بزرگداشت روز اربعین در عراق

به گزارش پیشخوان خبرگزاری رسا، اربعین حسینی بار دیگر مردم را از سراسر عالم به کربلا کشاند. شور و عشق مردم در این راهپیمایی عظیم وصف ناشدنی و مایه تعجب و حیرت همگان است. برای بررسی این واقعه عظیم الهی گفتگویی را با حجت الاسلام و المسلمین سیدعلی اکبر حسینی عضو هیات علمی مرکز فرهنگ و معارف قرآن می‌خوانیم.

به عنوان اولین سوال لطفا در مورد جایگاه روز اربعین توضیحاتی بفرمائید؟

در آستانه اربعین امام حسین(ع) و برگزاری حماسه شورانگیزی هستیم که نمونه مشابه آن در تاریخ ثبت و ضبط نشده است. برخی از کارشناسان راهپیمایی روز اربعین -از نجف به کربلا- را با بزرگترین مراسم رایج جهان امروز مقایسه کرده اند و نشان داده اند که عظمت و شکوه آن سرآمد و بی‌بدیل است و هیچ در عالم با این مراسم هماوردی نمی کند. شکوه و عظمت این رخ داد به انداز‌ه ای است که به سادگی قابل تحلیل نیست. انگیزه های رایج بشری مانند عواطف و انسان‌دوستی و پاسداشت یک رفتار انسان دوستانه و ....نمی تواند آئینه تمام نمای این شور و هیجان وصف ناپذیر باشد. و حتی با مفاهیم ایمانی و اعتقادی نیز نمی توان این اقبال فراگیر و بی نظیر را توجیه کرد. تنها تحلیل قابل قبول و کامل، عنایت و لطف ویژه خداوند است که می توان آن را منشا اصلی این خیزش اعجاب انگیز به حساب آورد. برخی گزارش ها حاکی از آن است که امسال بیش از 20 میلیون دلباخته و عاشق در روز اربعین خود را از نجف به صحن سرای اباعبدالله، (تندیس توحید و روح ایثار) و یاران با وفایش می‌رسانند که بیشتر این جمعیت عظیم، بر اساس سنت کهن مذهبی این مسیر هشتاد کیلومتری را با پای پیاده و راهپیمایی طی می‌کنند. این رخ‌داد از منظرهای مختلف تاریخی، اعتقادی، انسانی، عاطفی و ... نیازمند بررسی‌های عمیق است.

اینکه فرمودید بزرگترین مراسم سنتی و مذهبی رایج جهان امروز ، منظور چیست؟

سیک‌های هندوستان مراسمی مذهبی دارند که هر سه سال یکبار انجام می شود و حدود شش میلیون نفر در این مراسم شرکت می کنند و به عنون بزرگترین مراسم مذهبی درج شده است؛ در حالی که بنابر برخی آمارها این تعداد در اربعین به بیش از 20 میلیون نفر می‌رسد و 200 میلیون نفر غذا، آن هم به صورت خیریه و با نهایت احترام از سوی میزبانان هدیه می شود و به این میزبانی افتخار می‌شود. بیشترین تعداد اهدا غذا که تاکنون ثبت شده مربوط به یک زلزله است که 4 میلیون نفر بوده است و توسط ارتش امریکا تهیه شده است.

این حرکت مردمی به سمت حرم اباعبدالله(ع) در روز اربعین از چه زمانی شروع شد؟

راهپیمایی اربعین از مراسم مذهبی و سنتی است که مردم عراق هرساله در روز اربعین به مناسبت چهلمین روز شهادت امام حسین (ع) و یارانش برگزار می کنند. این عزاداری بسیار باشکوه تر از حتی روز عاشورا انجام می شود. اما منشا تاریخی آن چیست و علت این تعظیم و عوامل توجه فراگیر مردم به این مراسم کدام است؟ از جمله پرسش‌هایی است که نیازمند بررسی‌های گسترده و مطالعات عمیق است و بایسته است از منظرهای گوناگونی مورد مداقه قرار گیرد.

