نهج‏البلاغه مجسم

در تابستان سال بیست و سال بیست و یک، من از قم به اصفهان رفتم و برای اولین بار در اصفهان با آن مرد بزرگوار آشنا شد و از محضرش‏ استفاده کردم. البته این آشنایی، بعد تبدیل به ارادت شدید از طرف من‏ و محبت و لطف استادانه و پدرانه از طرف آن مرد بزرگ شد؛ به طوری که بعدها ایشان به قم آمدند و در حجره ما بودند و آقایان علماء بزرگ حوزه علمیه که همه به ایشان ارادت می‏ورزیدند، در آن‌جا از ایشان دیدن می‏کردند.

در سال بیست که برای اولین بار به اصفهان رفتم، هم مباحثه گرامی مکه ‏اهل اصفهان بود و یازده سال تمام با هم، هم مباحثه بودیم و اکنون از مدرسین و مجتهدین بزرگ حوزه علمیه قم است؛ به من پیشنهاد کرد که درمدرسه صدر، عالم بزرگی است، نهج البلاغه تدریس می‏کند، بیا برویم به ‏درس او. این پیشنهاد برای من سنگین بود. طلبه‏ای که "کفایة الاصول" می‏خواند، چه حاجت دارد که به پای تدریس نهج البلاغه برود؟! نهج‏البلاغه را خودش مطالعه می‏کند و با نیروی اصل برائت و استصحاب مشکلاتش‏ را حل می‏نماید! چون ایام تعطیل بود و کاری نداشتم و به علاوه پیشنهاد از طرف هم‏مباحثه‏ام بود پذیرفتم، رفتم اما زود به اشتباه بزرگ خودم پی بردم؛ دانستم که نهج البلاغه را من نمی‏شناخته‏ام و نه تنها نیازمندم به فرا گرفتن ‏از استاد، بلکه باید اعتراف کنم که نهج البلاغه، استاد درست و حسابی‏ندارد. به علاوه دیدم با مردی از اهل تقوا و معنویت روبرو هستم که به ‏قول ما طلاب، "ممن ینبغی ان یشد الیه الرحال؛ از کسانی است که شایسته ‏است از راه‌های دور بار سفر ببندیم و فیض محضرش را دریابیم".

او خودش یک نهج البلاغه مجسم بود. مواعظ نهج البلاغه در اعماق‏ جانش فرو رفته بود. برای من محسوس بود که روح این مرد با روح ‏امیرالمؤمنین(ع) پیوند خورده و متصل شده است. راستی من هر وقت ‏حساب می‏کنم، بزرگترین ذخیره روحی خودم را درک صحبت این مرد بزرگ ‏می‏دانم؛ رضوان الله تعالی علیه و حشره مع‌ اولیائه ‌الطاهرین ‌و ‌الائمة ‌الطیبین!

من از این مرد بزرگ داستان‌ها دارم؛ ز جمله به مناسبت بحث، رؤیایی ‏است که نقل می‏کنم؛ ایشان یک روز ضمن درس در حالی که دانه‏های اشکشان بر روی محاسن ‏سفیدشان می‏چکید، این خواب را نقل کردند؛ فرمودند: "در خواب دیدم مرگم فرا رسیده است، مردن را همان طوری که برای ما توصیف شده است، در خواب یافتم، خویشتن را جدا از بدنم می‏دیدم و ملاحظه می‏کردم که بدن مرا به قبرستان برای دفن حمل می‏کنند. مرا به ‏گورستان بردند و دفن کردند و رفتند. من تنها ماندم و نگران که چه بر سر من خواهد آمد؟! ناگاه سگی سفید را دیدم که وارد قبر شد. در همان حال ‏حس کردم که این سگ، تندخویی من است که تجسم یافته و به سراغ من آمده است». (عدل الهی ص 211)

