جایگاه نماز در مبارزه با تهاجم فرهنگی و جنگ نرم دشمنان

به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا، متاسفانه دشمنان اسلام با انواع و اقسام ابزارهای موجود، سعی در انحراف جامعه اسلامی از مسیر اصلی خود و کشاندن آن به سمت و سوی سبک زندگی غربی هستند، یکی از مواردی که دشمنان بسیار بر روی آن سرمایه گذاری می کنند، آسیب زدن به فرهنگ نماز و نمازخوانی در جامعه اسلامی است، برای بررسی این موضوع گفتگویی را با حجت الاسلام والمسلمین دکتر عیسی زاده مدیر گروه فرهنگ نامه های قرآنی انجام شده است.

به عنوان اولین سوال لطفا بفرمائید جایگاه و اهمیت نماز در مقابله با جنگ نرم و تهاجم فرهنگی دشمنان اسلام چیست؟

تضعیف ایمان و فراهم نمودن زمینه لاابالی گری و بی توجهی به اعمال عبادی مؤثر، همچون نماز، یکی از اهداف بسیار مهم دشمنان اسلام در جنگ نرم و تهاجم فرهنگی می‌باشد، زیرا آنها پی برده‌اند جامعه‌ای که در آن به اقامه نماز بویژه نمازهای جمعه و جماعات توجه جدی شود، پیروزی و غلبه بر آن جامعه ناممکن است؛ از این‌رو برای سوق دادن چنین جامعه‌ای به سوی سهل‌انگاری و بی‌توجهی به اقامه نماز از هیچ توطئه‌ای دریغ نخواهند کرد و تمام تلاش خود را به کار می‌گیرند تا با استفاده از ابزارهای پیشرفته شیطانی و ترویج فساد و بی‌بندباری، انگیزه حضور افراد، خصوصاً قشر جوان را در نمازهای جمعه و جماعات، تضعیف نمایند و زمینه ضایع شدن نماز را که پیامدی جز تباهی و بدبختی ندارد، در جوامع اسلامی فراهم نمایند.

البته نباید فراموش کرد که دشمنی دشمنان با جامعه نمازگزار مربوط به جوامعی می‌شود که اقامه نمازشان همراه با بیداری اسلامی و مبارزه با هر گونه سلطه‌گری باشد وگرنه دشمنان اسلام با جامعه‌ای که سلطه‌پذیر است کاری ندارند، چرا که می‌داننداقامه چنین نمازیهیچ‌گونه خطری برای منافع نامشروع آنها ندارد. بنابراین ،مراد ما از اقامه نماز به عنوان یکی از راه‌های مقابله با تهاجم فرهنگی و جنگ نرم، آن نماز قرآنی است که مخالف با هرگونه زشتی و پلیدی، فساد و فحشا و هرگونه سلطه‌جویی کفاربر مسلمانان باشد، نه نماز بی روح که سبب هیچ‌گونه بیداری در مسلمانان نمی‌شود.

نماز در قرآن به عنوان کلام الهی و نیز سخنان ائمه هدی(ع) چه جایگاهی دارد؟

دربارة جایگاه و اهمیت نماز، مطالب بسیاری از سوی آیات و روایات و بزرگان دین مطرح شده اما به اختصار می‌توان گفت : که تقرب و یاد خداوند(هود/ آیه 114)،سعادت و رستگاری بشر ( بقره‌/ آیات 3 و 5)، بهره‌مندی از هدایت،( علق/ آیات 10 و 11) وولایت (مائده / آیه 55) و فضل الهی(فاطر/ آیات 29 و 30) در قرآن، مشروط به اقامه نماز گردیده است. همچنین شرط قبولی اسلام و دیگر اعمال، اقامه نماز قرار داده شده و بیان شده که پاکسازی فرد و جامعه از هر گونه فساد و فحشا و بی‌بندباری در گرو اقامه نماز است که در قرآن به آن تصریح شده است.

