ضرورت تحول در نظام آموزشی بهانه‌ای برای کم‌کاری طلاب نباشد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام سیدمرتضی حسینی کمال آبادی، مدیر کانون های علمی معاونت پژوهشی مدرسه علمیه معصومیه(س)، عصر دیروز در نشستی علمی به بررسی جایگاه نظام آموزشی حوزه در پیوند با اهداف روحانیت پرداخت و اظهار داشت: در بررسی این موضوع باید ابتدا اهداف روحانیت نبیین شود.

وی در شرح این اهداف گفت: زیر بنای همه مسائلی که در این صنف وجود دارد تهذیب نفس است؛ بر همه مسلمانان به ویژه کسانی که طلبه حوزه علمیه هستند و می خواهند عالی ترین مقصد را بپیمایند لازم است در این زمینه تلاش کنند.

این پژوهشگر حوزوی دومین هدف را تحصیل و دانش پژوهشی عنوان کرد و گفت: این هدف نیز زیربنای همه فعالیت های طلاب در آینده است؛ تدریس، پژوهش و تبلیغ اهداف دیگری است که این رسالت الهی به ارمغان می آورد؛ در یک جمله می توان گفت هدف حوزه این است که انسان هایی مهذب، محصل در علوم دینی، مدرس، پژوهشگر و مبلغ بپروراند و به جهان اسلام تقدیم کند.

حجت الاسلام حسینی کمال آبادی رکن و پایه اصلی طلبگی را تحصیل دانست و بیان داشت: در این زمینه تعدد و گسترگی رشته ها علمی وجود دارد؛ یعنی طلبه در حوزه علمیه  13 الی 14 رشته از علوم دینی را باید در بازه زمانی 10 ساله  در حد اشراف به آنها فرا بگیرد؛ این کار دشواری است و ممکن است برخی در میانه راه از خود بپرسند چرا این اندازه تعدد وجود دارد و آیا نمی شد از ابتدا در یک رشته کار می کردیم؟

وی در پاسخ به این شبهه گفت: برای تربیت یک عالم دینی تحصیل در یکی از این رشته ها فایده ای ندارد؛ زیرا چنین فردی باید همه جهات علوم دینی را بداند؛ نمی شود فردی عالم دینی باشد اما تفسیر، تاریخ اسلام، ادبیات عرب، علوم قرآنی، اخلاق، علم حدیث، کلام و فلسفه را نداند.

مدیر کانون های علمی معاونت پژوهشی مدرسه علمیه معصومیه(س)هدف اصلی از طلبگی را رسیدن به اجتهاد عنوان کرد و بیان داشت: تمام دروس آموزشی حوزه بر این اساس تنظیم شده است؛ اگر چنین هدفی را کنار بزنیم خواندن بسیاری از دروس بی معنا می شود؛ کسی که نمی خواهد مجتهد شود خواند ادبیات عرب در این سطح و یا خواندن یک دوره کامل فقه اسلامی نیمه استدلالی، برایش ضرورت ندارد اما در مقابل فردی که می خواهد به اجتهاد برسد نیاز ضروری به همه این علوم دارد.

پژوهشگر حوزه افزود: کسانی که خود را در این سطح و درجه علمی نمی بینند اگر در این عرصه وارد شوند درس ها برایش آزار دهنده است و کم کم احساس خسران می کند .

حجت الاسلام حسینی کمال آبادی با بیان این که فایده اجتهاد منحصر در فقه و اصول نیست، گفت: در اجتهاد روش کارکردن و بهره برداری از آیات و روایات را آموزش می دهند؛ چنین فردی در مواجهه با آیات و روایات مطلق و مخصص را تشخیص می دهد و روایت با سند و بی سند می شناسد.

همه مصیبت اسلام ناشی از فهم غلط برخی مسلمانان از دین است

وی تمام رشته های علوم حوزوی را پشتیبان اجتهاد یعنی روش فهم صحیح ایات و روایات دانست و ابراز داشت: هر مصیبتی که بر جهان اسلام وارد می شود ناشی از فهم غلطی است که عده ای از قرآن و روایات دارند؛ در حال حاضر جریان سلفی گری افراطی مانند وهابیت متد صحیح و عقل گرایی ندارند در منجلاب توهمات فرو رفته اند.

مدیر کانون های علمی معاونت پژوهشی مدرسه علمیه معصومیه(س)افزود: آنها روش های عقلی را کنار گذاشته اند به همین دلیل درمواجهه با آیات قرآن ظاهر گرا هستند؛ وقتی به آیه« یَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیْدِیهِمْ»برخورد می کنند می گویند خدا مانند ما دست دارد حال آن که این مسأله به هیچ وجه عقلانی نیست.