استاد شهید در پاورقی این صفحه، این‌گونه ادامه می دهند: «مرحوم حاج میرزا علی آقا اعلی الله مقامه، ارتباط قوی و بسیار شدیدی با پیغمبر اکرم و خاندان پاکش صلوات الله و سلامه علیهم داشت‏. این مرد در عین این‌که فقیه(در حد اجتهاد) و حکیم و عارف و طبیب و ادیب بود و در بعضی از قسمت‌ها، مثلا طب قدیم و ادبیات، از طراز اول ‏بود و "قانون" بوعلی را تدریس می‏کرد، از خدمتگزاران آستان مقدس‏ حضرت سیدالشهداء علیه ‏السلام بود، منبر می‏رفت و موعظه می‏کرد و ذکر مصیبت می‏فرمود. کمتر کسی بود که در پای منبر این مرد عالم مخلص متقی ‏بنشیند و منقلب نشود. خودش هنگام وعظ و ارشاد که از خدا و آخرت یاد می‏کرد در حال یک انقلاب روحی و معنوی بود و محبت خدا و پیامبرش وخاندان پیامبر در حد اشباع او را به سوی خود می‏کشید، با ذکر خدا دگرگون ‏می‏شد، مصداق قول خدا بود: الذین اذا ذکر الله وجلت قلوبهم و اذاتلیت علیهم آیاته زادتهم‏ ایمانا. (انفال 2)

نام رسول اکرم صلی الله علیه و آله یا امیرالمؤمنین علیه‏السلام را که می‏برد اشکش جاری می‏شد. یک سال حضرت آیة الله بروجردی اعلی‏الله مقامه از ایشان برای منبر در منزل خودشان در دهه عاشورا دعوت‏کردند، منبر خاصی داشت، غالبا از نهج البلاغه تجاوز نمی‏کرد. ایشان در منزل آیة الله منبر می‏رفت و مجلسی را که افراد آن اکثر از اهل علم و طلاب بودند، سخت منقلب می‏کرد؛ به طوری که از آغاز تا پایان منبر ایشان جز ریزش اشک‌ها و حرکت شانه‏ها چیزی مشهود نبود.(همان ص211) این جملات و نقل‌های شهید مطهری جنبه و جایگاه آسمانی میرزا علی آقا شیرازی را نشان می‌دهد؛ اما مختصری از روز و روزگار دنیایی ایشان هم خالی از لطف نیست.

 

شمه‌ای از یک زندگی

میرزا علی آقا در نجف اشرف در خانه حاج علی اکبر شیرازی به دنیا آمد. جد میرزا علی آقا از تجار سر شناس شیراز بود که بعد از مرگش شغل آبا و اجدادیش به پسرش علی اکبر رسید؛ ولی مدتی بعد شوق و شور علم دین، رخت حاج علی اکبر را به مرکز علم شیعی در نجف کشاند و ایشان در کنار علم آموزی به تجارت هم می‌پرداخت.

اولین استاد حاج میرزا علی آقا پدر ایشان بود و از دیگر اساتیدشان می‌توان به سید محمد باقر درچه‌ای و شیخ اسدالله قمشه‌ای و میرزا کمال الدین کرباسی و میرزا محمد باقر حکیم باشی اشاره کرد. از ایشان آثار علمی علاوه بر شاگردان سلوکی و علمیشان به جای مانده که از جمله می‌توان به تصحیح زاد المعاد علامه مجلسی، تصحیح تبیان شیخ طوسی و تحقیق من لا یحضره الطبیب زکریای رازی اشاره داشت.

میرزا علی آقای شیرازی سر انجام پس از عمری مجاهدت عملی و علمی در دی ماه 1334شمسی به درود حیات گفتند. نیکو است که به یکشنبه 17دی ماه 1334 از تقویم جیبی دلدلده ایشان، استاد شهید مطهری نگاهی بیندازیم: «در بین الطلوعین این روز حاج میرزا علی آقا شیرازی رضوان الله علیه به جوار رب العالمین شتافت».( شیخ شهید ص15) مزار ایشان در قبرستان شیخان قم زیارت گاه اهل دل است.

منابع:

1. نهج البلاغه- سید رضی- ترجمه سید جعفر شهیدی
2. سیری در نهج البلاغه- مرتضی مطهری
3. عدل الهی- مرتضی مطهری
4. شیخ شهید
5. فواید الرضویه- شیخ عباس قمی
6. بیست مقاله- رضا استادی
هادی شاملو
/979/702/ر