در احادیث نیز بر اهمیتدادن به نماز بسیار تاکید شده است، رسول گرامی اسلام (ع)در این باره می فرماید: «مثل نماز مثل ستون خیمه است، هر گاه، ستون ثابت باشد طناب‌ها و میخ‌ها و پرده‌ها ثابت ، سودمند خواهد بود و هر گاه ستون بشکند و در هم فرو ریزد، نه میخ نافع است و نه ریسمان سودی دارد و نه پرده‌ای اثری خواهد داشت». ( من لایحضره الفقیه، ج 1، ص639)

حضرت علی(ع) در همین باره فرمود: « خدا را، خدا را، درباره نماز، چرا که نماز ستون دین شماست».( نهج البلاغه، نامه 47)

به نظر می رسد نماز فقط به عنوان یک فریضه فردی یا حتی اجتماعی نیست بلکه کارکردی فراتر از یک واجب الهی دارد و در حقیقت مشخص کننده راه و مسیر جامعه اسلامی نیز می باشد نظر حضرتعالی دراین باره چیست؟

همین طور است، نماز یک هنرنمایی الهی است که خداوند تمام ارزش‌ها را به صورتی در آن قرار داده است. چه کمالی است که برای انسان ارزش باشد اما در نماز یافت نشود؟ یاد خدا، یک ارزش و تنها وسیله آرام بخش دلها است و نماز یاد خداست. یاد قیامت نیز یک ارزش و بازدارنده از گناه و فساد است که در نماز به آن اشاره شده است.(مالک الدین) همچنین در خط انبیا و شهدا و صالحان بودن یک ارزش است و ما در نماز از خدا می‌خواهیم در آن راه قرار بگیریم.«اهدنالصراط المستقیم صراط الذین انعمت علیهم» و نیز انزجار و برائت خود را از ستم پیشه‌گان و گمراهان با جملة «غیر المغضوب علیهم ولاالضّالّین» اعلام می‌داریم.

عدالت هم که در رأس همه ارزش‌هاست در امام جماعت، لازم شمرده شده است. پیروی از امام جماعت در نماز، یک اصل باارزش اجتماعی است که به جای خودسری و تکروی باید تابع رهبری عادل باشیم.

ایستادن رو به قبله نیز یادآور ارزش‌های بسیاری است؛ مکه شکنجه‌گاه بلال، قربانگاه اسماعیل(ع)، زادگاه علی‌بن‌ابی طالب(ع)، پایگاه قیام مهدی(عج)، محل آزمایش ابراهیم(ع) و عبادتگاه تمام انبیاء و اولیاء است.

در نماز هر چه هست تحرّک است، در هر صبح و شام، در رکوع و سجود و در حرکت به سوی مسجد و مصلّی، پس ساکن و گوشه‌گیر نباید بود، بلکه همواره باید در تلاش وحرکت بود، البته در جهت خداوند و به سوی او. نماز یک خط الهی است که از هنگام تولد تا لحظه مرگ برای ما ترسیم شده است. نوزاد که به دنیا آمد در گوش راست و چپ اواذان و اقامه باید گفت که سفارش به نماز می‌کند: «حیّ علی الصلوة» و به هنگام مرگ نیز او را با خواندن نماز میت باید دفن کرد. در طول زندگی نیز همواره در حال عبادت و پرستش خدا باید بود « و اعبد ربّک حتی یاتیک الیقین».(حجر ـ 99)

متاسفانه با همه سفارشاتی که از ائمه (ع) و نیز بزرگان دین در رابطه با نماز شده است، به نظر می رسد هنوز نماز نتوانسته جایگاه واقعی خویش را در جامعه اسلامی پیدا کند، به نظر حضرتعالی چه راهکارهایی برای تقویت فرهنگ اقامه نماز در جامعه وجود دارد؟

برای گسترش فرهنگ نماز خوانی و توجه جدّی به آن در بین اقشار مختلف جامعه، مخصوصا جوانان موارد زیادی را باید مدنظر قرار گیرد کهدر اینجا به به چند مورد آن اشاره می کنم:

