بررسی حکمت های نهج البلاغه در مشهد
بررسی صفات شخص نادان، پرهیز از مصاحبت با اشخاص احمق، بخیل، فاجر، بدکار و دروغگو،عمل به واجبات شرط انجام مستحبات و تفاوت عاقل و احمق ازجمله سرفصل های تشریح شده در این همایش بود.
حجت الاسلام و المسلمین نظافت، مؤسس حوزه علمیه حضرت مهدی(عج)، در آغاز سخنانش به سفارش حضرت علی (ع) به فرزندش امام حسن مجتبی(ع) در حفظ چهار چیز اشاره کرد و افزود: مقدمه فراگیری و پیاده کردن سبک زندگی اسلامی، آگاهی و حفظ است بگونه ای که ضعف و آسیب علم فراموشی است و درصورت عمل نکردن ضرر می رساند.
وی با اشاره به روایتی از امیر مؤمنان(ع) بزرگ ترین ثروت را عقل، بزرگ ترین فقر را حماقت و وحشتناک ترین وحشت را خودبینی و غرور خواند و اظهار داشت: خودبزرگ بینی، خودشیفتگی و همه خوبیها را از خود دانستن از مصادیق بارز عجب به شمار می آیند.
وی تصریح کرد: معرفة النفس یعنی شناخت نفس، اولین راه درمان عجب است چراکه انسان فقرمحض است و اگر بداند از خود چیزی ندارد دچار عجب نمی شود.
حجت الاسلام والمسلمین نظافت ادامه داد: توجه به چگونگی آفرینش انسان، توجه به نعمت های فراوان، توجه به راه طولانی و توشه کم، توجه به احتمال سقوط و عاقبت بد، عبرت گرفتن از شیطان، تفکر و تدبر درطاعات و عبادات، جلوگیری ازحبط عمل، پناه بردن به خدا و توجه به خطرات عجب از دیگر راه های گرفتار نشدن انسان در منجلاب غرور و تکبر هستند.
این استاد حوزه و دانشگاه در تشریح عبرت گرفتن از شیطان بیان کرد: شیطان رجیم گفته است اگر بر بچه آدم در سه چیز مسلط شوم آنان را به تباهی رهنمون می سازم که این سه مورد، زیاد پنداشتن اعمال نیک، فراموش کردن گناه و وارد شدن در عجب است واز این رو هنگام عجب انسان، شیطان فرصت مناسبی برای ضربه زدن می یابد.
حجت الاسلام والمسلمین نظافت با استناد به قرآن کریم و نهج البلاغه، شخصیت و اعتبار انسان به واسطه کمالات را حسب دانست و بالاترین حسب را حسن خلق ناشی از روح و معنویت درونی برشمرد.
وی همچنین چهره گشاده، تبسم بر لب، عفو و گذشت، مدارا یعنی دفع بدی با خوبی و پرهیز از نق زدن را از جلوه های دیگر حسن خلق و حسب خواند و افزود: حسن خلق روزی را زیاد و زندگی را شیرین می کند.
توجه به صفات مثبت و منفی دوست
بنابر اظهارات وی و به نقل از حکمت های 38، 39 و 40 نهج البلاغه، با چهار گروه نباید دوستی کرد: احمق، فاجر، بخیل و دروغگو چرا که احمق الزاما بدجنس نیست اما چون میان سود و زیان نمی تواند تفاوتی قایل شود به جای سود رساندن ضرر می رساند و انسان را در رنج و سختی و نکبت می اندازد.
پژوهشگر نهج البلاغه، درباره حکمت 349 نهج البلاغه نیز گفت:هرکس در عیوب دیگران نگاه کند ولی آن را برای خودش بپسندد وعیب نداند احمق است و سخن نسنجیده و گزاف، جواب های بی جا و بی مورد و تهور( بی باکی و عدم تدبیر در گفتار) از دیگر ویژگی های بارز احمق می باشند.
وی در ادامه تعاریف و نمادهای اشخاص احمق، اشاره ای به وصیت امام سجاد(ع) به فرزندش امام باقر(ع) کرد و اظهار داشت: با احمق نباید ارتباط برقرار کرد و از او باید فاصله گرفت چرا که احمق آدم پستی است که هنگام سخن، خود را رسوا می کند.
پژوهشگر نهج البلاغه تصریح کرد: سکوت احمق نشانه عجز است کار را ضایع می کند و عملش به درد نمی خورد، خیرخواهی دیگران را نمی پذیرد و دوستش همیشه دررنج است و اگر کوچک ترین فرد در جلسه باشد بزرگان را به زحمت می اندازد و درصورتی که بزرگترین فرد باشد کوچکترها را گمراه می کند.
بخل مایه ننگ است/ کذاب سراب است
حجت الاسلام و المسلمین نظافت برای پرهیز از دوستی با بخیل دلایلی برشمرد و گفت:از آن جمله می توان به رها کردن در وقت نیاز، مایه ننگ بودن بخل، سرد بودن نیاز به آدم بخیل و بازداشتن انسان از فضیلت و احسان بنابر توصیه علی بن ابی طالب(ع) به مالک اشتر اشاره کرد.
کارشناس حوزه نهج البلاغه ضمن سراب توصیف نمودن افراد کذاب و بسیار دروغگو، افزود: آدم دروغگو دورها را نزدیک و نزدیک ها را دور نشان می دهد، تکیه گاه و قابل اعتماد نیست خبرچین است و دروغ هایش به ضرر دوستانش خواهد بود.
در حکمت133 نهج البلاغه نیز آمده است که دوست، دوست نیست مگر این که دوستش را در سه جا حفظ نماید: هنگام مشکلات و گرفتاری ها، در سفر و حین مرگ!
حجت الاسلام والمسلمین نظافت، نماز را نزدیک کننده ترین عمل برای انسان به خدا دانست و اظهار داشت: اعمال نافذه به معنای واجبات نسبت به نافله و مستحبات، انسان را بیشتر به خود نزدیک می کنند بنابراین مستحبی که به واجب ضربه بزند بدرد نمی خورد و ارزشی ندارد.
این استاد حوزه و دانشگاه، در حدیثی ازامیرالمومنین(ع) بیان کرد: زبان آدم عاقل و مومن پشت قلبش است و در مقابل قلب انسان منافق و احمق پشت زبانش قرار دارد؛ بنابراین ایمان راست نمی شود مگر با قلب و قلب راست نمی شود مگر با زبان چراکه کنترل زبان قدرت برتر روح است./934/