مروری فقهی، جامعه شناختی به فتوای جهاد کفایی آیت الله سیستانی
خبرگزاری رسا ـ چند هفته گذشته بود که جریان شورشی داعش بعد از آنکه در برخی شهرهای عراق همچون فلوجه فتنه انگیزی کرده و حتی مانع برگزاری انتخابات پارلمانی در آن شد، در اقدامی غافلگیرانه به شهر سامراء حمله کرد و سپس به سایر شهرها حمله ور شد و با غارت اموال عمومی و کشتار مردم بی گناه از اهل سنت و شیعیان، برگی سیاه بر دفتر تاریخ رنجور عراق اضافه کرد.
چند هفته گذشته بود که جریان شورشی داعش بعد از آنکه در برخی شهرهای عراق همچون فلوجه فتنه انگیزی کرده و حتی مانع برگزاری انتخابات پارلمانی در آن شد، در اقدامی غافلگیرانه به شهر سامراء حمله کرد و سپس به سایر شهرها حمله ور شد و با غارت اموال عمومی و کشتار مردم بی گناه از اهل سنت و شیعیان، برگی سیاه بر دفتر تاریخ رنجور عراق اضافه کرد. اقدامات ددمنشانه ای که رفتار یزیدیان و حجاج ها را یادآور و مایه تاسف خاطر تمامی افراد آزاده جهان، به خصوص عالمان اسلامی شد که چگونه اسلام ملعبه جمعی متحجر و افراطی شده و چگونه عقل رخت بربسته و جاهلیت مدرن مجسم شده است.
داعش که پیشتر در سوریه جولان داده و تعصب را جایگزین تعقل و عقلانیت را فدای جهالت های فردی خود کرده و جوی خون راه انداخته و بر مبانی فتاوای وهم آلود، جهاد نکاح را بدعت نهاده و به هدم منابر و معابد و قبور بزرگان پرداخته بود، این بار پس از تحمل شکست‌های پی در پی در مقابل ارتش و مردم سوریه و پس از اختلافات با جبهه النصره، در راستای نقشه جغرافیایی "عراق و شام" به عراق نیروکشی کرد و توانست "موصل" دومین شهر بزرگ عراق را به تصرف خود درآورد.
این گروه که بر مبانی فکری وهابیت استوار و بر پایه پول و تجهیزات و حمایت اطلاعاتی کشورهای استعماری بنا نهاده شده است(1)، دارای اهدافی چند لایه است که می توان به تشنج در کشورهای اسلامی، مخدوش کردن وحدت امت اسلامی، جلوگیری از رواج و بسط فکر اسلام ناب، واراونه سازی موج اسلام خواهی در غرب، تضعیف کشورهای مستقل و ایجاد احتیاج به نیروهای خارجی برای تامین امنیت، دست اندازی به منابع قدرت و ثروت همچون نفت، تغییر ژئولوپتیک منطقه ای و انحراف افکار عمومی به خصوص جهان اسلام از مساله فلسطین، اشاره کرد.
13 ژوئن 2014 بود که مرجعی بصیر از نسل عالمان شیعه بار دیگر تاریخ ساز شد؛ مرجع اعلای نجف، حضرت آیت الله سید علی سیستانی اعلان حکم جهاد کرد. سخنگوی ایشان در نجف اعلام کرد شهروندانی که قادر به حمل اسلحه هستند، وظیفه دارند که در دفاع از کشور و مردم خود و اماکن مقدس، به نیروهای امنیتی کشور بپیوندند.
این فتوا به سرعت در رسانه های جهان منعکس شد و در همین راستا مراجع قم و نجف نیز این فتوای را مورد تاکید قرار داده و از مردم خواستند تا در راه دفاع از عراق در مقابل دشمن ناصبی قیام کنند.