1ـ همّت همگانی و انجام وظیفه قرآنی

اینک که خداوند سبحان به برکت خون پاک شهیدان، امکانات لازم را دراختیار جامعه ما قرار داده است، رسالت قرآنی همگان، ایجاب می‌کند تا با همّت و تلاش هماهنگ ،کلیه نهادهای فرهنگی ـ اجتماعی ،مانند صدا و سیما، آموزش و پرورش، وزارت ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات، دفتر تبلیغات، حوزه‌های علمیه، دانشگاه‌ها، امور مساجد و از همه مهم‌تر نهاد خانواده، برای تقویت فرهنگ اقامه نماز و نهادینه شدن آن، اقدامات اساسی و تأثیرگذاری انجام گیرد و روز به روز بر جمعیت اقامه کنند گان نماز افزوده گردد و روزی فرا رسد که با نوای نورانی نماز در کشور، همه اقشار جامعه فوج فوج به اقامه آن بپردازند و انجام این فریضه الهی و انسان‌ساز را بر دیگر کارهای خویش مقدم بدارند.

2ـ آگاهی بخشی نسبت به اسرار و برکات نماز با شیوه‌های جذاب

یکی از راه‌های تقویت فرهنگ نماز، بالا بردن آگاهی‌ افراد و جامعه نسبت به آثار و برکات اقامه نماز می‌باشد که می‌توان به شیوه‌های مختلف هنری و جذاب و متناسب با اقشار گوناگون جامعه اقدام کرد و فقط به شیوه سخنرانی و تألیف کتب ،اکتفا نکرد، همانگونه که بعضی از مراکز فرهنگی، اجتماعی توانسته‌اند با استفاده از شیوه‌های جذاب هنری، آگاهی جامعه را در مسائل بهداشتی، امنیتی و ... ارتقا دهند.

3ـ استفاده از روش‌های محبت‌آمیز

یکی از نیکوترین و اساسی‌ترین مسائل در تربیت دینی جامعه و جذب افراد به سوی ارزش‌های الهی، بکارگیری روش‌های محبت‌آمیز است. خداوند منّان رمز موفقیت رسول گرامی اسلام(ص) را در جذب افراد، ابراز محبت، نرمی و پرهیز از هر گونه خشونت معرفی نموده است:«فبمارحمة من‌الله لنت لهم ولوکنت فظا غلیظ القلب لانفضوا‌ من‌ حولک...»(آل عمران/159)

در عصر کنونی که دشمنان با برنامه‌های جذاب و استفاده از ابزارهای پیشرفته در صدد شکار جوانان و نوجوانان ما هستند، مسئولیت پرچمداران هدایت و مربیان جامعه ،چندین برابر شده است تا با استفاده از این شیوه ارزشمند پیامبر عزیز اسلام(ص)‌، جوانان و نوجوانان جامعه را از راه‌های محبت‌آمیز به سوی اقامه نماز جذب نمایند و از هر گونه اقدام خشونت‌آمیز بپرهیزند تا نکند سبب نمازگریزی افراد شود.

مسئولان مراکز عبادی مثل مساجد در استفاده از این شیوه قرآنی، رسالت سنگینی را بر دوش دارند، زیرا برخورد محبت‌آمیز آنان ،نقش بسیار مهمی در جذب جوانان و نوجوانان به سوی مساجد دارد و بر عکس، هرگونه حرکت خشونت آمیز، سبب فراری شدن افراد از مساجد می‌شود. بر همین اساس، مسئولان مربوطه، باید در انتخاب اداره کننده‌گان اعم از امام جماعت، خادمان در مساجد و اماکن مذهبی، دقت کافی داشته باشند و افرادی را برای این کار انتخاب می‌کنند که از خوش اخلاق‌ترین و با انگیزه‌ترین افراد باشند نه عده‌ای بی‌انگیزه، بی‌حوصله و سرد مزاج و کم صبر.