پژوهشگر حوزه با بیان این که نظام آموزشی موجود حوزه ما را به سوی راه شیخ انصاری ها و صاحب جواهرها رهنمون می کند، گفت: این مقصد ما است اگر تا انتهای کار با این نظام آموزشی همراهی کنیم؛ هدف فهم درست آیات و روایات است.

نباید با دروس جنبی برخورد شب امتحانی شود

حجت الاسلام حسینی کمال آبادی با تأکید بر این که نظام آموزشی حوزه با وجود طولانی بودن دوره آموزش گنجایش مطرح شدن تمام سعلوم دینی را ندارد، تصریح کرد: به همین دلیل برخی از دروس به صورت جنبی ارائه می شوند؛ این امر به دلیل دست دوم بودن این علوم نیست و نباید با آنها به صورت شب امتحانی برخورد شود.

وی ادامه داد: از جمله این دروس تفسیر متن مقدس قرآن و تاریخ اسلام است که بسیار مهم هستند؛ سیستم آموزشی حوزه به ما ابزار فهم این علوم را می دهد تا با مطالعه آزاد بتوانیم کاستی هایی که به ناچار در این زمینه وجود دارد را جبران کنیم؛ نباید از حوزه انتظار داشت جزئیات را نیز خودش آموزش دهد زیرا ابراز بنیادین فهم علوم دینی را به ما می آموزد.

مدیر کانون های علمی معاونت پژوهشی مدرسه علمیه معصومیه(س) با اشاره به این که فرآیند آموزش علوم حوزوی در این نظام آموزشی به برآیند مطلوب خود نمی رسد، گفت: تمام بازه زمانی طی شده برای به دست آوردن اهداف پلکانی، گاهی کف اهداف را هم تأمین نمی کند؛ مثلا با آموزش سه ساله ادبیات عرب، متن خوانی و با آموزش سه ساله فقه مسأله دانی طلبه تأمین نمی شود.

پژوهشگر حوزه در بیان علت این امر، اظهار داشت: فرد وارد سیر و سلوک درسی و سوار بر نظام آموزشی می شود و تا یک نقطه پیش می رود که آنجا هدف نیست اما پایان راهبری سیستم آموزشی است؛ کسی که در این نقطه بحرانی گرمای هدف را حس نمی کند به این نتیجه می رسد که یک سری مطالبی را فراگرفتیم که برای ما فایده ای نداشت و عمر زیادی در این راه صرف کردیم.

حجت الاسلام حسینی کمال آبادی افزود: وقتی این تنش شدید می شود که کم کم فراموشی دانش فرد را از بین می برد و این خسران است؛ فرد مریضی روحی و افسردگی می گیرد زیرا کارایی سیستم آموزشی را احساس نکرده است؛ این طلبه دچار بحران هویت می شود که چرا این درس ها را خواندم و این امر منجر به خروج او از هویت طلبگی می شود.

وی ادامه داد: چنین طلبه ای با خود فکر می کند از طلبگی تنها فقر نصیب من شد به همین دلیل به دنبال کارمندی یا تحصیل در دانشگاه می رود و همه اهدافی بزرگان ما ترسیم کرده اند را فراموش می کند و فقط می گوید بگذار زندگی کنیم.

سیستم آموزشی حوزه نیاز به اصلاح دارد اما این دلیل بر کم کاری طلاب نمی شود

مدیر کانون های علمی معاونت پژوهشی مدرسه علمیه معصومیه(س)گفت: حتی در همان دورانی که سیستم آموزشی هم پای طلبه می آید نیز برخی با غیبت و سوء تدبیر خود عقب تر از آنچه که نظام حوزه در نظر گرفته است می مانند؛ بنابراین اهداف فراگیری گم و بی معنا می شود؛ نتیجه این مسأله غرق شدن دانش پژوه در یک سلسله مفاهیم غیر منسجم و غیر کارا است.

پژوهشگر حوزه در ارائه راه حل در مورد مواجهه با این نقطه تنش، بیان داشت: تردیدی نیست که سیستم آموزشی ما باید پالایش شود و پیشرفت کند اما ما طلبه ها نیز باید با این سیستم همراهی کنیم و آن را برای رسیدن به اهداف کمک کنیم؛ تلاش گذشتگان وضعیت را به این نقطه رساند، ما نیز باید راه را ادامه بدهیم نه این که به جنگ گذشتگان برویم.

حجت الاسلام حسینی کمال آبادی نحوه رویارویی طلاب با نقطه تنش را به سه دسته تقسیم کرد و گفت: برخی به ستیز با سیستم آموزشی بر می خیزند و عمر خود را در این راه می گذارند، این افراد فقط خودشان اذیت می شوند؛ بعضی دیگر به این حد از دانش اکتفا می کنند و خود را فارغ التحصیل می کنند اما عده ای سیستم پایه هستند و ادامه راه را خودشان دنبال می کنند تا به هدف نهایی برسند.