چرا روز اربعین و زیارت امام حسین (ع) در این روز اینقدر مردم را به سمت خودش جذب می کند؟

این موضوع را باید از موضوعات رازآلود تاریخی و دینی به حساب آورد که تحلیل و فهم چرایی آن کاری بس دشوار است. اما به اختصار می توان گفت در برخی روایات اشاراتی به این موضوع و اهمیت آن شده است. از امام حسن عسگری(ع) درباره ویژگی های مومن آمده است: نشانه مومن پنج چیز است که یکی از آنها خواندن زیارت اربعین است. این ویژگی می‌تواند یکی از عوامل توجه به اربعین باشد. به هر حال ما نمی توانیم توجیه کاملی از این حادثه داشته باشیم. اما آنچه نمی‌توان انکار کرد شوق فراگیر مردم جهان به ویژه تشیع و شیعیان عراق و ایران برای حضور در این مراسم است. در آستانه اربعین حسینی، عده زیادی روزهای پیش از اربعین خود را به نجف اشرف می رسانند؛ این روزها در کوچه و خیابان با هر کس مواجه شوید یا عازم نجف است و یا حسرت رفتن دارد و برای محرومیت خود از حضور در راه پیمایی تأسف می‌خورد. و حضور در این مراسم را آرزو می کند. این اشتیاق فراگیر و گسترش آن، داستان ساده ای نیست! در توجیه این اشتیاق در برخی روایات آمده است؛ خداوند متعال محبت حسین(ع) را در دل مومنین قرار داده است. حقیقت این است که ایمان به خدا و شوق نسبت به خوبی ها در سرشت همه انسان ها وجود دارد. ایمان یعنی عشق به خدا و زیبایی هاست. شخصیت حسین و رفتار آن حضرت در حقیقت برترین تجلی توحیدی است. این تحلیل با توجه به واژگان روایت تأیید می‌شود. در روایت آمده است، این محبت در دل مومنان وجود دارد؛ یعنی آنچه زمینه ساز بروز محبت به حسین شده است، ایمان به خدا است. و باور داشت عظمت حسین و محبت قلبی به آن حضرت به مفهوم درک نقشی است که شخصیت حسین در پیدایش ایمان و بالندگی آن در قلب مومنان دارد. بنابراین ارتباط محبت آمیز مومنان با امام حسین(ع) حکایتی ویژه‌ای از ایمان به خدا است. با این توضیح نهضت عاشورا در حقیقت اقدامی بهنگام برای تداوم اسلام و تداوم نقش تربیتی پیامبراکرم(ص) است.

لطفا توضیح بیشتری در باره نقش تربیتی و هدایتی حسین (ع) بفرمایید؟

توضیح این مطلب نیازمند مقدماتی است که به اختصار بیان می شود:

1ـ پیامبران واسطه‌های خداوند برای ابلاغ تربیت وهدایت الهی به انسان ها هستند؛ با پعثت پیامبر اسلام- آخرین فرستاده الهی، کامل‌ترن نسخه هدایت آسمانی به انسان ارائه می شود. و آن حضرت در زمان حیات خود تمام سعی خود را برای هدایت انسان بکار می‌گیرد.

2ـ بدیهی است که از سوی آن حضرت برای صیانت از دستاورد رسالت، اقدامات صوردت گرفته و تمهیداتی فراهم آمده است.

3ـ براساس مبانی تشیع و اسناد تاریخی و منابع اسلامی، جانشینی علی و فرزندانش، از سوی پیامبر ص عمل به امر الهی و مهم‌ترین اقدام رسول برای تداوم حیات اسلام است.

4ـ چنانچه برای تحقق این هدف تمعیداتی نیز انجام شده است. از جمله این تمهیدات رابطه‌ای است که رسول با حسین دارد. در گزاره‌های اسلامی نسبت و ارتباطی ویژه‌ای میان پیامبر اعظم و امام حسین حکایت شده است. در این گزاره‌ها پیامبر بارها از محبت وافر خود به حسین سخن گفته است و آن حضرت را مشعل‌دار هدایت و کشتی نجات خوانده است و بارها در گفتار و رفتار براین نکته تأکید کرده است که «حسین از من است و من از حسینم.»

5ـ اگر براساس یک اصل خردپذیر و مبتنی بر اصول و مبانی قرآنی، گفتارها و رفتارهای پیامیر را در راستای اهداف تربیتی آن حضرت تفسیر نماییم، نمی‌توان توجه فراوان رسول به حسین را تنها بروز عشق و عاطفه پدرانه دانست؛ بدیهی است که این توجه از منظر تربیتی و در راستای تحقق رسالت الهی بوده و با این تفسیر، مفهومی مناسب خواهد یافت.

6ـ با این توضیحات اصلی ترین دلیل این توجهات، را باید عمل به امر الهیو معرفی حسین به جهان اسلام و یادآوری نقش خطیری دانست که آن حضرت - در برهه‌ای از تاریخ برای تداوم حیات اسلام - به عهده دارد و نهضت عاشورا در حقیقت ایفای این نقش است که در زیباترین نوع ممکن انجام می‌گیرد.

7ـ نقش ویژه تربیتی حسین بیانگر موقفی است که وی در جهان دارد.

اهمیت زیارت اربعین در مقایسه با سایر زیارات

1ـ در میان متون دینی و منابع دعا، زیارات مربوط به اباعبدلله سهمی گسترده ای را به خود اختصاص داده و زیارت عاشور، وارث، علقمه، اربعین و ده‌ها زیارت مشهور و غیر مشهور نمونه هایی از آنها است. تشرف به بارگاه قدسی حسین و خواندن زیارت آن حضرت را باید از توصیه های موکد ائمه اطهار دانست؛ نقریبا در تمامی مناسبت‌های مذهبی مانند: عید غدیر، عید نیمه شعبان، شب های قدر و غیره یکی از اعمال زیارت اباعبدالله و توجه به این تندیس توحید است.

2ـ سلام و درود بر حسین و یارانش و یادآوری فداکاری آن حضرت است، اظهار دوستی با دوستان او ابراز نفرت از دشمنان، آرزوی همراهی با حسین را می توان از مضامین مشترک زیارات دانست. از مطالبات فراگیر امامان معصوم از شیعان است.

3ـ این توصیه و تأکیدها را باید عامل بقای اسلام و تداوم بخش آن به حساب آورد از این‌رو برخی اسلام را محمدی الحدوث و حسینی البقاء دانسته‌اند. ادعایی که واقعیت های تاریخی آن را اثبات کرده است.

4ـ با توجه به انبوه زیارت وقتی در روایات زیارت اربعین یکی از پنج نشانه مومن معرفی می‌شود؛ این سوال مطرح خواهد شد، که در زیارت اربعین دارای چه ویژگی ای است که آن را از سایر زیارات. متمایز می کند؟ و نشانه مومن محسوب می گردد؟

5ـ زیارت اربعین از امام صادق نقل شده است و در میان زیارات از اسناد قابل قبولی برخوردار است، از جمله فرازهای این زیارت که آن را از دیگر زیارت متمایز می نماید، توصیفی است که امام صادق از امام حسین و هدف نهضت عاشورا ارائه می‌دهد. پس از سلام و درود در فرازی از دعا آمده است: « وَ مَنَحَ النُّصْحَ‏ وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبَادَکَ مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَیْرَةِ الضَّلاَلَةِ وَ قَدْ تَوَازَرَ عَلَیْهِ» حسین(ع) کسی است که جان خود را هدیه کرد تا مردم را از جهالت و حیرت نجات دهد. یعنی اباعبدالله همه هستی اش را برای یک هدف متعالی در راه خدا خالصانه، متواضعانه و همراه با شرمساری ایثار کرد. تا بشریت را از اقیانوس جهل و گمراهی نجات دهد./992/د101/ب6

منبع: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی