روحانیت در کجای سینما ایستاده است
خبرگزاری رسا ـ محمد تقی فهیم با انتقاد شدید از فیلم‌های تولید شده درباره روحانیت معتقد است در این سالها شاهد فیلم‌های پوپولیستی درباره روحانیت هستیم که در آن می‌گویند روحانی باید برود گاو بدوشد و نباید روحانی مانند امام خمینی شهید بهشتی یا شهید باهنر باشد. این فیلمها نگاه سطحی به روحانیت دارد، روحانیت به قلاب جذابیت فیلمها تبدیل شده و برخی از فیلمسازان مانند منوچهر محمدی از این قلاب به خوبی استفاده کرده‌اند.
به گزارش خبرنگار سرویس اندیشه خبرگزاری رسا آغاز پخش سریال «پرده نشین» به کارگردانی بهروز شعیبی و نیز توزیع فیلم سینمایی «فرشته ها با هم می آیند» مجال و بهانه ای شد تا گزارشی تحلیلی داشته باشیم از تصویر روحانیت در سینما و سیمای امروز ایران.
روحانیت پذیرفته که در سینما نقد شود
محمد تقی فهیم با ذکر خاطره‌ای از فیلم مارمولک که به تهیه‌کنندگی منوچهر محمدی تولید شده بود، می گوید: بعد از تماشای این فیلم بلافاصله نقد مثبتی برای آن نوشتم اما مدیر مسئول روزنامه مخالف آن بود.فهمیم ادامه داد در سینمای ایران چند تهیه‌کننده داریم که در کنار دغدغه‌های مالی و تجاری دغدغه‌های دیگری نیزدارند و به قول آلبرکامو وقتی به چیزی اعتقاد دارند تا پایان به پایش می‌ایستند، منوچهر محمدی نیز از جمله آن تهیه‌کنندگان است؛ فیلم‌های محمدی نشان‌دهنده تفکر وی است، حامد محمدی نیز در چنین فضای فکری رشد پیدا کرده و دارای همین تفکر است. فهیم افزود زمانی که روحانیت در حکومت است و وارد عرصه حاکمیت شده است یعنی پذیرفته است که نقد شود و حتی پذیرفته است که سینما وارد بحث نقد روحانیت شود، این هوشمندی منوچهر محمدی است که پیش از خیلی‌ها به سراغ روحانیت رفته است.
فرشته‌ها با هم می‌آیند مشکل قصه دارد
فهیم با بیان اینکه کارگردان فیلم سینما را می‌شناسد و پیش از آن دو فیلمنامه نوشته است، می گوید مشکل فیلم «فرشته ها...» قصه آن است. قصه « فرشته‌ها با هم می‌آیند» پرمایه نیست و کشش90 دقیقه را ندارد. وی عنوان کرد: فیلم در پایان کم می‌آورد و پایان‌بندی آن به صورت گل درشت سعی در نشان دادن امید داشته است در صورتی که کل فضای فیلم امید دهنده بود و لازم نبود این کار صورت بگیرد.
روحانی کلیشه شده است
وقتی با کارگردان‌ها صحبت می‌کنیم همه می‌گویند که نمی‌خواهند کار کلیشه‌ای بکنند اما سینما پر از کلیشه شده است، روحانی فیلم کلیشه است، خیلی از روحانی‌های فیلمها کلیشه‌اند، روحانی‌هایی که همه خیلی خوب هستند و شغل‌های دیگری غیر از کارهای مربوط به روحانیت دارند، مثلاً کار بدی می‌کنند و این کار به عنوان ارزش و شأن نشان داده می‌شود. یزدی افرود البته طرز تلقی هر کارگردانی متفاوت است اما ما روحانی‌ای مانند امام خمینی(ره) داریم که وجه و ویژگی‌های دیگری نیز دارد که این ویژگی‌ها در فیلمها نشان داده نمی‌شود.
حامد محمدی کارگردان فیلم اما معتقد است این نظر که چرا جنبه‌های سیاسی بودن روحانیون در فیلمها دیده نمی‌شود، قابل بحث است و در این سالها روحانیون در مناصب سیاسی قرار گرفته‌اند، جایگاه‌هایی که نمی‌شود به آن نزدیک شد، مثلاً زندگی روحانی که در بالاترین منصب قضا حضور دارد اگر وارد مدیوم سینما شود قطعاً دچار ممیزی خواهد شد و فیلم در شرایط سختی قرار خواهد گرفت. کارگردان فیلم«فرشته‌ها با هم می‌آیند» افزود: در این فیلم سعی کرده‌ام حرف‌های تندی بزنم و این تندی به معنای شکستن خطوط قرمز نیست بلکه گفتن حرف‌هایی است که تا به حال زده نشده است.