وی ضعف مدیریت، ساده انگاری، تنبلی و تسویف را دلایل عدم رشد علمی برخی طلاب دانست و ابراز داشت: طلبه باید نسبت به 14 رشته ای که در حوزه تدریس می شود اشراف داشته باشد نه این که در حد اطلاعات عمومی از آنها بهره ببرد البته نیاز نیز طلبه در همه این رشته ها متخصص شود و می تواند پس رسیدن به نقطه دانایی یک رشته را انتخاب کند.

طلبه به تنهایی نمی تواند خلأهای آموزشی را تشخیص دهد و باید از بزرگان حوزه کمک بگیرد

مدیر کانون های علمی معاونت پژوهشی مدرسه علمیه معصومیه(س)با اشاره به خلاء هایی که در مسیر آموزش حوزه برای رسیدن به نقطه هدف وجود دارد، گفت: اگر آنچه سیستم آموزشی موجود ارائه می دهد درست استیفا شود فاصله تا هدف کم خواهد بود هرچند این سیستم تمام مطالب مورد نیاز را به طلبه نمی دهد و خلاءهایی وجود دارد.

پژوهشگر حوزه افزود: خود دانش پژوه نمی تواند این خلأها را تشخیص دهد و باید از اساتید و بزرگان آن را فراگیرد؛ طلبه می داند که دردی وجود دارد و هنوز به هدف نرسیده است اما در بسیاری از موارد در تشخیص راه حلی برای رسیدن به هدف دچار اشتباه می شود و گاهی یک طلبه باز می گردد و درس های گذشته را مجددا می خواند اما بازهم پیشرفتی نمی کند چراکه او به قواعد مسلط است اما در تطبیق آنها با مصادیق مشکل دارد.

حجت الاسلام حسینی کمال آبادی با تأکید بر این که تشخیص خلاءهای آموزشی باید دقیق باشد، گفت: اگر فرد در تشخیص دچار اشتباه شود و راه حل مناسبی را در پیش نگیرد زده می شود و از ادامه راه باز می ماند؛ باید این فاصله ها پر شود تا گرمای هدف حس شود.

باید انتظارات خود را از نظام آموزشی حوزه کم کنیم

وی با بیان این که نظام آموزشی حوزه کار بسیار سنگین و سختی دارد، اظهار داشت: بنابراین باید انتظارات خود را از سیستم آموزشی پایین تر بیاوریم و روحیه هدف محوری را در طلاب تقویت کنیم.

مدیر کانون های علمی معاونت پژوهشی مدرسه علمیه معصومیه(س) با اشاره به این که برخی تصور می کنند معاونت پژوهش می تواند خلاءهای پیش روی سیستم آموزشی را پر کند، بیان داشت: اگر منظور از آموزش پژوهش محور این است که موجب ترمیم، پالایش و پیشرفت در دانش شود، باید گفت این امر امکان پذیر نیست.

پژوهشگر حوزه گفت: این معاونت می تواند طلاب را با روش های پژوهش آشنا کند اما بیش از این دردی از طلبه دوا نمی کند و نمی تواند خلاءهای آموزشی را پر کند؛ نباید فکر کنیم اگر آموزش نتوانست با پژوهش می توان را راه ادامه داد.

چگونه باید خلأهای آموزشی حوزه را جبران کنیم؟

حجت الاسلام حسینی کمال آبادی با تأکید بر این که پر کردن خلأها نیاز به آموزش های تکمیلی دارد، بیان داشت: در برخی از مواقع حتی نیاز به کلاس رفتن نیست و فرد با مطالعه آزاد می تواند خلاءها را پر کند.

وی خلأهای آموزشی را به دو دسته مشترک و مختص به هر رشته تقسیم کرد و گفت: مرجع شناسی دانش های حوزوی و فراگیری اصطلاحات دانش ها از مهم ترین خلاءهای مشترک در بین همه رشته های حوزوی است؛ کتاب محور بودن خوب است اما نباید کتاب مقصد و هدف طلبه باشد.

مدیر کانون های علمی معاونت پژوهشی مدرسه علمیه معصومیه(س) گفت: ما به منظور پر کردن خلأهای آموزشی 12 کانون علمی پژوهشی راه اندازی کردیم و از اساتید مجرب در زمینه های مورد نیاز استفاده می کنیم؛ خروجی این کانون ها به صورت تولیداتی مانند مقاله و فیلم ارائه می شود تا گستره زیادی را پوشش دهد و طلاب بسیاری بتوانند از آنها بهره ببرند./928/پ201/س