در همین رابطه مقام معظم رهبری(2)، حضرات آیات مکارم شیرازی(3)، صافی گلپایگانی(4)، نوری همدانی(5)، شبیری زنجانی(6)، سبحانی(7)، جوادی آملی(8) و همچنین مراجع تقلید عراق همچون حضرات آیات حکیم، فیاض، بشیر نجفی(9) و بسیاری از علمای اهل سنت از جمله شیخ خالد الملا رییس جمعیت علمای اهل سنت عراق(10) از صدور این فتوا دفاع کرده و همگان را به تبعیت از فتوای حضرت آیت الله سیستانی فراخواندند.
از منظر جامعه شناختی می توان محک زد که چگونه این فتوا، مردم عراق را با تمامی اختلافات فکری و فرهنگی و حزبی دور هم جمع کرد و لبیک عمومی فضای عراق را فراگرفت؛ به گونه ای که توانست رعب و وحشت عمومی مردم عراق را که در اثر عملیات روانی داعش با پخش تصاویر و فیلم های وحشتناک صورت گرفته بود، خنثی کند.
نمونه های از کنش جامعه، همچون خالی شدن برخی ادارات از کارمندان جهت اعزام به میدان مبارزه، رژه های نیروی های مردمی در شهرای گوناگون، بسیج شدن زنان عراقی و لباس رزم پوشیدن روحانیون و سران اقوام، همگی نشان دهنده عمق نفوذ استراتژیک رهبران مذهبی در میان شیعیان است.
مرور تاریخی نشان می دهد که در گذشته نه چندان دور نیز مراجع تقلید چگونه در عرصه اجتماعی نقش آفرینی کردند و توانستند با به صحنه آوردن فقه، دسته های مختلف مردم را جمع کرده و برای رسیدن به غایت مشترک بسیج کنند که می توان به فتوای میرزای شیرازی در مساله تنباکو، فتوای دفاعیه آیت الله محمد تقی شیرازی معروف به میرزای دوم، فتوای جهاد آخوند ملامحمدکاظم خراسانی و... اشاره کرد. همچنین باید از معمار کبیر انقلاب اسلامی ایران یاد کرد که چگونه با صدور فتواهای مختلف، مردم ایران اسلامی را در راه مبارزه با استعمار و استکبار راهنمایی و هدایت کرده تا حکومتی بر پایه اسلام و قوانین الهی شکل گیرد و فصلی نوین در حکومت داری در قرن اخیر ایجاد شود.
موج جریان ساز حرکت فقاهتی امام خمینی(ره) به اندازه ای بود که بسیاری از اندیشمندان علوم سیاسی و علوم اجتماعی به بررسی زمینه ها و عوامل ایجاد انقلابی دینی پرداختند و فیلسوفان و حکیمان مغرب و مشرق، بعد از آنکه برخی فیلسوفان اجتماعی تئوری هایی نظیر "عصر عقلانیت پسا اسطوره ای و دینی" ارائه داده بودند، سخن از به عرصه آمدن مجدد دین و معنویت در ساختارهای کلان اجتماعی گویند و بار دیگر رونق به کرسی های مطالعاتی اسلام شناسی و شیعه شناسی در معتبرترین دانشگاه ها برگردد.
در جریان شناسی صدور احکام دفاعی و جهادی می توان به فلسفه فقه شیعه نگاه داشت که فقه جعفری بر پایه ولایت الله بنیان نهاده شده و هر حکومتی بر خلاف آن را مصداق بارز طاغوت و ولایت جور می داند؛ از این رو دارای مکانیزم های گوناگونی برای رفع ظلم و دفع فتنه، همچون امر به معروف و نهی از منکر، جهاد، دفاع، تشکیل حکومت از سوی فقیه جامع الشرایط و حتی تقیه است.
توضیح اینکه در اندیشه سیاسی شیعه، حاکیمت مخصوص ذات اقدس الهی و سپس پیامبران و ائمه معصومین(ع) است و چنین حکومتی است که رشد مادی و معنوی را برای مردم به ارمغان خواهد آورد. بر اساس این تئوری در زمان غیبت ولی زمان(عج)، مردم وظیفه دارند در امور اجتماعی و سیاسی خود به نواب عام ائمه(ع) مراجعه و کسب تکلیف کنند. بر این اساس، فقه دانش تنظیم کننده امور فردی و اجتماعی و حاکمیتی است و مراجع کارشناسان تشخیص و تمشیت امور هستند. آنها هستد که حدود و ثغور را مشخص، امور حاکمیت با مردم و مردم با حاکمیت را مقرر و شیوه برخورد مردم با مردم و جامعه را با سایر کشورها و نحله ها و گروه ها مشخص می کنند.
