کنکاش در مبانی خداشناختی علم اخلاق
خبرگزاری رسا ـ در بحث مبانی خداشناسی اخلاق اسلامی، مسأله این است که در نگاه عالمان اخلاق، رابطه با خداوند، چگونه تصویر می‌شود و لزوم برخورداری انسان از روش و منش مثبت اخلاقی، مقتضای توجه ویژه به کدام وصف یا اوصاف خداوند متعال است.
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، حجت‌الاسلام مهدی احمدپور عضو هیأت علمی مرکز اخلاق و تربیت اسلامی در موضوع بررسی و شناخت مبانی علم اخلاق به معرفی مبانی خداشناختی این علم پرداخته است که توجه علاقه‌مندان را به آن جلب می‌کنیم.
حجت‌الاسلام مهدی احمدپور در ابتدای این گفت و گو با بیان اینکه بی شک، خداباوری در زندگی اخلاقیِ انسان تأثیری اساسی و محوری دارد به دیدگاه شهید مطهری در این رابطه اشاره کرد و گفت: استاد مطهری در این رابطه معتقد است که خداشناسی نه فقط اولِ دین بلکه اولْ پایه و مایه انسانیت است و اگر قرار باشد انسانیت روی اصل پایداری بنا شود باید روی اصل توحید ساخته شود.
وی افزود: شهید مطهری می‌گوید: ما یک سلسله امور را به عنوان حقوق انسانی یا شئون انسانی نام می‌بریم، می‌گوییم انسانیت حکم می‌کند که رحم و مروت داشته باشیم، نیکوکار باشیم، همه این‌ها درست است، اما اگر از ما بپرسند که فلسفه‌ای که ما را قانع کند که منافع شخصی خود را فدای این امور کنیم و متحمل محرومیت بشویم چیست، آیا با چشم‌پوشی از مسأله خداشناسی می‌توانیم جوابی بدهیم؟ این‌ها همه، معنویات است و در جهت مخالف مادیات و منافع فردی است و سرسلسله معنویات، خداشناسی است. ممکن نیست از سرسلسله معنویات و سرچشمه آن‌ها چشم بپوشیم و آن‌گاه بتوانیم اصول معنوی داشته باشیم.
این پژوهشگر حوزه اخلاق اسلامی با اشاره به اینکه طبعاً اخلاق‌نگاران مسلمان نیز مانند سایر مسلمانان بر اساس تعالیم اسلامی، خداوند را کامل و جامع صفات کمالیه می‌دانند تصریح کرد: در بحث مبانی خداشناسی اخلاق اسلامی، مسأله این است که در نگاه عالمان اخلاق، رابطه با خداوند، چگونه تصویر می‌شود و لزوم برخورداری انسان از روش و منش مثبت اخلاقی، مقتضای توجه ویژه به کدام وصف یا اوصاف خداوند متعال است؟
وی ادامه داد: این پرسش از آنجا پیدا می‌شود که صفات خداوند متعال، اقتضائات یکسانی ندارند و آگاهی از وجود آن‌ها در خداوند و التفات به خداوند از طریق آن‌ها انسان را به گونه‌های متفاوتی تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ مثلاً انسان از علم و توجه به صفت احدیت خداوند و از علم و توجه به صفت معیّت حق‌تعالی با انسان در تمام آنات و حضور او در جای‌‌جای عالم هستی به یک اندازه و یک جور متأثر نمی‌شود. زیرا توجه به برخی از صفات خداوند، چندان انسان را متأثر نمی‌کند، درحالی‌که توجه به برخی دیگر از ویژگی‌ها انسان را عمیقاً تحت تأثیر قرار می‌دهد.
عضو هیأت علمی مرکز اخلاق و تربیت اسلامی در رابطه با ریشه دوم پرسش مطروح خود با اشاره به اینکه در آموزه‌های دینی، تمایز آشکاری میان گزاره‌های اخلاقی و غیراخلاقی دیده می‌شود تشریح کرد: در آموزه‌های دینی به طور مشهودی، سنخ مباحث و فضای مسائل، تفاوت پیدا می‌کنند. با توجه به ثبات طرفین رابطه یعنی خدا و انسان، تفاوت سنخ مباحث اخلاقی و غیراخلاقی نمی‌تواند دلیلی جز تغییر نوع این رابطه داشته باشد که خودش معلول تغییر در ویژگی‌های طرفین رابطه است.
وی ادامه داد: اگرچه روابط اخلاقی و غیراخلاقی از دو جنس متفاوت‌اند اما از خود رابطه اخلاقی هم تفاسیر و برداشت‌های متفاوتی می‌شود که شاهد این مطلب، تفاوت رویکردهای اندیشمندان مسلمان اعم از فیلسوف و عارف و محدث و مفسر و علمای ذوالفنون به مقوله اخلاق است.
حجت‌الاسلام احمدپور با بیان اینکه به نظر می‌رسد مبانی خداشناسی اخلاق اسلامی در عین سازگاری با این دیدگاه‌ها، تعلق خاصی به هیچ‌کدام ندارد خاطر نشان کرد: رویکرد تلفیقی به اخلاق اسلامی که در آثاری مانند "جامع السعادات نراقی" و "المحجه البیضاء کاشانی" و "الاخلاق شبّر" دیده می‌شود و تلاش می‌کند تمام ظرفیت‌های اخلاقی دین و عرفان و فلسفه را در ارائه اخلاقی جامع به‌کار گیرد، بر چنین مبنایی استوار است./9191/د102/ی
ارسال نظرات