4ـ تجهیز اماکن مذهبی متناسب با اقشار گوناگون

یکی از راه‌های مؤثر در تقویت فرهنگ اقامه نماز در جامعه، مجهّز نمودن اماکن مذهبی و مساجد و تهیه امکانات متناسب با اقشار گوناگون جامعه در آنهاست. متأسفانه بسیاری از این مراکز در کشور از هر گونه امکانات جانبی و برنامه‌های متنوع فرهنگی محروم هستند. اگر امکانات هنری، ورزشی، نمایشی، کتابخانه در کنار مساجد به عنوان جزئی از پیکر مسجد محسوب شود، جوانان به مسجد راغب‌تر خواهند شد.

یکی دیگر از نکات قابل توجه در تجهیز اماکن مذهبی که سبب جذب قشر جوان بلکه همه افراد می‌شود، زیباسازی اماکن مذهبی است. مساجد به عنوان مهم‌ترین مراکز عبادی باید آراسته و پیراسته و جوان پسند باشد و از جاذبه‌های هنری و علمی در مساجد استفاده شود. پاکیزگی، طراوت و زیبایی مسجد، در جذب جوانان بسیار مؤثر است. بعضی از دانش‌آموزان، بوی بد، فضای تنگ نمازخانه، و فرش‌ها و موکت‌های آلوده را باعث بی‌رغبتی به نماز می‌دانند.

5ـ بهره گیری از شیوه‌های جدید در پیام‌رسانی

بررسی‌های انجام گرفته در مورد نمازگریزی جوانان و نوجوانان نشان می‌دهد که استفاده از روش‌های کلیشه‌ای و تکراری و به صورت مستقیم، در بی‌علاقگی و گریز جوانان از نمازهای جماعت نقش مؤثری داشته است.

ما در عصر ابتکارات و خلاقیت‌ها به سر می‌بریم. هر روز شیوه‌های جدید اطلاع‌رسانی و تبلیغاتی ابداع می‌شود ولی آیا شیوه‌های پیام رسانی در عرصه دین و معارف دینی، شیوه‌های کارآمد و به روز است؟ بی‌شک منبر و وعظ و خطابه یکی از شیوه‌های اصیل و مؤثر تبلیغ دینی است ولی آیا این روش در همه جا و برای همه اقشار جامعه مفید است؟ آیا ائمه جماعات مساجد به غیر از سخنرانی، روش دیگری را آزموده‌اند؟ با توجه به تجارب سودمند مبلغان در سال‌های اخیر در به کارگیری از گفتگوی مستقیم دو نفری و به اصطلاح، تبلیغ چهره به چهره، و رفیق شدن و اظهار همدردی کردن با نسل جوان، آیا وقت آن نرسیده که در سطح وسیع از این تجربه ارزشمند استفاده شود و ائمه جماعات مساجد با اتخاذ روش ابتکاری خود، مجالس را در خانه‌ها به صورت پرسش و پاسخ و هدایت غیر مستقیم برگزار نمایند.

6ـ عمل‌گرایی

یکی از مهم‌ترین راه‌های تقویت و ارتقای فرهنگ نماز در جامعه، عملگرایی دعوت‌کنندگان به این فریضه الهی است. توصیه‌های کلامی در صورتی که با رعایت نکات روان شناختی انجام گیرد تأثیری بسزا خواهد داشت ولی عدم هماهنگی میان قول و عمل، پند و اندرز والدین و مربیان و مبلغان را بی اعتبار می‌کند.

امام صادق(ع) می‌فرماید:«هر گاه شخص عالم به مقتضای علم خویش عمل نکند اثر موعظه‌اش همچون آب باران به روی سنگ صاف از قلب‌های مردم محو خواهد شد. ( کافی، ج 1، ص 44)

امام علی(ع) نیز می‌فرماید:«کسی که خود را پیشوای مردم قرار می‌دهد پیش از آنکه به آموزش دیگران بپردازد باید خود را آموزش دهد و نیز باید تربیت کردار او بر تربیت گفتارش پیشی داشته باشد». (نهج البلاغه، کلمات قصار، شماره 70)

استاد مطهری می‌گوید: «این خود یک غفلت و اشتباه بزرگی است، امروز در اجتماع ما که برای گفتن و نوشتن و خطابه ومقاله بیش از اندازه، ارزش قائلیم و پیش از اندازه انتظار داریم، در حقیقت از زبان، اعجاز می‌خواهیم.»

