اعتدال در صورت اجرا در همه مسائل، محبوب خدا است
آیت الله مرتضوی بیان داشت: روایات باب اسراف در فروع کافی جلد چهارم صفحه 52 دو طائفه است بخثی از روایات اقتصاد یعنی اعتدال در خرج را محبوب خداست و اسراف را مورد بغض خدا دانسته اند.امام صادق (ع) در همین صفحه روایت دارند که «إِنَّ الْقَصْدَ أَمْرٌ یُحِبُّهُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ وَإِنَّ السَّرَفَ أَمْرٌ یُبْغِضُهُ اللَّهُ...»
وی افزود: حدیث 7 از همین باب در صفحه 55 داستانی را از امام صادق نقل می کنند از عجلان که گفت زنبیل خرمایی نزد امام بود کسی آمد و طلب کرد حضرت مشتی پر از خرما به او داد رفت بعدی آمد تا نفر چهارم که به هرکدام مشتی خرما داد نفر پنجم که آمد حضرت در جواب فرمودند ان شالله خدا به من و شما هر دو برساند. به او فهماند که دیگر نیست. در همین لحظه حضرت از داستانی صحبت می‌فرمایند که حضرت رسول(ص) هیچ سائلی را رد نمی کرد و شاید آیه قرآن اشاره به این باشد وشاید این از خصائص ایشان بوده، و «وَأَمَّا السَّائِلَ فَلَا تَنْهَرْ » امام تعریف می کند که خانمی پسری داشت به او گفت برو و از پیامبر طلبی کن اگر گفت ندارم به او بگو همین پیراهن خود را بده جوان رفت و ظاهرا رسول الله موردی نداشتند جوان پیراهن را خواست ایشان پیراهن خود را به او دادند در همانجا آیه 29 سوره اسراء نازل شد«وَلاَ تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِکَ وَلاَ تَبْسُطْهَا کُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَّحْسُورًا» هر جا که لازم بوده خداوند متعال رسولش را متوجه می کند. هم اسراف بد است هم مخالف آن تقتیر(تنگدستی) بد است بلکه باید اعتدال و حد وسط داشت که محبوب خداست.
استاد خارج فقه خراسان ابراز داشت: مرحوم علامه مجلسی در بحار جلد13صفحه 415 حدیث 8 آورده است که امام صادق(ع) علائم مسرف را از قول حضرت لقمان بیان می کند.
وی افزود: اسراف از لحاظ لغوی با ملاحظه روایات بحث مهمی است که باید دایره آن مشخص شود. دایره آن در روایات مختلف است در ذیل آیه « إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کَانُواْ إِخْوَانَ الشَّیَاطِینِ...» (آیه 27 سوره اسراء) در اینجا در روایاتش است که باید تحقیق کرد اصلا فرق بین تبذیر و اسراف چیست در برخی کلمات حضرت علی (ع) هر دو باهم ذکر شده است.
آیت الله مرتضوی شاهرودی در ادامه بیان علائم اسراف از زبان لقمان بیان داشت: در این روایت که به درد ما طلبه ها می خورد حضرت می فرمایند، «للمسرف ثلاث علامات یشتری ما لیس له و یلبس ما لیس له و یأکل ما لیس له » در این روایت مهم این است که این را ببریم به دایره شئونات که همه ما گیریم.
وی افزود: انسان اگر می تواند ماشین معمولی داشته باشد چرا بالاتر می خرد جزء شأن او نیست یا در بحث خوردن یا در بحث خانه یا پوشش، اگر می شود با لباس 20 تومنی راه برود توهین و خلاف شأن او نیست چرا 50 تومنی می خرد از دایره شئون نباید تجاوز کرد.
وی افزود: از این فرع منتقل می شویم بر فرعی در باب خمس که اتفاقی است و هیچ کس هم مراعات نمی کند و همه گرفتار آن هستند. اکثرا بالاتر از حد شأ ن خود در زندگی خوراک و پوشاک خرج می کنند که مورد خمس است و انسان باید اول خمس آن را بدهد بعد خلاف شانش انجام بدهد.
وی ادامه داد: آنچه از مخارجی که بر خلاف شأن او در زندگی است باید خمسش را بدهد؛ از این رو بعید نیست مراد امام صادق(ع)، این حدیث هم همین معنا باشد که مبنای فقهی هم دارد./933/پ202/س