.jpg)
نسل ما با ممیزی‌ها بزرگ شده
کارگردان فیلم «فرشته ها...» برآن است که تقریباً موارد ممیزی در جایی نوشته نشده است و اینکه چه موضوعاتی ممنوع است و چیزهایی از این دست. هیچ مدیری نمی‌گوید که این موضوع جزو موارد ممیزی است، اما نسل ما نسلی است که با این ممیزی‌ها بزرگ شده است و به خوبی می‌داند که چه موضوعاتی ممیزی است و باید آنها را رعایت کرد، چه موضوعاتی را نمی‌توان گفت و گفتن آنها مسئله‌دار می‌شود. در اینجا هوشمندی فیلمساز است که تا چه حد فیلمش را دچار ممیزی کند.
فهیم درباره این فیلم به نکته جالبی اشاره می کند و آن اینکه این خیلی خوب است که فیلم اول کارگردان قصه‌گو است، خیلی از فیلمسازان جوان می‌خواهند با فیلم‌های روشنفکرانه خود را در سینما ماندگار کنند که اغلب با شکست روبه‌رو می‌شوند.
این منتقد سینما در مورد ممیزی هم معتقد است ممیزی در کشور ما رویکردی بیمارگونه دارد که ناشی از عدم شناخت سینما توسط ممیزان است، به همین دلیل تصویری که از روحانی در سینما داریم حتی کلیشه هم نشده است. فهیم تأکید کرد 90 درصد سینمای جهان را کلیشه‌ها تشکیل می‌دهند وکلیشه چیز بدی نیست.
بهترین روحانی سینما، روحانی مارمولک است
محمدتقی فهیم با انتقاد از فیلم‌هایی که با موضوع روحانیت در سینمای ایران ساخته شدهاند، می گوید: این فیلمها به جای اینکه در نقد روحانیت باشند در نفی روحانیت هستند. در خیلی از فیلم‌هایی که در سینمای ما ساخته می‌شود می‌گویند روحانی نباید وارد حکومت شود، این فیلمها می‌گویند روحانی باید کارهایی مانند سیم‌کشی ساختمان بکند یا در نهایت به منبر برود، به همین دلیل شاهد فیلم‌های پوپولیستی درباره روحانیت هستیم که در آن می‌گویند روحانی باید گاو بدوشد و روحانی نباید مانند امام خمینی (ره) یا شهید بهشتی و شهید باهنر باشد. ممیزی سینما در اینجا خطرناک می‌شود. ممیزی باعث می‌شود که نگاه سطحی نسبت به روحانیت شکل بگیرد.
فهیم معتقد است بهترین روحانی که تا به حال در سینما حضور داشته روحانی فیلم مارمولک است. این منتقد سینما از وزارت ارشاد درخواست کرد تا اجازه دهد فیلم‌هایی در نقد جایگاه یک روحانی در مقام رئیس‌جمهور ساخته شود نه اینکه فیلم‌هایی بسازند که درآن روحانیت نفی شود. وی افزود: به نظر من تنها مورد ممیزی در مورد روحانیون در سینما باید درباره مسائل اخلاقی باشد. چرا کارهایی که درباره روحانیون ساخته می‌شوند، خاله‌زنکی هستند؟
حامد محمدی هم با تأیید سخنان فهیم، تأکید می کند: از نگاه من هرکسی که لباس روحانی را پوشیده است، دارای تقدس نیست، بلکه این لباس به دلیل اینکه لباس پیامبر(ص) است دارای ارج و قرب است. وی افزود وقتی بعد از انقلاب دادگاه ویژه روحانیت ایجاد می‌شود به معنی این است که حاکمیت هم قبول کرده است که روحانیون هم می‌توانند دچار مشکل باشند.
کارگردان فیلم «فرشته‌ها با هم می‌آیند» می گوید: به نظر من روحانی خوب روحانی‌ای است که در کنار مردم است، مثل مردم است و مشکلاتی مانند آنها دارد.
محمد تقی فهیم از حامد محمدی پرسید چرا فیلمی درباره نسل جدید حوزویان که پیرو مقام معظم رهبری هستند، نمی‌سازید؟ روحانیونی که فعال، باسواد، مدیر و مدبر هستند، چرا همه کارهایی که درباره روحانیون ساخته می‌شود کارهای خاله‌زنکی است؟
محمدی درپاسخ به این سؤال گفت:من در این مدت بارها با چنین پرسش‌هایی روبه‌رو شده‌ام عده‌ای می‌گویند چرا اینطور فیلم ساخته‌ای، بعضی‌ها می‌گویند چقدر پول گرفته‌ای برای آخوند‌ها فیلم بسازی و در خارج از کشور هم می‌گویند ما جاسوس جمهوری اسلامی هستیم!
اینکه تاکسی‌ها روحانی را در کنار خیابان سوار نکنند که نشد سینما
محمد تقی فهیم در نقد نگاه فیلمسازان به روحانیت می گوید: فیلمها باید با تحلیل شرایط سیاسی و اجتماعی همراه باشد نه آنکه در سطح باقی بمانند که نه خواص را جذب کنند و نه عوام را. وی افزود: نباید در سینما دست به عصا باشیم. نشان دادن برخی از جوک‌هایی که مردم برای هم تعریف می‌کنند مانند اینکه تاکسی‌ها روحانی کنار خیابان را سوار نمی‌کنند که نشد سینما. این منتقد و کارشناس سینما افزود: البته ایراد را به فیلمساز نمی‌گیرم بلکه این ایراد به مدیران بازمی‌گردد، کسانی که سفارش تولید فیلم می‌دهند و پول ساخت آن را پرداخت می‌کنند. فهیم تصریح کرد: اگر در امریکا کمپانی‌های تولید فیلم سیاست‌ها را تعیین می‌کنند چرا در ایران اینگونه نباشد؟ باید بگویند چرا در فیلمها روحانی به درستی نشان داده نمی‌شود؟!
حامد محمدی در پاسخ به فهیم، مدعی شد: پیش از انقلاب روحانی از دست مردم پول می‌گرفت نه اینکه به مردم پول بدهد، مردم که همه آقای خمینی را نمی‌شناختند یا همه سواد خواندن اعلامیه‌ها را نداشتند. آنها روحانیون محلشان را می‌دیدند و به همین دلیل به آنها اعتماد داشتند.
فهیم معتقد است بخش عمده روحانیون در زمان پیش از انقلاب، پیرو بودند نه پیشرو.
حامد محمدی کارگردان فیلم «فرشته ها...» معتقد است پس از انقلاب جایگاه‌ها عوض شد؛ روحانیون در مقابل مردم قرار گرفتند. ما همیشه دست نیازمان به سمت روحانیت بوده است. الان مردم برای روحانیون جوک می‌سازند و باید این موضوع واکاوی شود. این حرف من نیست که روحانی در مسند قدرت نباشد در دو فیلمم هم این دنبال این نبوده‌ام اما می‌خواستم بگویم روحانی نباید جایگاه اولیه خود را به عنوان هدایت‌کننده فراموش کند.
محمدتقی فهیم اما در نقد صحبت‌های محمدی بر این نکته تأکید کرد که بعضی از هنرمندان به جای نقد می‌خواهند اساس ماجرا را بزنند و قطعاً حاکمیت اجرا این کار را نخواهد داد. فهیم افزود سینمای اجتماعی نمی‌تواند از نقد اجتماعی جدا باشد، سنگین‌ترین وظیفه سینما این است که نسبت به معضلات اجتماعی و حمله به بنیان‌های خانواده تند و تیز باشد.
جامعه ما هم اکنون ازطرف رسانه‌های خارج از کشور مورد هجمه قرار دارد و سینما نمی‌تواند نسبت به آن بی‌طرف باشد. فهیم تأکید کرد: البته این به تفکر فیلمساز بازمی‌گردد و شاید فیلمسازی اصلاً قبول نداشته باشد ما دچار تهاجم فرهنگی هستیم.
روحانیت قلاب جذابیت فیلمها
برخی همچون منتقد نام آشنا محمدتقی فهیم معتقدند هم اکنون در فیلمها روحانی قلاب جذابیت شده است. این نقد روحانیت نیست بلکه تهاجم به روحانیت است. برخی از فیلمسازان مانند آقای منوچهر محمدی به دلیل مناسبت‌هایی که در ابتدای انقلاب داشته‌اند از این قلاب به خوبی استفاده کرده‌اند.
با توجه به فیلم‌های تولید شده با موضوع روحانی، در سینمای ایران باید گفت درفیلم‌هایی که تا به حال تولید شدهاند به جز یک یا دو مورد همگی به دنبال جدایی روحانیت از سیاست بوده‌اند و اینکه روحانی به سمت کارهای سیاسی نرود. این فیلمها نقد روحانیت نیست و استفاده از متلک علیه روحانیت نمی‌تواند فیلم باشد.
منتقد و کارشناس سینما اذعان داشت:روحانیت که پذیرفته حکومت کند قطعاً پذیرفته است که نقد نیز شود اما فیلم‌هایی که تا امروز ساخته شدهاند نقد نیستند این فیلمها خطرناک‌تر از نقد روحانیت هستند. تا به حال 15 فیلم یا موضوع روحانی در سینمای ایران ساخته شده که به جز یکی از آنها می‌گوید روحانی‌ها بروند مانند مردم کارکنند و نمی‌خواهد حکومت کنند، این همان حرفی است که غربی‌ها می‌زنند.
/830/پ203/س
ارسال نظرات