فرزندان ما پیش از آنکه به گفتارمان نظر افکنند اعمال ما را زیر نظر می‌گیرند که گفته‌اند: بچه‌های ما آنگونه می‌شوند که ما هستیم نه آنگونه که می‌خواهیم باشند.

پیامدهای تضاد در گفتار و رفتار مربیان، مبلغان و متصدیان امور مساجد، ایجاد تنفر در بین جوانان بلکه همه متربیان و مخاطبان است. در روان‌شناسی ثابت شده است که بخش زیادی از یادگیری انسان از راه چشم صورت می‌گیرد. استاد مطهری در این باره می فرماید: «هیچ چیز بشر را بیش‌تر از عمل، تحت تأثیر قرار نمی‌دهد، شما می‌بینید مردم از انبیاء و اولیاء، زیاد پیروی می‌کنند ولی از حکما و فلاسفه آنقدر پیروی نمی‌کنند، چرا؟ برای اینکه فلاسفه فقط می‌گویند، فقط مکتب دارند، فقط تئوری می‌دهند؛ ولی انبیاء و اولیاء تنها تئوری و فرضیه ندارند عمل هم دارند آنچه می‌گویند ،اول عمل می‌کنند، حتی اینطور نیست که اول بگویند ،بعد عمل کنند، اول عمل می‌کنند بعد می‌گویند، وقتی انسان بعد از آنکه خودش عمل کرد، گفت، آن گفته ،اثرش چندین برابر است.» (حماسه حسینی، ج 2، ص 156.)

7- توجه به مشکلات محرومان و جوانان

اگر اماکن مذهبی و مساجد از حالت تک بعدی (معنویت گرایی) به سوی چند بُعدی شدن سوق داده شود و اقدام عملی در جهت رفع نیازهای فردی و اجتماعی محرومان و جوانان برداشته شود، قطعاً افراد بیشتری به این اماکن جذب خواهند شد، زیرا وجود برخی مشکلات، زمینه ساز انحراف و بی‌رغبتی به ارزش‌های دینی مثل اقامه نماز یا کانون‌های دینی می‌شود. بیکاری، عدم ازدواج و عدم تأمین معیشتی، زمینه دین‌گریزی و سستی نسل جوان را فراهم می‌سازد.

از جوانی که در آتش غریزه جنسی می‌سوزد و بر اثر بیکاری و عدم امید به آینده سر از یأس و ناامیدی در می‌آورد و مأمنی برای حل مشکلات خود نمی‌یابد، چگونه انتظار رغبت به نماز و دین‌مداری از او می‌توان داشت.

دین حکمت‌مدار اسلام در کنار مسائل معنوی بر مسائل مادی و اقتصادی نیز تأکید می‌کند و فقر را مایه کفر معرفی می‌نماید، رهبران دینی و الگوهای جامعه باید خود را با مشکلات مردم بویژه جوانان درگیر کنند و در حد امکان در حل آنها بکوشند تا از این طریق، پیوند عاطفی بر قرار گردد.

مردم دل به کسی می‌دهند و خانه دل را حریم کسی می‌سازند که با درد و رنج آنان آشنا و با غمهایشان محرم و در راه خدمت به آنان کوشا باشند.

براین اساس شایسته است درمساجد، ستاد رفع مشکلات محرومان و جوانان تأسیس گردد و معتمدین محل از اهل مسجد در ساماندهی معیشت، کاریابی، آسان‌سازی ازدواج و غیر آن ،مشارکت نمایند.

در پایان امیدواریم روزی فرا رسد ،همه مان با پیروی از امامان معصوم (ع)در اقامه نمار قرآنی ،موفق ومویّد باشیم و فردای قیامت در مقابل شهدای عزیزمان ـ که خون خویش را برای احیای ارزشها در راه خدا هدیه کردند ـ شرمنده نباشیم./992/د101/ب6

منبع: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی