جریان شناسی سیاسی امام سجاد بررسی شد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، دکتر محمدحسین رجبی دوانی شب گذشته در دوره جریان شناسی تاریخ صدر اسلام که در مؤسسه جوانان آستان قدس رضوی برگزار شد به بررسی جریان شناسی دوره امام سجاد (ع) تا غیبت امام زمان (ع) پرداخت و گفت: امامت حضرت امام سجاد (ع) با وقوع فاجعه کربلا در سال 61 آغاز شد و تا سال 95 که به شهادت می‌رسند، در یک دوره پرماجرا و حساس است.
وی، شرایط امامت امام سجاد (ع) را همزمان با ادامه حکومت جباری همچون یزید، بروز فتنه‌ها در عالم اسلام، قیام عبدالله بن زبیر و دعوای قدرت بین بنی‌امیه عنوان کرد و ادامه داد: شیعه نیز با واقعه کربلا ازنظر شمار و یاران شیعیان لطمه جدی دیده است؛ از امام صادق (ع) حدیث نقل‌شده که فرمودند: «بعد از واقعه کربلا همه مردم مرتدند جز سه نفر».
این پژوهشگر تاریخ اسلام با اشاره به قیامی که در مدینه انجام شد و با شکست مواجه شد، اظهار داشت: امام سجاد (ع) که وظیفه بازسازی تشیع و پیروان امام حسین (ع) را به عهده دارد و باید رهروان حقیقی مکتب اسلام در این دوره ازدیاد پیدا کنند؛ امام سجاد (ع) در برابر این قیام که بدون مشورت ایشان انجام شد نه تأیید کردند و نه رد؛ آنچه مسلم است این است که امام سجاد (ع) در این قضیه ورود پیدا نکرد و خیر و مصلحت نیز همین امر را ایجاب می‌کرد.
نقل دروغین بیعت امام سجاد با یزید
وی به نقل دروغین در برخی منابع اهل سنت اشاره کرد و بیان داشت: نقل است که مسلم بن عقبه، فرمانده یزید پس از کشتار گسترده مخالفان، باقی‌مانده‌های از کشتار را جمع کرد و به مردم حکم کرده بود که به‌عنوان بردگان یزید با او بیعت کنند نه مؤمنین او؛ دراین‌بین امام را نیز حاضر کرد تا از ایشان نیز بیعت بگیرد و امام سجاد نیز خطاب به او فرموده‌اند: «اگر تو بخواهی من نیز همین کار را خواهم کرد»، یعنی امام نیز به‌عنوان برده بیعت کند اما این‌یک نقل دروغین است و چنین نیست.
رجبی دوانی با اشاره به کشتار یزیدیان پس از شهادت امام حسین (ع)، عنوان داشت: کشته‌شدگان در ماجرای «حره» هیچ تجلیلی ندارند زیرا اینان همان کسانی هستند که امام حسین را یاری نکردند؛ اینجا سخن حکیمانه مقام معظم رهبری را درک می‌کنیم که وقتی می‌فرمایند: «وقتی به‌موقع تصمیم‌گیری نشود و به‌موقع تصمیم‌گیری نکنید، دیگر حرکت کردن و قیام کردن نیازی نیست».
وی، حادثه دوم دوره امام سجاد (ع) را قیام و شورش عبدالله بن زبیر عنوان کرد و بیان داشت: انسانی که می‌خواست در عرض امام حسین (ع) خودی نشان دهد اما می‌دانست تا فرزند رسول خدا (ص) حضور دارد کسی به‌سوی او رو نخواهد کرد ازاین‌رو در کنار امام حاضر شد و با ایشان جلسات و نشست و بر خاستی داشت امام حضور ایشان را مانع اهداف خود می‌دانست.
همزمانی امام سجاد (ع) با تظاهرکنندگان به دین‌داری
این پژوهشگر تاریخ اسلام بابیان این‌که عبدالله زبیر انسانی بود که اهداف الهی نداشت و همچون امام حسین نشان می‌داد که یزید صلاحیت اداره جامعه اسلامی را ندارد و تظاهر به تشرع داشت، تصریح کرد: فیلم مختارنامه فیلم بسیار خوب و قابل دفاعی است اما برخلاف چیزی که در این فیلم نشان داده شد، به‌غلط کاری کردند که دست‌آویزی برای مخالفان شد.
وی اضافه کرد: این‌که او فردی شکم‌پرست بوده و کاخی با آن شکوه و عظمت و از طرفی نیز آن تخت با آن شکل، هیچ‌کدام واقعیت نداشت آن‌هم در کنار کعبه و در مکه، برخلاف مواردی که به نمایش در آمد، به‌عنوان یک فرد متشرع که خود را لایق خلافت نشان دهد نقل‌شده که او را یک‌شب تا صبح در حال رکوع دیدند، یک‌شب تا صبح در حال سجده و یک‌شب تا صبح در حال قیام.
بی‌بصیرتی صحابه رسول‌الله
رجبی دوانی به بی‌بصیرتی توابین، قیام آنان به فرماندهی سلیمان بن سرد خزاعی و شکست آنان اشاره کرد و اظهار داشت: سلیمان سرد خزاعی از اصحاب رسول‌الله بود و اوست که نهضت نامه‌نگاری با امام حسین (ع) را به پا می‌کند و سرشناسان کوفه را جمع کرده و دعوت از امام حسین (ع) را به راه انداخت اما هنگام عمل جا زد.
وی تعداد سپاهیان توابین را چهار هزار نفر عنوان کرد و ابراز داشت: همین 72 نفر یک صبح تا عصر دشمن سی‌هزارنفره را متوقف کردند، اگر آنان با همین چهار هزار نفر به‌موقع وارد عمل می‌شدند، هیچ‌گاه فاجعه کربلا اتفاق نمی‌افتاد.
این استاد دانشگاه با یادآوری این‌که در تاریخ تلاش شده تا مختار را ترور شخصیتی کنند، تصریح کرد: از ادعای نبوت، دریافت وحی و کراماتی ازاین‌دست بسیار به او نسبت داده‌اند اما ما مختار و حرکت او را نباید از تاریخ بشناسیم زیرا تاریخ را معاندان و مخالفان نوشته‌اند و اگر این‌گونه باشد باید از این تاریخ او را یک خائن، مرتد و فرد فرصت‌طلبی که می‌خواهد به هر قیمتی قدرت کسب کند، بشناسیم اما ما باید او را در حدیث شناخت.
وی به احادیث نقل‌شده از امام سجاد (ع) که برخی در مذمت و برخی نیز در مهد مختار بیان‌شده، اشاره کرد و اضافه کرد: مرحوم خوئی بیشتر احادیث مذمت مختار که به امام سجاد (ع) نسبت داده‌شده را رد می‌کند زیرا با توجه به شرایط آن روز سرزمین‌های اسلامی که مکه، مدینه و حجاز در کنترل کامل عبدالله بن زبیر است اگر امام سجاد (ع) که در مدینه حضور دارند بخواهد از قیام مختار حمایت کرده و تأیید کند، خطر جانی ایشان را تهدید می‌کرد.
رجبی دوانی دلیل دیگر تأیید قیام مختار توسط امام سجاد (ع) را پذیرفتن هدایای او عنوان کرد و گفت: در موقعیتی دیگر، حنفیه افرادی که به حرکت مختار تردید داشتند را نزد امام برد و امام سجاد نیز فرمودند: «به خدا سوگند اگر یک غلام زنگی هم در خونخواهی ما اهل‌بیت (ع) قیام کند، کارش مورد تأیید ما است.
وی بابیان این‌که هدف مختار از قیام، تشکیل حکومت نبود و پس از کسب قدرت و توان نظامی، پیشنهاد حکومت را به امام سجاد (ع) ارائه کرد، اظهار داشت: باوجوداینکه توان گرفتن حکومت از آل زبیر و واگذاری آن به اهل‌بیت (ع) وجود داشت اما ایشان این کار را نپذیرفتند زیرا امام سجاد (ع) معتقدند که کار ما، حکومت بر قلوب مردم است نه این‌که حکومت را با زور و خون‌ریزی به دست آوریم.
این پژوهشگر و تحلیلگر تاریخ اسلام با اشاره به جنایات و خونریزی‌های حجاج، اظهار داشت: اوضاع به‌قدری خشن بود که او شیعه‌ها را به شکل عجیبی کشت و حتی سنی‌هایی که مستقل بودند را نیز قلع‌وقمع کرده بودند؛ در یکی از جنگ‌های آنان به‌قدری در آن منطقه جنگی جسد ریخته شد و سرها بریده‌شده بود که نمی‌شد این‌ها را دفن کرد، این جسدها پوسید و از دور که رد می‌شدند پر از جمجمه بود و آن منطقه «دیار الجماجم» نام گرفت.
وی با تأکید بر این‌که امام سجاد در چنین موقعیتی می‌خواهد شیعه را احیا کند، عنوان داشت: امام سجاد (ع) در قالب مناجات‌ها، دعاها و راز و نیازهایی که جلوه کرده است و بخش عظیمی از آن در صحیفه سجادیه موجود است، اوضاع روز را تبیین می‌کند، در آن پوشش نشان می‌دهد چقدر خودسازی نیاز است تا افرادی همچون اصحاب پیشین به وجود بیایند.
رجبی دوانی اضافه کرد: در شرایطی که برای امام سجاد (ع) تنها سه شیعه باقی‌مانده بود،ایشان کاری کرد که به نقلی 164 صحابی برجسته و صالح تربیت کردند و این نشان‌دهنده زحماتی است که امام متحمل شد تا در آن خفقان بتواند این شمار از شاگردان را پرورش دهد./9315/پ201/ب