در جریان اخیر عراق، مرجعیت بصیر عراق که خود بارها بر وحدت ملت عراق تاکید کرده است و در زمینه وحدت شیعه و سنی نیز پیشقدم است و اهل سنت را نفس خود خطاب نموده است11، با تشخیص فتنه انگیزی داعش و با طرد این انگاره که سنی به جنگ شیعه آمده و شیعه باید تلافی کند، در راستای حفظ امت اسلام و حفظ عراق یکپارچه و با درک لطماتی که امت اسلام از شیعه وسنی از تفکرات وهابی و رفتارهای ارهابی و اندیشه تکفیری کشیده است، فتوای جهاد کفایی را صادر کردند.
نکته جالب، توجه رسانه های جهان به این فتوا است که قدرت فقاهت شیعه را بار دیگر مجسم نمود و ادعای مدعیانی را که تصور می کردند رابطه مرجعیت و جامعه مقلدان در سال های اخیر تحت تاثیر رسانه های نوین، کمرنگ شده، باطل کرد.
متفکرین غربی می پنداشتند با ورود رسانه های دیداری و شنیداری و رواج ماهواره در کشور عراق، ایدئولوژی مذهبی تحت تاثیر گفتمان تکثرگرایی قرار گرفته و خرده فرهنگ های سنتی عراق تحت تاثیر تفکر لیبرالی خرد خواهد شد؛ در حالی که مشاهدات میدانی نشان می دهد اگر چه بخش های مختلف هنری و سیاسی تحت تکفل سرویس های جاسوسی غربی در حال برنامه سازی و ترویج ایده های سکولاریستی در کشورهای اسلامی هستند، اما عمق نفوذ احکام اسلامی موجب نقش بر آب شدن این نقشه ها می شود.
رسانه های اسلامی امروز این وظیفه خطیر را بر عهده دارند تا میزان تاثیر این فتوای تاریخی را هرچه بیشتر روشن و عقبه فکری و فرهنگی و دامنه نفوذ آن را تبیین سازند و با روشنگری از سوء استفاده ها و سوء رفتارها و تعبیرهایی همچون برداشت طایفه گرایانه از فتوای جهاد، تشکیل گروه های مسلح غیرقانونی، تجزیه طلبی عراق بر پایه تحریک قومیت ها، جلوگیری کنند.
فتوای حضرت آیت الله سیستانی بار دیگر کفایت مجتهدان در عصر غیبت را هویدا ساخت و نشان داد با مدد گرفتن از شعائر دینی همچون جهاد، قوت نیروی های داخلی عراق برای دفع فتنه کفایت می کند و عراق نیازی به حضور سربازان آمریکایی ندارد.
1-کشورهای فوق اگرچه موافقتی علنی هم با این گروه نداشته باشند،در پنهان از بازیگری آنان در منطقه حایت می‌کنند چراکه منافع ایدئولوژیک تکفیری‌های‌داعش با عربستان و قطر و منافع سیاسی و اقتصادی آنها با آمریکا و دول غربی مشترک است.
2-farsi.khamenei.ir/news-content?id=26754
3- www.rasanews.ir/NSite/FullStory/News/?Id=209275
4- www.rasanews.ir/NSite/FullStory/News/?Id=209170
5- www.rasanews.ir/NSite/FullStory/News/?Id=210517
6-http://www.zanjani.ir/fa/index.php
7- www.rasanews.ir/NSite/FullStory/News/?Id=211190
8- www.rasanews.ir/NSite/FullStory/News/?Id=211045
9-www.rasanews.ir/NSite/FullStory/News/?Id=210175
علیرضا استادیان
/909/702/ر
ارسال نظرات