ اگر این راز را بدست آوریم کلیدی برای حل بسیاری از مسائل می شود.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در تشریح علت اختلاف محبت انسان ها نسبت به افراد یا اشیاء مختلف گفت: ممکن است کسی از دیدن یک تابلو بسیار لذت ببرد اما دیگری اصلا ذوق هنری نداشته باشد، یا فردی از خوردن یک غذا بسیار لذت ببرد و دیگری از آن متنفر باشد؛ محبت یک نوع محدوده شناختی است.

محبت لذتی است که ناشی از شناخت و متناسب با ذائقه انسان است

نماینده مجلس خبرگان رهبری افزود: کسانی که آن تابلو یا غذا را دوست ندارند درک زیبایی آن را نمی کنند و یا ذائقه آنها نمی سازد و لذت نمی برند؛ لذت بردن شناخت و درکی است که تناسبی با ذائقه فرد دارد؛ این تعریفی از دوست داشتن های عادی ما است.

استاد اخلاق حوزه علمیه قم با اشاره به این که انجذاب و دوست داشتن نوعی انفعال است، گفت: محبت یعنی تحت تأثیر و در موضع ضعف قرار گرفتن؛ با این تعریف آیا می توان محبت را به خدا نسبت داد؟ در پاسخ به این پرسش چند راه مرسوم است؛ برخی می گویند ما این مسائل را نمی فهمیم و باید سکوت کنیم همان گونه که ذات خدا را درک نمی کنیم.

آیت الله مصباح یزدی ادامه داد: برخی می گویند این که می گوییم خدا محبت دارد یک نوع تشبیه است یعنی به نوعی فن ادبی و الفاظی است که به کار می بریم اما معنایش واقعا این محبتی نیست که ما درک می کنیم.

وی در پاسخ به این پرسش به یک مبحث کلامی بسیار مهم اشاره کرد و گفت: صفات خدا عین ذات او است یعنی صفاتش بر ذاتش زیاده نیست و وحدت وجود دارد؛ وجود هرچه کامل تر باشد یک چیز بسیط و وسیع می شود، بی نهایت است اما کثرت در آن نیست؛ بنابراین علم، محبت، کمال و دیگر صفات همه یک چیز هستند و قابل انفکاک نیستند./928/پ201/ج